Elif KARACA
Milletlerarası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in Küresel Başekonomisti Brian Coulton ile Fitch Ratings Yöneticisi ve Türkiye analisti Erich Arispe, DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulundu.
Brian Coulton dünyada tedarik tarafında devam eden gelişmeler ve imalat yatırımlarının artmasıyla bir arada 2022’nin başlarında fiyatların istikrar kazanmaya başlayabileceğini; global güç meblağları son devirde görülen oranlarda artmaya devam etmezse, gücün TÜFE üstündeki etkisinin de 2022’de azalmaya başlayacağını söylemiş oldu. Stagflasyonun global iktisatta bu yıl olanları tanımlamak için yanlışsız söz olmadığını belirten Coulton, global büyümenin aslında fazlaca kuvvetli olduğuna dikkat çekti.
Erich Arispe de Türkiye’de yüksek güç meblağlarının artan enflasyonun temel sebebi olmasa da, katkıda bulunan bir faktör olabileceğini, global seviyede emtia meblağları artmadan evvel de Türkiye’nin enflasyonla uğraş ettiğini (2020 sonunda yıllık yüzde 14,5) söylemiş oldu. Arispe Türkiye’nin kırılganlıklarının; zayıflayan dış tamponlar, FX swaplarına daha fazla muhtaçlık duyulması, yüksek dolarizasyon ve daha kuvvetli hale gelen dış ortam niçiniyle yüksek olduğuna dikkat çekti.
İtimadın zayıflaması ve dolarizasyonun hızlanması durumunda bu kırılganlıkların ağırlaşacağını vurgulayan Arispe, “Siyasi korkuların, artan enflasyon ve bozulan beklentilere karşın merkez bankasının siyaset faizini tekrar yükseltme kabiliyetini sınırladığı görüldü. Benzeri siyasi tasalar niçiniyle, makroekonomik istikrarsızlık riskine ve dış kırılganlıklara karşın, 2023 seçim döngüsünün yakınlığı niçiniyle daha fazla nakdî gevşemeye gidilmesi değerli bir risktir. Bize göre erken gidilen gevşeme, para siyasetine duyulan itimadın zayıflığını gösterirken, enflasyonla uğraş zorluklarını da artıracaktır” dedi.
Tüm dünyada artan enflasyon oranları yüksek seyrini sizce ne kadar sürdürecek?
Brian Coulton: Son aylarda güç maliyetlerinde gözlenen yükseliş, nisandan bu yana tüketici meblağlarından kaynaklanan global enflasyonist baskının artmasına niye oluyor. Fiyat artışları daha epey ABD’de konuşulsa da dünyanın her yerinde hissediliyor. Tipik bir ‘tedarik zinciri’ sorunu olarak tanımlansa da artışların katalizörü aslında pandemi daha sonrası toparlanmada talepteki olağanüstü yükseliş. Güçlü tüketim malları talebi, mali teşviklerin azalması ve bir daha açılmalarla tüketicilerin hizmet tüketimine geri dönmeleriyle yavaşlamış durumda. Tedarik tarafında devam eden gelişmeler ve imalat yatırımlarının artmasıyla birlikte, 2022’nin başlarında fiyatlar istikrar kazanmaya başlayabilir. Güç fiyatları son devirde görülen oranlarda artmaya devam etmezse, gücün TÜFE üstündeki tesiri de 2022’de azalmaya başlayacaktır.
Artan güç maliyetlerinin enflasyon üzerinde ne üzere tesirleri olacak?
Erich Arispe: Gelişmekte olan ülkelerdeki merkez bankaları, artan besin ve güç meblağlarından kaynaklanan baskılar ve global tedarik zincirlerindeki aksamalar karşısında siyaset duruşlarını kıymetli ölçüde sıkılaştırdı. Bu faktörlerin kimilerinin süreksiz olması beklense de, siyaset yapıcılar, mesela daha yüksek fiyat artışlarından kaynaklanabilecek enflasyon beklentileri ve ikincil tesirlere ait riskleri azaltmak istiyor. Türkiye için, yüksek güç meblağları artan enflasyona katkıda bulunan bir faktör olabilir, lakin temel niye değildir. Enflasyon, para siyasetine duyulan inancın kuvvetli olmayışı, kredi teşviklerinin tesiri ve TL’nin daima kıymet kaybetmesiyle 2016 başından bu yana %13,2 üzere bir ortalamayla yüksek düzeylerde yer alıyor. Türkiye, global seviyede emtia fiyatları artmadan evvel de yüksek enflasyonla uğraş ediyordu (2020 sonunda yıllık %14.5).
Son gelişmeler sizin enflasyon beklentinizde değişikliğe niye oldu mu?
Erich Arispe: Yüksek güç meblağları, kuvvetli iç talep ve liradaki bedel kaybıyla birlikte Türkiye’nin bu yılki enflasyon dinamikleri içinde yer alıyor. Eylül’de yıllık enflasyonun 2021 sonu prestijiyle %17,3’e düşmesini bekliyorduk. Lakin temel senaryomuz para ünitesinde kayıplara ve enflasyon beklentilerinde bozulmaya yol açan erken siyaset gevşemesini hesaba katmadığı için, iddiamızı aralık ayında üst istikametli revize edeceğiz. Çünkü TCMB’nin kendisi de son enflasyon raporunda Temmuz’da %14,1 olan yıl sonu varsayımını %18,4’e revize etti.
Fitch Ratings Türkiye Analisti Erich Arispe
“Erken gevşeme enflasyonu denetim altına almayı zorlaştıracak”
TCMB’nin son faiz kararlarını nasıl değerlendiriyorsunuz, ne üzere tesirleri olacak?
Erich Arispe: Bize nazaran, para siyasetinde gidilen erken gevşeme enflasyonu denetim altına almayı zorlaştıracak. Alınan kararlar para siyasetinin kredibilitesinin zayıflığını ortaya koyuyor. Karar ayrıyeten, Türkiye’nin memleketler arası rezerv konumunda son devirde görülen kısmi toparlanmaya ziyan verme riskini de taşıyor. Artan enflasyona karşın siyasi telaşların, Mart 2021’de %19’a yükseltilen siyaset faizinde yeniden artırıma gitme kabiliyetini sınırladığı görüldü.
Bir başka kıymetli risk ise, dış kaynaklı kırılganlıklar ve makroekonomik istikrarsızlık risklerine karşın ve 2023 seçim devrinin yakınlığı niçiniyle misal korkularla büyümeyi desteklemek için daha fazla nakdî gevşemenin dikte edilmesidir. Zayıflayan dış tamponlar, FX swaplarına daha fazla gereksinim duyulması, yüksek dolarizasyon ve (yüksek güç fiyatları ve gelişmiş iktisatların para siyaseti duruşlarının daha az destekleyici hale geleceği istikametindeki yönlendirmelerden kaynaklanan) kuvvetli dış ortam niçiniyle Türkiye’nin kırılganlıkları yüksek kalmaya devam ediyor. İç inancın zayıflaması ve dolarizasyonun hızlanması durumunda bu kırılganlıklar artacaktır.
Fitch Ratings Küresel Başekonomisti Brian Coulton
Global iktisada ait stagflasyon beklentileriyle ilgili neler söylersiniz?
Brian Coulton: Stagflasyon, bu yıl olanları tanımlamak için yanlışsız söz üzere görünmüyor, global büyüme aslında hayli kuvvetli. Dünya GSYH’nin 2021’de yaklaşık yüzde 6 oranında büyümesini bekliyoruz ki bu 1973’ten bu yana en süratli büyüme oranı olacak. Stagflasyon, 1970’lerdeki OPEC petrol fiyatı şoku üzere, kaynak arzı büyük ölçüde kısıtlandığında ortaya çıkar ve talep ve faaliyet zayıfken bile enflasyon yükselir. Bugün gördüğümüz şey bu değil, arz muhakkak kesimlerde talebe yetişmek için zorlanıyor lakin bunun sebebi tüketim mallarına olan talebin epey kuvvetli olması.
“Orta vadeli beklentilerde büyük bir sapma görünmüyor”
Rastgele bir ücret-fiyat sarmalının ortaya çıkması halinde enflasyondaki yükseliş kalıcı olabilir mi? Bunu önlemek için merkez bankaları ne yapmalı?
Brian Coulton: Bu gerçek bir mümkünlük ve dal odaklı bir fiyat şokunun, enflasyonda daha geniş ve daha uzun bir yükselişe dönüşmesine niye olabilir. Ekonomik toparlanmanın düzeyi, mali teşvikin büyüklüğü ve fiyat artışları niçiniyle riskin en büyük olduğu ülke ABD.
birebir vakitte, aşılamada sağlanacak ilerleme ve işgücü piyasası faaliyetlerindeki (okulların kapanması tehdidi dahil) pandemi kaynaklı kesintiler hafifçeledikçe, ABD’nin işgücü arzının önümüzdeki aylarda artmaya başlayacağını kestirim ediyoruz. Bu durum fiyatlar üstündeki yukarı taraflı baskıları sınırlayacaktır, lakin enflasyon beklentilerinde sert bir yükseliş tehdit oluşturabilir.
Fed ve öbür büyük merkez bankaları bu tehdit karşısında son derece uyumlu hareket ediyorlar ve enflasyon gayelerinde güvenilirliğinin azalması durumunda elbet harekete geçeceklerdir. Artan riskler şimdiden global para siyasetinde ayarlamaları mecburî kılsa da bu basamakta orta vadeli beklentilerde büyük bir sapma görünmüyor.
Okumaya devam et...
Milletlerarası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in Küresel Başekonomisti Brian Coulton ile Fitch Ratings Yöneticisi ve Türkiye analisti Erich Arispe, DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulundu.
Brian Coulton dünyada tedarik tarafında devam eden gelişmeler ve imalat yatırımlarının artmasıyla bir arada 2022’nin başlarında fiyatların istikrar kazanmaya başlayabileceğini; global güç meblağları son devirde görülen oranlarda artmaya devam etmezse, gücün TÜFE üstündeki etkisinin de 2022’de azalmaya başlayacağını söylemiş oldu. Stagflasyonun global iktisatta bu yıl olanları tanımlamak için yanlışsız söz olmadığını belirten Coulton, global büyümenin aslında fazlaca kuvvetli olduğuna dikkat çekti.
Erich Arispe de Türkiye’de yüksek güç meblağlarının artan enflasyonun temel sebebi olmasa da, katkıda bulunan bir faktör olabileceğini, global seviyede emtia meblağları artmadan evvel de Türkiye’nin enflasyonla uğraş ettiğini (2020 sonunda yıllık yüzde 14,5) söylemiş oldu. Arispe Türkiye’nin kırılganlıklarının; zayıflayan dış tamponlar, FX swaplarına daha fazla muhtaçlık duyulması, yüksek dolarizasyon ve daha kuvvetli hale gelen dış ortam niçiniyle yüksek olduğuna dikkat çekti.
İtimadın zayıflaması ve dolarizasyonun hızlanması durumunda bu kırılganlıkların ağırlaşacağını vurgulayan Arispe, “Siyasi korkuların, artan enflasyon ve bozulan beklentilere karşın merkez bankasının siyaset faizini tekrar yükseltme kabiliyetini sınırladığı görüldü. Benzeri siyasi tasalar niçiniyle, makroekonomik istikrarsızlık riskine ve dış kırılganlıklara karşın, 2023 seçim döngüsünün yakınlığı niçiniyle daha fazla nakdî gevşemeye gidilmesi değerli bir risktir. Bize göre erken gidilen gevşeme, para siyasetine duyulan itimadın zayıflığını gösterirken, enflasyonla uğraş zorluklarını da artıracaktır” dedi.
Tüm dünyada artan enflasyon oranları yüksek seyrini sizce ne kadar sürdürecek?
Brian Coulton: Son aylarda güç maliyetlerinde gözlenen yükseliş, nisandan bu yana tüketici meblağlarından kaynaklanan global enflasyonist baskının artmasına niye oluyor. Fiyat artışları daha epey ABD’de konuşulsa da dünyanın her yerinde hissediliyor. Tipik bir ‘tedarik zinciri’ sorunu olarak tanımlansa da artışların katalizörü aslında pandemi daha sonrası toparlanmada talepteki olağanüstü yükseliş. Güçlü tüketim malları talebi, mali teşviklerin azalması ve bir daha açılmalarla tüketicilerin hizmet tüketimine geri dönmeleriyle yavaşlamış durumda. Tedarik tarafında devam eden gelişmeler ve imalat yatırımlarının artmasıyla birlikte, 2022’nin başlarında fiyatlar istikrar kazanmaya başlayabilir. Güç fiyatları son devirde görülen oranlarda artmaya devam etmezse, gücün TÜFE üstündeki tesiri de 2022’de azalmaya başlayacaktır.
Artan güç maliyetlerinin enflasyon üzerinde ne üzere tesirleri olacak?
Erich Arispe: Gelişmekte olan ülkelerdeki merkez bankaları, artan besin ve güç meblağlarından kaynaklanan baskılar ve global tedarik zincirlerindeki aksamalar karşısında siyaset duruşlarını kıymetli ölçüde sıkılaştırdı. Bu faktörlerin kimilerinin süreksiz olması beklense de, siyaset yapıcılar, mesela daha yüksek fiyat artışlarından kaynaklanabilecek enflasyon beklentileri ve ikincil tesirlere ait riskleri azaltmak istiyor. Türkiye için, yüksek güç meblağları artan enflasyona katkıda bulunan bir faktör olabilir, lakin temel niye değildir. Enflasyon, para siyasetine duyulan inancın kuvvetli olmayışı, kredi teşviklerinin tesiri ve TL’nin daima kıymet kaybetmesiyle 2016 başından bu yana %13,2 üzere bir ortalamayla yüksek düzeylerde yer alıyor. Türkiye, global seviyede emtia fiyatları artmadan evvel de yüksek enflasyonla uğraş ediyordu (2020 sonunda yıllık %14.5).
Son gelişmeler sizin enflasyon beklentinizde değişikliğe niye oldu mu?
Erich Arispe: Yüksek güç meblağları, kuvvetli iç talep ve liradaki bedel kaybıyla birlikte Türkiye’nin bu yılki enflasyon dinamikleri içinde yer alıyor. Eylül’de yıllık enflasyonun 2021 sonu prestijiyle %17,3’e düşmesini bekliyorduk. Lakin temel senaryomuz para ünitesinde kayıplara ve enflasyon beklentilerinde bozulmaya yol açan erken siyaset gevşemesini hesaba katmadığı için, iddiamızı aralık ayında üst istikametli revize edeceğiz. Çünkü TCMB’nin kendisi de son enflasyon raporunda Temmuz’da %14,1 olan yıl sonu varsayımını %18,4’e revize etti.
Fitch Ratings Türkiye Analisti Erich Arispe
“Erken gevşeme enflasyonu denetim altına almayı zorlaştıracak”
TCMB’nin son faiz kararlarını nasıl değerlendiriyorsunuz, ne üzere tesirleri olacak?
Erich Arispe: Bize nazaran, para siyasetinde gidilen erken gevşeme enflasyonu denetim altına almayı zorlaştıracak. Alınan kararlar para siyasetinin kredibilitesinin zayıflığını ortaya koyuyor. Karar ayrıyeten, Türkiye’nin memleketler arası rezerv konumunda son devirde görülen kısmi toparlanmaya ziyan verme riskini de taşıyor. Artan enflasyona karşın siyasi telaşların, Mart 2021’de %19’a yükseltilen siyaset faizinde yeniden artırıma gitme kabiliyetini sınırladığı görüldü.
Bir başka kıymetli risk ise, dış kaynaklı kırılganlıklar ve makroekonomik istikrarsızlık risklerine karşın ve 2023 seçim devrinin yakınlığı niçiniyle misal korkularla büyümeyi desteklemek için daha fazla nakdî gevşemenin dikte edilmesidir. Zayıflayan dış tamponlar, FX swaplarına daha fazla gereksinim duyulması, yüksek dolarizasyon ve (yüksek güç fiyatları ve gelişmiş iktisatların para siyaseti duruşlarının daha az destekleyici hale geleceği istikametindeki yönlendirmelerden kaynaklanan) kuvvetli dış ortam niçiniyle Türkiye’nin kırılganlıkları yüksek kalmaya devam ediyor. İç inancın zayıflaması ve dolarizasyonun hızlanması durumunda bu kırılganlıklar artacaktır.
Fitch Ratings Küresel Başekonomisti Brian Coulton
Global iktisada ait stagflasyon beklentileriyle ilgili neler söylersiniz?
Brian Coulton: Stagflasyon, bu yıl olanları tanımlamak için yanlışsız söz üzere görünmüyor, global büyüme aslında hayli kuvvetli. Dünya GSYH’nin 2021’de yaklaşık yüzde 6 oranında büyümesini bekliyoruz ki bu 1973’ten bu yana en süratli büyüme oranı olacak. Stagflasyon, 1970’lerdeki OPEC petrol fiyatı şoku üzere, kaynak arzı büyük ölçüde kısıtlandığında ortaya çıkar ve talep ve faaliyet zayıfken bile enflasyon yükselir. Bugün gördüğümüz şey bu değil, arz muhakkak kesimlerde talebe yetişmek için zorlanıyor lakin bunun sebebi tüketim mallarına olan talebin epey kuvvetli olması.
“Orta vadeli beklentilerde büyük bir sapma görünmüyor”
Rastgele bir ücret-fiyat sarmalının ortaya çıkması halinde enflasyondaki yükseliş kalıcı olabilir mi? Bunu önlemek için merkez bankaları ne yapmalı?
Brian Coulton: Bu gerçek bir mümkünlük ve dal odaklı bir fiyat şokunun, enflasyonda daha geniş ve daha uzun bir yükselişe dönüşmesine niye olabilir. Ekonomik toparlanmanın düzeyi, mali teşvikin büyüklüğü ve fiyat artışları niçiniyle riskin en büyük olduğu ülke ABD.
birebir vakitte, aşılamada sağlanacak ilerleme ve işgücü piyasası faaliyetlerindeki (okulların kapanması tehdidi dahil) pandemi kaynaklı kesintiler hafifçeledikçe, ABD’nin işgücü arzının önümüzdeki aylarda artmaya başlayacağını kestirim ediyoruz. Bu durum fiyatlar üstündeki yukarı taraflı baskıları sınırlayacaktır, lakin enflasyon beklentilerinde sert bir yükseliş tehdit oluşturabilir.
Fed ve öbür büyük merkez bankaları bu tehdit karşısında son derece uyumlu hareket ediyorlar ve enflasyon gayelerinde güvenilirliğinin azalması durumunda elbet harekete geçeceklerdir. Artan riskler şimdiden global para siyasetinde ayarlamaları mecburî kılsa da bu basamakta orta vadeli beklentilerde büyük bir sapma görünmüyor.
Okumaya devam et...