Yeditepe Üniversitesi 6 Ekim akşamı ormanın ortasındaki yerleşkesinde açık havada Fazıl Say ve Serenad Bağcan’ı ağırladı. Rüzgârın hışıltılı büyüsüyle dinledik, izledik bu konseri. Pandemi sebebiyle hayli uzun vakit orta verilmiş tüm sanatların acısını çıkarırcasına kulağımızı ve gözümüzü dört açtık. Kendimizi bulutların altında rüzgârın fısıltısında bu sanata teslim ettik. bu biçimdesine büyülü bir sanat, bu biçimdesine esrik bir üretim hali ve sanatın her kezinde bir daha üretilebildiğine tanıklık ettik. Fazıl Say’ın insanın kendinden geçiren beste ve icrası, Serenad Bağcan’ın sesi ormanların iniltisi üzere yüreğimize sızarken aklıma Nietzsche’nin müziğin esrik ruhundan doğan tragedyayı tanım edişi geldi. Tragedyanın doğuşunu ve kaynağını ne olduğunu merak eden Nietzsche bu sanatı Apollonik ve Dionizak olan üzerinden tanım etmişti. Almanya’nın, Nietzsche’nin Almanya’sının kurtulmaya gereksinimi vardı. Yeni bir Almanya fikri genç Nietzsche’yi daha da coşkulandırıyordu. Zira Almanya’da bir şeyler bozuluyordu… Nietzsche şayet tragedyanın, trajik kainatın özünü oluşturan şeyi anlarsa, Almanya da bir daha dirilebilecekti. Bir cins ölüyü diriltme ayiniydi bu. Artık arkaik izler taşımayan çağdaş insanın çaresizlik ortasında en eskiye, köklere gitme uğraşıydı. Almanya ne yazık ki Nazilerin nefret ruhu tarafınca kuşatıldı. Nietzsche bundan habersiz ölüp gitti. Ölmedilk evvel anladığı, hissettiği şey ne yazık ki gerçekleşti.
Tragedya. Yunan tragedyası, sadece Dionysos’un acılarını bahis edinirdi. Dionysos; bireyleşmenin-parçalanmanın acılarını kendinde deneyimleyen allahtır. Abir daha katılanlar da parçalanmayı ve bireylere ayrılan dünyayı görmekten sevinç duyarlar, zira fakat bu türlü, sanat aracılığıyla kendi kendilerini gorerek, bireyleşmeden kurtulabileceğine inanırlar. Nietzsche, sanatın gelişmenini, yontucunun sanatı olan Apollon ile müziğin görsel olmayan sanatı Dionysos temsiliyle söz eder. “Apollonca olan yontu sanatıyla Dionysosca, dış biçime dayanmayan müzik içinde pek büyük bir aykırılık çıkar ortaya”[1] Apolloncu olan yontucunun sanatıdır. Yontucunun sanatı görünen, gerçektir. Apollon bununla birlikte düş yorumcusu ve tekil müzikçidir. Dionysosçu olan ise müziğin görsel olmayan, görünmeyen kısmını temsil eder. Burada tin vardır. Esrik ve Düş sanatçısıdır. Dionysosçu olanlar vefata istenç duyarken, Apolloncu olan yaşama istenç duyar. Ve bu zıtlık ya da bir aradalık trajik sanata kaynaklık eden o deliliğin, “Dionysosçu deliliğin”[2] manasına işaret eder. M.Ö. 5 yy’da beşerler bir sanat yapıtı için Bunun Dionysos’la ilgisi nedir?’’ ya da “Bunda Dionysos’u ilgilendiren hiç bir şey yok” diyebiliyordu. Artık bu soruyu bir daha sormamıza vesile olan Fasıl Say’ın müziğindeyiz. Ve esrik müziğinin ortasındaki Dionysos’un kulağımıza fısıldadığını işitiyoruz.
Sahnedeyiz. Fazıl Say’ın konserde çaldığı son yapıtı “Yeni Hayat” sonatını dinliyoruz. Say’ın müzik üretme biçimi esrik ve uzlaşmacı iki zıt yanıyla birebir vücuttan birebir enstrümandan ses veriyor. Acı ve hazzı birlikte deneyimlemenin harikulade zevki. Say’ın müziği coşkulanmanın kendinden çıkmanın ve kendine geri dönmenin yani bir çeşit ayinin diğer bir biçimi. “Yeni Hayat” bir çeşit psuke (ruh)’nin modüllere ayrılması, kötülüklerden arınması tüm çarpışma ve çatışmalarıyla kesimi olduğu doğayı manaya eforu. Tabiatla “baş edemeyen” insanın “baş etmek” değil, tabiatla uzlaşı ortasında, onun modülü olduğunu bilerek yaşamasının ideolojisi. Esen rüzgâr benim, benden bir kesim ve yağan yağmur ve güneş ve bulut ve gök gürültüsü, şimşekler, yakan lav, dağ, zirve, deniz.
Ve Say tıpkı Nietzsche, üzere müziğin ruhunu arıyor. Özünü sese getiriyor. Ve umut ediyor ve isyan ediyor. Piyanonun tuşundan tellerine bir elinden başkasına boşluğa, havaya biçim veriyor. bir daha bir boşluktayız. Fakat etrafı örülmüş, giydirilmiş bir boşluk, vazonun ortasındaki boşluktayız. Say fazlaca kıymetli şairlerin şiirlerini seçmiş ve en kıymetlisi tarihî art planı ve acıları da bu seçkinin ortasında. Serenad Bağcan’nın sesinden bir bir dökülen bu şiirler müziğe dönüşüyor. Ve bu seçkilerdeki şiirler ve onların yorumları makus tarih ve talihin ortasında trajik bir tecrübesi bir daha hissetmek, trajedinin rüzgarıyla oracıkta üşümenin acısı müziğin haz veren yanıyla buluşuyor. Hıçkırarak ağlamak isteği iç titreten bir coşkuya kulak veriyor. “Sardunyaya ağıt” bunlardan bir tanesi. Ve o soruyu hatırlıyoruz: Bunun Dionysos’la ilgisi nedir?”
hayatı umutla hayal ettiren, eski acısını da unutmayan, unutturmayan bir sanatkarının haz ve acıyı birlikte deneyimleyen sanatı kalbimizden, kulağımızda ve dünyamızdan eksik olmasın!
Var ol Fazıl Say.
Sinem Öztürk
Odatv.com
Tragedya. Yunan tragedyası, sadece Dionysos’un acılarını bahis edinirdi. Dionysos; bireyleşmenin-parçalanmanın acılarını kendinde deneyimleyen allahtır. Abir daha katılanlar da parçalanmayı ve bireylere ayrılan dünyayı görmekten sevinç duyarlar, zira fakat bu türlü, sanat aracılığıyla kendi kendilerini gorerek, bireyleşmeden kurtulabileceğine inanırlar. Nietzsche, sanatın gelişmenini, yontucunun sanatı olan Apollon ile müziğin görsel olmayan sanatı Dionysos temsiliyle söz eder. “Apollonca olan yontu sanatıyla Dionysosca, dış biçime dayanmayan müzik içinde pek büyük bir aykırılık çıkar ortaya”[1] Apolloncu olan yontucunun sanatıdır. Yontucunun sanatı görünen, gerçektir. Apollon bununla birlikte düş yorumcusu ve tekil müzikçidir. Dionysosçu olan ise müziğin görsel olmayan, görünmeyen kısmını temsil eder. Burada tin vardır. Esrik ve Düş sanatçısıdır. Dionysosçu olanlar vefata istenç duyarken, Apolloncu olan yaşama istenç duyar. Ve bu zıtlık ya da bir aradalık trajik sanata kaynaklık eden o deliliğin, “Dionysosçu deliliğin”[2] manasına işaret eder. M.Ö. 5 yy’da beşerler bir sanat yapıtı için Bunun Dionysos’la ilgisi nedir?’’ ya da “Bunda Dionysos’u ilgilendiren hiç bir şey yok” diyebiliyordu. Artık bu soruyu bir daha sormamıza vesile olan Fasıl Say’ın müziğindeyiz. Ve esrik müziğinin ortasındaki Dionysos’un kulağımıza fısıldadığını işitiyoruz.
Sahnedeyiz. Fazıl Say’ın konserde çaldığı son yapıtı “Yeni Hayat” sonatını dinliyoruz. Say’ın müzik üretme biçimi esrik ve uzlaşmacı iki zıt yanıyla birebir vücuttan birebir enstrümandan ses veriyor. Acı ve hazzı birlikte deneyimlemenin harikulade zevki. Say’ın müziği coşkulanmanın kendinden çıkmanın ve kendine geri dönmenin yani bir çeşit ayinin diğer bir biçimi. “Yeni Hayat” bir çeşit psuke (ruh)’nin modüllere ayrılması, kötülüklerden arınması tüm çarpışma ve çatışmalarıyla kesimi olduğu doğayı manaya eforu. Tabiatla “baş edemeyen” insanın “baş etmek” değil, tabiatla uzlaşı ortasında, onun modülü olduğunu bilerek yaşamasının ideolojisi. Esen rüzgâr benim, benden bir kesim ve yağan yağmur ve güneş ve bulut ve gök gürültüsü, şimşekler, yakan lav, dağ, zirve, deniz.
Ve Say tıpkı Nietzsche, üzere müziğin ruhunu arıyor. Özünü sese getiriyor. Ve umut ediyor ve isyan ediyor. Piyanonun tuşundan tellerine bir elinden başkasına boşluğa, havaya biçim veriyor. bir daha bir boşluktayız. Fakat etrafı örülmüş, giydirilmiş bir boşluk, vazonun ortasındaki boşluktayız. Say fazlaca kıymetli şairlerin şiirlerini seçmiş ve en kıymetlisi tarihî art planı ve acıları da bu seçkinin ortasında. Serenad Bağcan’nın sesinden bir bir dökülen bu şiirler müziğe dönüşüyor. Ve bu seçkilerdeki şiirler ve onların yorumları makus tarih ve talihin ortasında trajik bir tecrübesi bir daha hissetmek, trajedinin rüzgarıyla oracıkta üşümenin acısı müziğin haz veren yanıyla buluşuyor. Hıçkırarak ağlamak isteği iç titreten bir coşkuya kulak veriyor. “Sardunyaya ağıt” bunlardan bir tanesi. Ve o soruyu hatırlıyoruz: Bunun Dionysos’la ilgisi nedir?”
hayatı umutla hayal ettiren, eski acısını da unutmayan, unutturmayan bir sanatkarının haz ve acıyı birlikte deneyimleyen sanatı kalbimizden, kulağımızda ve dünyamızdan eksik olmasın!
Var ol Fazıl Say.
Sinem Öztürk
Odatv.com