Mehmet KAYA
Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya-ECA Bölgesi Baş Ekonomisti Aslı Demirgüç-Kunt, Ukrayna’ya Rusya’nın atağıyla başlayan savaşın bölge iktisadı için salgından daha büyük bir şok yarattığını, Türkiye’nin de var olan risklerini aşağı taraflı olarak derinleştirdiğini söylemiş oldu. Aslı Demirgüç-Kunt, DÜNYA’nın sorularına verdiği karşılıkta, Türkiye için mevcut global görünüm ışığında istikrarı müdafaası, sağlam bir para siyaseti, şeff af ve bağımsız merkez bankasının değerine işaret etti. Aslı Demirgüç-Kunt, “Türkiye’nin Merkez Bankası, yükselen enflasyona ve sıkılaşan global para şartlarına karşın, Eylül 2021 ile yıl sonu içinde toplam 500 baz puana ulaşan beş faiz indirimi gerçekleştirdi. Bu atılım makro-finansal şartları süratli bir biçimde kötüleştirdi ve yatırımcı inancını zedeledi” diye konuştu.
● Dünya Bankası ECA Bölgesi Ekonomik Güncelleme Raporu, bölgenin önünde güçlü bir periyot olduğunu vurguluyor. En can alıcı meseleler neler?
Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş, insan ömrü üzerinde yıkıcı bir tesire yol açıyor. İki ülkede de ekonomik tahribat, ECA bölgesinin genelinde değerli ekonomik kayıp yaşanıyor. Savaş, ECA bölgesinde salgından daha sonra ekonomiyi daraltan ikinci büyük şok oldu. Bölge hasılasının 2022’de yüzde 4,1 daralması bekleniyor. Bu oran COVID-19 pandemisinin yarattığı sakinliğin iki katıdır. Rusya ve Ukrayna hariç tutulduğunda ise ECA bölgesinde yüzde 2,2’lik cılız bir hâsıla artışı bekleniyor. Güncellemede büyüme iddiaları genel olarak düşürüldü.
●Dünya Bankası’nın bölge için artan risklere karşı esas teklifleri nelerdir?
Besin ve güç fiyatlarındaki yükseliş niçiniyle kırılgan durumdaki hane halklarına hedefl i mali yardımlar gerekebilir. Toparlanma sağlandıktan daha sonra da borç sürdürülebilirliğinin sağlanması, Ukraynalı mültecilerin kabulü ve elbette ileride Ukrayna’nın bir daha inşası için büyük bir finansmana muhtaçlık olacak. Orta vadede, siyaset yapıcıların, makroekonomik siyaset tamponlarını ve kurumları güçlendirmeleri, güç verimliliği ve yeşil dönüşüme odaklanılması gerekiyor.
MAKRO EKONOMİK DENGESİZLİK DERİNLEŞTİ
●Türkiye için savaşın ortaya çıkardığı riskler nelerdir?
Savaş niçiniyle yükselen besin ve emtia fiyatları Türkiye’deki enflasyonunun yayılma tesiriyle kendisini göstermiş durumda. Savaş öncesi başlayan Türkiye’nin makroekonomik dengesizlikleri daha da derinleşmiştir. Enflasyonun şiddetlenmesi halinde en fakir hane halkları olumsuz etkilenecektir. Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan petrol, doğalgaz, buğday ve ayçiçeği ithalatı bağımlılığı niçiniyle global emtia fiyat artışına daha fazla hassastır. Para siyaseti duruşunda rastgele bir değişiklik olmayacağı ve global emtia meblağlarının yüksek seyredeceği var iseyımına dayalı olarak, enflasyonun 2022 yılında yükselmeye devam ederek yüzde 61’e ulaşacağı öngörülmektedir. Bu ek enflasyonist baskılar hane halkı gelirlerini daha da aşındıracak ve tüketimi zayıfl atacaktır. 2022’de iktisat ve istihdam artışında yavaşlama, yoksulluk oranındaki gerilemeyi yavaşlatacaktır.
●Kamu borçluluğu son periyotta bir daha gündemde. Türkiye’nin görünümünü kıymetlendirir misiniz?
Ağırlaşan makroekonomik dengesizliklerin, artan politik belirsizlikler ve savaşın tesirleri niçiniyle Türkiye’nin 2022’de yüzde 1,4 büyümesi beklenmektedir. Savaş hem dış birebir vakitte iç riskleri daha da aşağı istikametli hale getirmiştir. Savaş öncesinde de Türkiye’nin mali görünümü bozulmuştu lakin TL’deki bedel kaybını denetim altına almak, enflasyonun tesirlerini hafifçel etmek için yetkililer bir dizi tedbir uygulamaya koydu. TL’nin kıymet kaybı, döviz cinsinden borç servisi maliyetlerini ve KÖİ masraflarını de yükseltti. ötürüsıyla kaideye bağlı mali yükümlülüklerin şişmesine yol açtı. Bunun kararında, genel idare borç stokunun 2021 sonu itibariyle GSYH’nin yüzde 42,4’ü düzeyine yükseldiği kestirim edilmektedir. Yüksek dış finansman ihtiyaçları düşünüldüğünde, Türkiye’nin sıkılaşan global likidite şartlarına karşı kırılganlığı devam etmektedir.
YÜKSELEN PİYASALARIN EN MAKÛS PERFORMANSI
● Türkiye para siyaseti son periyotta önemli farklılaştı. Öbür yandan gelişmiş ülke merkez bankaları da yükselen enflasyona farklı reaksiyonlar verebiliyor?
Türkiye’nin Merkez Bankası, yükselen enflasyona ve sıkılaşan global para şartlarına karşın, Eylül 2021 ile yıl sonu içinde toplam 500 baz puana ulaşan beş faiz indirimi gerçekleştirdi. Bu atılım makro-finansal şartları süratli bir biçimde kötüleştirdi ve yatırımcı inancını zedeledi. TL 2021 yılında yaklaşık yüzde 120 kıymet kaybetti; bu yükselen piyasalar içindeki en makûs performanstır. Yükselen global emtia meblağları yılık TÜFE ve ÜFE’yi son 20 yılın en yüksek düzeylerine çıkardı. Mart ayında da tüketici meblağları sert yükselişini sürdürerek yıllık yüzde 60’ın üzerine geldi. Gerçek faiz oranları negatif kıymetlere ilerledi ve dolarizasyon hızlandı.
Çok sayıda gelişmiş ülkede son devirdeki yükselen emtia meblağları, ticaretteki aksamalar enflasyonist baskı yaratsa da sıkılaşan işgücü piyasaları ve -savaştan evvel de var olan- tedarik zinciri darboğazları aslına bakarsanız enflasyonist baskıları güçlendiriyordu. Biroldukça gelişmiş ülke merkez bankası büyük varlık alım programlarından vazgeçti ve kimileri siyaset faiz oranlarını yükseltti. Lakin, gelişmiş ekonomiler ile epeyce sayıda yükselen piyasa ve gelişmekte olan iktisat içindeki temel fark, gelişmiş ekonomilerde orta vadeli enflasyon beklentilerinin hala nispeten düşük ve âlâ bir biçimde çıpalanmış olmasıdır. Bu durum gelişmekte olan ülkeler için her vakit geçerli değildir.
Makro-ekonomik dengesizlikler derinleşti
Dünya Bankası ECA Bölgesi Baş Ekonomisti Aslı DemirgüçiKunt’un açıklamasında öne çıkanlar;
● “Yüksek cari açığa sahip olan ülkeler yahut döviz cinsinden borcu, dış borcu ya da kısa vadeli borcu yüksek olan ülkeler bilhassa risk altında. Savaş öncesi başlayan Türkiye’nin makroekonomik dengesizlikleri daha da derinleşmiştir.”
● “Enflasyonun şiddetlenmesi halinde bundan en fakir hanehalkları olumsuz etkilenecek. Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan petrol, doğalgaz, buğday ve ayçiçeği ithalatı bağımlılığı niçiniyle global emtia fiyat artışına daha fazla hassastır.”
● “Yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler, şiddetli bir devir ile karşı karşıyalar. İstikrarı sağlamak kritik ehemmiyet taşımaktadır. Para siyaseti ve bankaların nezaretine ait mevzuatın güçlendirilmesi, makroekonomik çerçeveye güvenilirliği artıracak, enflasyonu düşürmeye ve kur istikrarını müdafaanın maliyetini düşürmeye yardımcı olacaktır. Daha sağlam, şeffaf ve bağımsız Merkez Bankası, enflasyon hedeflemeli para siyaseti ve daha düzgün çıpalanmış enflasyon beklentilerine sahip ülkelerde, kur artışlarının enflasyon geçişkenliği çoklukla daha küçüktür.”
Daha sağlam, şeffaf ve bağımsız merkez bankası…
Siz de vurguladınız, dış borçlanma açısından sıkıntı bir periyot. Türkiye için teklifleriniz nelerdir?
Yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler, şiddetli bir periyot ile karşı karşıyalar. İstikrarı sağlamak kritik ehemmiyet taşımaktadır. Para siyaseti ve bankaların nezaretine ait mevzuatın güçlendirilmesi, makroekonomik çerçeveye güvenilirliği artıracak, enflasyonu düşürmeye ve kur istikrarını muhafazanın maliyetini düşürmeye yardımcı olacaktır. Daha muteber, şeff af ve bağımsız merkez bankası, enflasyon hedeflemeli para siyaseti ve daha âlâ çıpalanmış enflasyon beklentilerine sahip ülkelerde, kur artışlarının enflasyon geçişkenliği ekseriyetle daha küçüktür. Salgın periyodunda kimi ülkeler (finansal kuruluşlarının) kurallarını (regulatory requirement) ertelediler. Bu tıp bir siyasetin banka bilançoları üzerinde baskı yaratması ihtimali vardır fakat ‘zombi şirketler’ oluşmasını önlemek için de muhtaçlık duyulmaktadır. Şirketler için borç yapılandırma, ifl as yapısının güçlendirilmesi de bu gayeyle kullanılmaktadır ve Türkiye için de geçerlidir. Bunun yanı sıra, gerilim testleri yapılması, kuralların ertelenmesi uygulamasına hangi noktalarda muhtaçlık duyulacağını belirlemekte yardımcı olabilir. Sağlam finansal bölüm düzenlemesi ve denetlemesi, sağlam bir finansal sistem oluşturmada kritik kıymet taşımaktadır ve daha kuvvetli bankacılık sistemleri ile uzun vadede daha kuvvetli büyüme içinde bir ilgi mevcuttur.
Okumaya devam et...
Dünya Bankası Avrupa ve Orta Asya-ECA Bölgesi Baş Ekonomisti Aslı Demirgüç-Kunt, Ukrayna’ya Rusya’nın atağıyla başlayan savaşın bölge iktisadı için salgından daha büyük bir şok yarattığını, Türkiye’nin de var olan risklerini aşağı taraflı olarak derinleştirdiğini söylemiş oldu. Aslı Demirgüç-Kunt, DÜNYA’nın sorularına verdiği karşılıkta, Türkiye için mevcut global görünüm ışığında istikrarı müdafaası, sağlam bir para siyaseti, şeff af ve bağımsız merkez bankasının değerine işaret etti. Aslı Demirgüç-Kunt, “Türkiye’nin Merkez Bankası, yükselen enflasyona ve sıkılaşan global para şartlarına karşın, Eylül 2021 ile yıl sonu içinde toplam 500 baz puana ulaşan beş faiz indirimi gerçekleştirdi. Bu atılım makro-finansal şartları süratli bir biçimde kötüleştirdi ve yatırımcı inancını zedeledi” diye konuştu.
● Dünya Bankası ECA Bölgesi Ekonomik Güncelleme Raporu, bölgenin önünde güçlü bir periyot olduğunu vurguluyor. En can alıcı meseleler neler?
Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş, insan ömrü üzerinde yıkıcı bir tesire yol açıyor. İki ülkede de ekonomik tahribat, ECA bölgesinin genelinde değerli ekonomik kayıp yaşanıyor. Savaş, ECA bölgesinde salgından daha sonra ekonomiyi daraltan ikinci büyük şok oldu. Bölge hasılasının 2022’de yüzde 4,1 daralması bekleniyor. Bu oran COVID-19 pandemisinin yarattığı sakinliğin iki katıdır. Rusya ve Ukrayna hariç tutulduğunda ise ECA bölgesinde yüzde 2,2’lik cılız bir hâsıla artışı bekleniyor. Güncellemede büyüme iddiaları genel olarak düşürüldü.
●Dünya Bankası’nın bölge için artan risklere karşı esas teklifleri nelerdir?
Besin ve güç fiyatlarındaki yükseliş niçiniyle kırılgan durumdaki hane halklarına hedefl i mali yardımlar gerekebilir. Toparlanma sağlandıktan daha sonra da borç sürdürülebilirliğinin sağlanması, Ukraynalı mültecilerin kabulü ve elbette ileride Ukrayna’nın bir daha inşası için büyük bir finansmana muhtaçlık olacak. Orta vadede, siyaset yapıcıların, makroekonomik siyaset tamponlarını ve kurumları güçlendirmeleri, güç verimliliği ve yeşil dönüşüme odaklanılması gerekiyor.
MAKRO EKONOMİK DENGESİZLİK DERİNLEŞTİ
●Türkiye için savaşın ortaya çıkardığı riskler nelerdir?
Savaş niçiniyle yükselen besin ve emtia fiyatları Türkiye’deki enflasyonunun yayılma tesiriyle kendisini göstermiş durumda. Savaş öncesi başlayan Türkiye’nin makroekonomik dengesizlikleri daha da derinleşmiştir. Enflasyonun şiddetlenmesi halinde en fakir hane halkları olumsuz etkilenecektir. Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan petrol, doğalgaz, buğday ve ayçiçeği ithalatı bağımlılığı niçiniyle global emtia fiyat artışına daha fazla hassastır. Para siyaseti duruşunda rastgele bir değişiklik olmayacağı ve global emtia meblağlarının yüksek seyredeceği var iseyımına dayalı olarak, enflasyonun 2022 yılında yükselmeye devam ederek yüzde 61’e ulaşacağı öngörülmektedir. Bu ek enflasyonist baskılar hane halkı gelirlerini daha da aşındıracak ve tüketimi zayıfl atacaktır. 2022’de iktisat ve istihdam artışında yavaşlama, yoksulluk oranındaki gerilemeyi yavaşlatacaktır.
●Kamu borçluluğu son periyotta bir daha gündemde. Türkiye’nin görünümünü kıymetlendirir misiniz?
Ağırlaşan makroekonomik dengesizliklerin, artan politik belirsizlikler ve savaşın tesirleri niçiniyle Türkiye’nin 2022’de yüzde 1,4 büyümesi beklenmektedir. Savaş hem dış birebir vakitte iç riskleri daha da aşağı istikametli hale getirmiştir. Savaş öncesinde de Türkiye’nin mali görünümü bozulmuştu lakin TL’deki bedel kaybını denetim altına almak, enflasyonun tesirlerini hafifçel etmek için yetkililer bir dizi tedbir uygulamaya koydu. TL’nin kıymet kaybı, döviz cinsinden borç servisi maliyetlerini ve KÖİ masraflarını de yükseltti. ötürüsıyla kaideye bağlı mali yükümlülüklerin şişmesine yol açtı. Bunun kararında, genel idare borç stokunun 2021 sonu itibariyle GSYH’nin yüzde 42,4’ü düzeyine yükseldiği kestirim edilmektedir. Yüksek dış finansman ihtiyaçları düşünüldüğünde, Türkiye’nin sıkılaşan global likidite şartlarına karşı kırılganlığı devam etmektedir.
YÜKSELEN PİYASALARIN EN MAKÛS PERFORMANSI
● Türkiye para siyaseti son periyotta önemli farklılaştı. Öbür yandan gelişmiş ülke merkez bankaları da yükselen enflasyona farklı reaksiyonlar verebiliyor?
Türkiye’nin Merkez Bankası, yükselen enflasyona ve sıkılaşan global para şartlarına karşın, Eylül 2021 ile yıl sonu içinde toplam 500 baz puana ulaşan beş faiz indirimi gerçekleştirdi. Bu atılım makro-finansal şartları süratli bir biçimde kötüleştirdi ve yatırımcı inancını zedeledi. TL 2021 yılında yaklaşık yüzde 120 kıymet kaybetti; bu yükselen piyasalar içindeki en makûs performanstır. Yükselen global emtia meblağları yılık TÜFE ve ÜFE’yi son 20 yılın en yüksek düzeylerine çıkardı. Mart ayında da tüketici meblağları sert yükselişini sürdürerek yıllık yüzde 60’ın üzerine geldi. Gerçek faiz oranları negatif kıymetlere ilerledi ve dolarizasyon hızlandı.
Çok sayıda gelişmiş ülkede son devirdeki yükselen emtia meblağları, ticaretteki aksamalar enflasyonist baskı yaratsa da sıkılaşan işgücü piyasaları ve -savaştan evvel de var olan- tedarik zinciri darboğazları aslına bakarsanız enflasyonist baskıları güçlendiriyordu. Biroldukça gelişmiş ülke merkez bankası büyük varlık alım programlarından vazgeçti ve kimileri siyaset faiz oranlarını yükseltti. Lakin, gelişmiş ekonomiler ile epeyce sayıda yükselen piyasa ve gelişmekte olan iktisat içindeki temel fark, gelişmiş ekonomilerde orta vadeli enflasyon beklentilerinin hala nispeten düşük ve âlâ bir biçimde çıpalanmış olmasıdır. Bu durum gelişmekte olan ülkeler için her vakit geçerli değildir.
Makro-ekonomik dengesizlikler derinleşti
Dünya Bankası ECA Bölgesi Baş Ekonomisti Aslı DemirgüçiKunt’un açıklamasında öne çıkanlar;
● “Yüksek cari açığa sahip olan ülkeler yahut döviz cinsinden borcu, dış borcu ya da kısa vadeli borcu yüksek olan ülkeler bilhassa risk altında. Savaş öncesi başlayan Türkiye’nin makroekonomik dengesizlikleri daha da derinleşmiştir.”
● “Enflasyonun şiddetlenmesi halinde bundan en fakir hanehalkları olumsuz etkilenecek. Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan petrol, doğalgaz, buğday ve ayçiçeği ithalatı bağımlılığı niçiniyle global emtia fiyat artışına daha fazla hassastır.”
● “Yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler, şiddetli bir devir ile karşı karşıyalar. İstikrarı sağlamak kritik ehemmiyet taşımaktadır. Para siyaseti ve bankaların nezaretine ait mevzuatın güçlendirilmesi, makroekonomik çerçeveye güvenilirliği artıracak, enflasyonu düşürmeye ve kur istikrarını müdafaanın maliyetini düşürmeye yardımcı olacaktır. Daha sağlam, şeffaf ve bağımsız Merkez Bankası, enflasyon hedeflemeli para siyaseti ve daha düzgün çıpalanmış enflasyon beklentilerine sahip ülkelerde, kur artışlarının enflasyon geçişkenliği çoklukla daha küçüktür.”
Daha sağlam, şeffaf ve bağımsız merkez bankası…
Siz de vurguladınız, dış borçlanma açısından sıkıntı bir periyot. Türkiye için teklifleriniz nelerdir?
Yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler, şiddetli bir periyot ile karşı karşıyalar. İstikrarı sağlamak kritik ehemmiyet taşımaktadır. Para siyaseti ve bankaların nezaretine ait mevzuatın güçlendirilmesi, makroekonomik çerçeveye güvenilirliği artıracak, enflasyonu düşürmeye ve kur istikrarını muhafazanın maliyetini düşürmeye yardımcı olacaktır. Daha muteber, şeff af ve bağımsız merkez bankası, enflasyon hedeflemeli para siyaseti ve daha âlâ çıpalanmış enflasyon beklentilerine sahip ülkelerde, kur artışlarının enflasyon geçişkenliği ekseriyetle daha küçüktür. Salgın periyodunda kimi ülkeler (finansal kuruluşlarının) kurallarını (regulatory requirement) ertelediler. Bu tıp bir siyasetin banka bilançoları üzerinde baskı yaratması ihtimali vardır fakat ‘zombi şirketler’ oluşmasını önlemek için de muhtaçlık duyulmaktadır. Şirketler için borç yapılandırma, ifl as yapısının güçlendirilmesi de bu gayeyle kullanılmaktadır ve Türkiye için de geçerlidir. Bunun yanı sıra, gerilim testleri yapılması, kuralların ertelenmesi uygulamasına hangi noktalarda muhtaçlık duyulacağını belirlemekte yardımcı olabilir. Sağlam finansal bölüm düzenlemesi ve denetlemesi, sağlam bir finansal sistem oluşturmada kritik kıymet taşımaktadır ve daha kuvvetli bankacılık sistemleri ile uzun vadede daha kuvvetli büyüme içinde bir ilgi mevcuttur.
Okumaya devam et...