semaver
Active member
Enflasyonu % 82,81 hesaplayan ENAG nedir? Küme nasıl çalışıyor? sonuçları TÜİK’ten niçin farklı? Getty Images
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) her ayın 3’ünde enflasyon oranını açıklıyor.
Son periyotta Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) da bir daha her ay, kendi hesapladığı enflasyon oranıyla kamuoyunun karşısına çıkıyor.
Açıklanan oranlar içinde büyük bir makas olması dikkat çekiyor.
Örneğin hafta ortasında TÜİK, 2021 yılı Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) % 36,08 olduğunu açıklarken ENAG ise kendi hesaplamalarının % 82,81 oranında olduğunu duyurdu.
Pekala kamuoyunun son devirde ismini sık sık duyduğu ve deklare ettiğı enflasyon oranları TÜİK’inkilerden daha yüksek çıkan ENAG nasıl bir küme, kimlerden oluşuyor ve oranları niye farklı?
Bir doktora tezi projesi olarak doğdu
ENAG, 2016 yılında bir doktora tezi projesi olarak doğmuş.
Küme, Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi’ndeki Finansal İktisat Doktora Programı’nda, danışmanlığını Prof. Dr. Veysel Ulusoy’un yaptığı, doktora öğrencisi Serkan Gençer’in tez projesi ile ortaya çıkmış.
Getty Images
Prof. Dr. Ulusoy projenin başlangıcını şu sözlerle anlatıyor:
“Esinlendiğimiz bir kaynak vardı. Harvard Üniversitesi’nde Prof. Dr. Alberto Cavalla öncülüğündeki bir küme, MIT (Massachusetts Institute of Technology) ile ortak olarak bir çalışma yapıyordu. 2007’den itibaren hem Arjantin’in hem Amerika’nın birebir vakitte Avrupa’daki birtakım ülkelerin günlük enflasyonlarını internette, web scraping (Veri kazıma) usulüyle alıyorlardı. Biz de bunun Türkiye’de de yapılacağı fikrine kanaat getirdik.
“Danışman olarak o öneriyi yaptım ve yaklaşık 15 gün çalışarak karar verdik. daha sonra devam ettik. 2016 ortalarıydı. Yani ENAG, yaklaşık beş buçuk yıllık bir emeğin eseri.”
ENAG bir süre Prof. Dr. Veysel Ulusoy ve Serkan Gençer tarafınca yönetilmiş daha sonra ise genişlemeye başlamış.
Prof. Dr. Ulusoy, “henüz bütün yük doktora öğrencisinin kendisindeydi. Akabinde öbür öğrenciler bu süreçte yazılım geliştirme tarafında istekli göründüler. Birkaç yıl daha sonra web scraping (Veri kazıma) idaresini onlara da öğrettik ve onlar da bize katkı verdiler.”
Bu süreçte projeye, Türkiye Ekonomik ve Mali Araştırmalar Vakfı (TEMAR) da dayanak vermiş.
Getty Images
ENAG kimlerden oluşuyor?
ENAG bugün, Prof. Dr. Ulusoy ve Gençer dahil olmak üzere yedi kişilik bir akademisyen ve iktisat uzmanları grubundan oluşuyor.
Kümenin bir müşavere şurası da bulunuyor.
Bu konseyde eski bürokratlar da yer alıyor.
Örneğin eski Hazine ve Dış Ticaret müsteşarı Tevfik Altınok, eski Maliye Bakanlığı hesap uzmanı Dr. Hasan Yalçın, eski maliye müfettişi Sacit Akdemir, konseydeki isimler içinde.
‘hiç bir maddi takviye almıyoruz’
Prof. Dr. Ulusoy, ENAG’ın maddi olarak kimseden takviye almadığını, ardında hiç bir kümenin olmadığını söylüyor.
“Peki çalışmalar nasıl yürüyor?” sorusuna şu yanıtı veriyor:
“Gruptakilerin birden fazla istekli. Şayet bir finansman gereği duyuyorsak Veysel hocanın maaşının bir kısmı diyelim (Gülüyor). Tertemiz, ardında rastgele bir kuruluş yok.”
Getty Images
‘hiç bir siyasi yaklaşımımız yok’
Prof. Dr. Ulusoy, maddi olarak kimseden takviye almadıkları üzere rastgele bir siyasi kümeyle da bağlarının olmadığını savunuyor.
Kamuoyunun bir kısmında haklarında yapılan, siyasi angajmanları olduğu istikametindeki tenkitleri hatırlattığımızdaysa şunları söylüyor:
“hiç bir siyasi yaklaşımımız, siyasi telaffuzumuz yoktur. Siyasetin temelinden kaynaklanan bir eğilimimiz yahut dataları değiştirme taktiğimiz yoktur. Bütün datalar yapay zekâ formülüyle bilgisayardan elde edilir, kalite konseyi tarafınca süzgeçten geçirilir, büyük tartışmalar, büyük tahlillerden daha sonra ay sonunda, ayın 3’ünde yayınlanmak üzere taslak olarak hazırlanır ve kamuoyuna sunulur. Bu kadar sıradan.”
ENAG dataları nasıl topluyor?
Ulusoy, enflasyonu hesaplarken dataları internet üzerinden data kazıma denilen usulle topladıklarını anlatıyor.
Bilgileri büsbütün web sayfalarından, bilhassa de bütün hane halklarının faal olarak kullandığı sayfalardan topladıklarını belirtiyor.
“Bu, Harvard ve MIT’de uygulanan metodun aynısıdır. Dünyada da kimi merkez bankları, kendi enflasyon bilgilerini oluşturmak için, kendi bünyelerinde bu metodu kullanırlar” diyor.
Getty Images
ENAG enflasyonu nasıl hesaplıyor?
ENAG olarak saatlik enflasyonu hesaplayacak bir sistemlerinin olduğunu, bunu daha sonra günlük hesaplayıp aylığa çevirdiklerini, onu da yıllığa çevirdiklerini anlatıyor Ulusoy.
Ayçiçek yağı fiyatındaki değişimi örnek olarak aktarmasını istediğimizde bunu şu biçimde açıklıyor:
“Bütün elde edilebilir ayçiçek yağı fiyatlarının dataları o gün çekiliyor. O gün promosyon var ise da o gün artırım var ise da o gün fiyatı değişmemişse de bütün ayçiçek yağı fiyatları çekiliyor. İstatistikteki büyük sayılar kanunu kapsamında bunun ortalaması alınıyor ve bu ortalamadan yola çıkılarak o günkü ayçiçek yağının enflasyonu hesaplanıyor.
“Hata olmasın diye en az yedi sekiz bilgisayardan, eş vakitli olarak, Türkiye’nin her yerinden bütün fiyatları alıyoruz. Eserlerin ortalama fiyatlarını hesaplıyoruz. Günlük hesapları daha sonra aylığa çeviriyoruz. Eserlerin ortalama fiyatlarıyla TÜİK’in sayfasındaki yükünü çarpıp, enflasyon sepetine katkısını ölçüyoruz. TÜİK’in 415 unsurluk enflasyon sepetinin birebirini kullanarak enflasyon oranını elde ediyoruz.”
Pekala, bu 415 unsurluk sepet konusunda TÜİK’le yaklaşım farkları var mı?
“Bir kere enflasyonun matematiksel, tartı vb. usulü hiç bir yerde değişmez. Birleşmiş Milletler İstatistik Ofisi’nin COICOP (şahsi Tüketim Harcamalarının Maksada göre Sınıflanması) denilen sistemine bakılırsa üniteler sınıflandırılmıştır. O sınıflandırma 415 unsur üzerinden olmuştur. Örneğin ayçiçek yağı onlardan bir adedidir, domates bir diğeridir vb.” dedikten daha sonra TÜİK ile fiyat toplama formülünde farklılıkları olduğunu söylüyor Ulusoy:
“TÜİK sokaktaki marketten yahut belirlediği marketlerden meblağları alıp ona göre aylık enflasyonu hesaplıyor. Bu sokağa inme, markete inme bildiğim kadarıyla ayın başında, ortasında ve sonuna gerçek olmak üzere ayda birkaç kere yenidenlanıyor. Ve bir daha bildiğim kadarıyla TÜİK 550 bin tane günlük bilgi alıyor. Bu bilgileri o COICOP’taki 415 husus sınıflandırmasına göre enflasyon sepetine koyup, yükleriyle çarpıp enflasyon kıymetini elde ediyor.”
ENAG’ın ise dataları günlük olarak ve web siteleri üzerinden topladığını belirtiyor.
Ulusoy, data kazıma tekniğiyle her ay milyonlarca data çektiklerini belirtiyor:
“Bir saatte bütün Türkiye’nin datalarını alabiliyoruz. Günlük yaklaşık 255 bin datayı bir saatte alabiliyoruz. TÜİK’in aylık 550 bin fiyat verisine rağmen en az 7,5 milyondan fazla fiyat verisini elde ediyoruz. Bu da bizi büyük sayılar kanununun o hoş neticelerina gdolayıyor.”
Getty Images
TÜİK ile datalar niye fazlaca farklı?
“Değildir muhakkak” diyor ENAG yöneticisi ve şu yorumu yapıyor: “İki tane enflasyon oranı açıklanıyorsa ve bir enflasyon oranı halkın hisleriyle, hissettikleriyle, endüstricinin datalarıyla, raflardaki fiyatlarla uyuşup oburu uyuşmuyorsa, ortadaki farkı uyuşmayan ünitenin açıklaması gerekiyor.”
Prof. Dr. Ulusoy, ‘devletlerin genelde makus bilgilerde cimri davrandığı’ yorumunu da yaptıktan daha sonra devam ediyor:
“Örneğin büyük bir sarsıntı olduğunda meyyit ve yaralı sayısı devlette cimriliğe yol açar. Enflasyonda da cimriliğe yol açar zira berbat bir bilgidir enflasyon. Devlet her vakit pres yapar.
“Ama ENAG olarak değil de şahsi görüşüm olarak şunu söyleyebilirim; Türkiye Cumhuriyeti tarihli son 40-50 yılda, halkın hissettiği enflasyonla devletin verisi içindeki fark hiç bu kadar fazla olmamıştı. TÜİK’in ÜFE’si (Üretici Fiyat Endeksi) ile TÜFE’si (Tüketici Fiyat Endeksi) içindeki fark da hiç bu kadar fazla olmamıştı.”
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) her ayın 3’ünde enflasyon oranını açıklıyor.
Son periyotta Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) da bir daha her ay, kendi hesapladığı enflasyon oranıyla kamuoyunun karşısına çıkıyor.
Açıklanan oranlar içinde büyük bir makas olması dikkat çekiyor.
Örneğin hafta ortasında TÜİK, 2021 yılı Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) % 36,08 olduğunu açıklarken ENAG ise kendi hesaplamalarının % 82,81 oranında olduğunu duyurdu.
Pekala kamuoyunun son devirde ismini sık sık duyduğu ve deklare ettiğı enflasyon oranları TÜİK’inkilerden daha yüksek çıkan ENAG nasıl bir küme, kimlerden oluşuyor ve oranları niye farklı?
Bir doktora tezi projesi olarak doğdu
ENAG, 2016 yılında bir doktora tezi projesi olarak doğmuş.
Küme, Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi’ndeki Finansal İktisat Doktora Programı’nda, danışmanlığını Prof. Dr. Veysel Ulusoy’un yaptığı, doktora öğrencisi Serkan Gençer’in tez projesi ile ortaya çıkmış.
Getty Images
Prof. Dr. Ulusoy projenin başlangıcını şu sözlerle anlatıyor:
“Esinlendiğimiz bir kaynak vardı. Harvard Üniversitesi’nde Prof. Dr. Alberto Cavalla öncülüğündeki bir küme, MIT (Massachusetts Institute of Technology) ile ortak olarak bir çalışma yapıyordu. 2007’den itibaren hem Arjantin’in hem Amerika’nın birebir vakitte Avrupa’daki birtakım ülkelerin günlük enflasyonlarını internette, web scraping (Veri kazıma) usulüyle alıyorlardı. Biz de bunun Türkiye’de de yapılacağı fikrine kanaat getirdik.
“Danışman olarak o öneriyi yaptım ve yaklaşık 15 gün çalışarak karar verdik. daha sonra devam ettik. 2016 ortalarıydı. Yani ENAG, yaklaşık beş buçuk yıllık bir emeğin eseri.”
ENAG bir süre Prof. Dr. Veysel Ulusoy ve Serkan Gençer tarafınca yönetilmiş daha sonra ise genişlemeye başlamış.
Prof. Dr. Ulusoy, “henüz bütün yük doktora öğrencisinin kendisindeydi. Akabinde öbür öğrenciler bu süreçte yazılım geliştirme tarafında istekli göründüler. Birkaç yıl daha sonra web scraping (Veri kazıma) idaresini onlara da öğrettik ve onlar da bize katkı verdiler.”
Bu süreçte projeye, Türkiye Ekonomik ve Mali Araştırmalar Vakfı (TEMAR) da dayanak vermiş.
Getty Images
ENAG kimlerden oluşuyor?
ENAG bugün, Prof. Dr. Ulusoy ve Gençer dahil olmak üzere yedi kişilik bir akademisyen ve iktisat uzmanları grubundan oluşuyor.
Kümenin bir müşavere şurası da bulunuyor.
Bu konseyde eski bürokratlar da yer alıyor.
Örneğin eski Hazine ve Dış Ticaret müsteşarı Tevfik Altınok, eski Maliye Bakanlığı hesap uzmanı Dr. Hasan Yalçın, eski maliye müfettişi Sacit Akdemir, konseydeki isimler içinde.
‘hiç bir maddi takviye almıyoruz’
Prof. Dr. Ulusoy, ENAG’ın maddi olarak kimseden takviye almadığını, ardında hiç bir kümenin olmadığını söylüyor.
“Peki çalışmalar nasıl yürüyor?” sorusuna şu yanıtı veriyor:
“Gruptakilerin birden fazla istekli. Şayet bir finansman gereği duyuyorsak Veysel hocanın maaşının bir kısmı diyelim (Gülüyor). Tertemiz, ardında rastgele bir kuruluş yok.”
Getty Images
‘hiç bir siyasi yaklaşımımız yok’
Prof. Dr. Ulusoy, maddi olarak kimseden takviye almadıkları üzere rastgele bir siyasi kümeyle da bağlarının olmadığını savunuyor.
Kamuoyunun bir kısmında haklarında yapılan, siyasi angajmanları olduğu istikametindeki tenkitleri hatırlattığımızdaysa şunları söylüyor:
“hiç bir siyasi yaklaşımımız, siyasi telaffuzumuz yoktur. Siyasetin temelinden kaynaklanan bir eğilimimiz yahut dataları değiştirme taktiğimiz yoktur. Bütün datalar yapay zekâ formülüyle bilgisayardan elde edilir, kalite konseyi tarafınca süzgeçten geçirilir, büyük tartışmalar, büyük tahlillerden daha sonra ay sonunda, ayın 3’ünde yayınlanmak üzere taslak olarak hazırlanır ve kamuoyuna sunulur. Bu kadar sıradan.”
ENAG dataları nasıl topluyor?
Ulusoy, enflasyonu hesaplarken dataları internet üzerinden data kazıma denilen usulle topladıklarını anlatıyor.
Bilgileri büsbütün web sayfalarından, bilhassa de bütün hane halklarının faal olarak kullandığı sayfalardan topladıklarını belirtiyor.
“Bu, Harvard ve MIT’de uygulanan metodun aynısıdır. Dünyada da kimi merkez bankları, kendi enflasyon bilgilerini oluşturmak için, kendi bünyelerinde bu metodu kullanırlar” diyor.
Getty Images
ENAG enflasyonu nasıl hesaplıyor?
ENAG olarak saatlik enflasyonu hesaplayacak bir sistemlerinin olduğunu, bunu daha sonra günlük hesaplayıp aylığa çevirdiklerini, onu da yıllığa çevirdiklerini anlatıyor Ulusoy.
Ayçiçek yağı fiyatındaki değişimi örnek olarak aktarmasını istediğimizde bunu şu biçimde açıklıyor:
“Bütün elde edilebilir ayçiçek yağı fiyatlarının dataları o gün çekiliyor. O gün promosyon var ise da o gün artırım var ise da o gün fiyatı değişmemişse de bütün ayçiçek yağı fiyatları çekiliyor. İstatistikteki büyük sayılar kanunu kapsamında bunun ortalaması alınıyor ve bu ortalamadan yola çıkılarak o günkü ayçiçek yağının enflasyonu hesaplanıyor.
“Hata olmasın diye en az yedi sekiz bilgisayardan, eş vakitli olarak, Türkiye’nin her yerinden bütün fiyatları alıyoruz. Eserlerin ortalama fiyatlarını hesaplıyoruz. Günlük hesapları daha sonra aylığa çeviriyoruz. Eserlerin ortalama fiyatlarıyla TÜİK’in sayfasındaki yükünü çarpıp, enflasyon sepetine katkısını ölçüyoruz. TÜİK’in 415 unsurluk enflasyon sepetinin birebirini kullanarak enflasyon oranını elde ediyoruz.”
Pekala, bu 415 unsurluk sepet konusunda TÜİK’le yaklaşım farkları var mı?
“Bir kere enflasyonun matematiksel, tartı vb. usulü hiç bir yerde değişmez. Birleşmiş Milletler İstatistik Ofisi’nin COICOP (şahsi Tüketim Harcamalarının Maksada göre Sınıflanması) denilen sistemine bakılırsa üniteler sınıflandırılmıştır. O sınıflandırma 415 unsur üzerinden olmuştur. Örneğin ayçiçek yağı onlardan bir adedidir, domates bir diğeridir vb.” dedikten daha sonra TÜİK ile fiyat toplama formülünde farklılıkları olduğunu söylüyor Ulusoy:
“TÜİK sokaktaki marketten yahut belirlediği marketlerden meblağları alıp ona göre aylık enflasyonu hesaplıyor. Bu sokağa inme, markete inme bildiğim kadarıyla ayın başında, ortasında ve sonuna gerçek olmak üzere ayda birkaç kere yenidenlanıyor. Ve bir daha bildiğim kadarıyla TÜİK 550 bin tane günlük bilgi alıyor. Bu bilgileri o COICOP’taki 415 husus sınıflandırmasına göre enflasyon sepetine koyup, yükleriyle çarpıp enflasyon kıymetini elde ediyor.”
ENAG’ın ise dataları günlük olarak ve web siteleri üzerinden topladığını belirtiyor.
Ulusoy, data kazıma tekniğiyle her ay milyonlarca data çektiklerini belirtiyor:
“Bir saatte bütün Türkiye’nin datalarını alabiliyoruz. Günlük yaklaşık 255 bin datayı bir saatte alabiliyoruz. TÜİK’in aylık 550 bin fiyat verisine rağmen en az 7,5 milyondan fazla fiyat verisini elde ediyoruz. Bu da bizi büyük sayılar kanununun o hoş neticelerina gdolayıyor.”
Getty Images
TÜİK ile datalar niye fazlaca farklı?
“Değildir muhakkak” diyor ENAG yöneticisi ve şu yorumu yapıyor: “İki tane enflasyon oranı açıklanıyorsa ve bir enflasyon oranı halkın hisleriyle, hissettikleriyle, endüstricinin datalarıyla, raflardaki fiyatlarla uyuşup oburu uyuşmuyorsa, ortadaki farkı uyuşmayan ünitenin açıklaması gerekiyor.”
Prof. Dr. Ulusoy, ‘devletlerin genelde makus bilgilerde cimri davrandığı’ yorumunu da yaptıktan daha sonra devam ediyor:
“Örneğin büyük bir sarsıntı olduğunda meyyit ve yaralı sayısı devlette cimriliğe yol açar. Enflasyonda da cimriliğe yol açar zira berbat bir bilgidir enflasyon. Devlet her vakit pres yapar.
“Ama ENAG olarak değil de şahsi görüşüm olarak şunu söyleyebilirim; Türkiye Cumhuriyeti tarihli son 40-50 yılda, halkın hissettiği enflasyonla devletin verisi içindeki fark hiç bu kadar fazla olmamıştı. TÜİK’in ÜFE’si (Üretici Fiyat Endeksi) ile TÜFE’si (Tüketici Fiyat Endeksi) içindeki fark da hiç bu kadar fazla olmamıştı.”