Şebnem TURHAN
Tüketici enflasyonu (TÜFE) nisanda piyasanın aylık yüzde 6 düzeyindeki artış beklentilerini aştı ve yüzde 7,25 yükseldi. Yıllık tüketici enflasyonu da marttaki yüzde 61,14 düzeyinden yüzde 69,97’e çıktı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran tüketici enflasyonu 20 yılın tepesindeki seyrini devam ettirirken üretici enflasyonu (Yİ-ÜFE) nisanda yıllık yüzde 121,82 ile Mart 1995 yılında görülen yüzde 144,3’lük düzeyin akabinde 27 yılın tepesine çıktı. Beklentilerin üzerinde gelen aylık tüketici enflasyonunda besin kümesinde hem ramazan birebir vakitte mevsim kaynaklı yüksek artışlar tesirli olurken taze zerzevat ve meyve fiyatlarında bir yıllık yükseliş yüzde 105’e ulaştı. Bilhassa seralarda bu yıl yaşanan zahmetlerin besin fiyatlarının yüksek seyretmesinin devam edeceğini belirten uzmanlar Merkez Bankası’nın mayısta beklediği yüzde 70-75 tepe düzeyinin aşılmasını ve yılsonu tüketici enflasyonunun ise yüzde 55’e gelmesini bekliyor. Bilgi daha sonrası dolar/TL 14.85 lira düzeyinin üzerini gördü.
Taze zerzevat ve meyvede 4 ayda fiyat ikiye katlandı
Son aylarda olduğu üzere tüketici enflasyonunun tüm ana kümelerinde nisanda enflasyon arttı. En yüksek artış hem talebin birebir vakitte mevsim şartlarının tesirli olduğu besin kümesinde yaşandı. Kümede aylık enflasyon yüzde 13,38 olurken manşet enflasyonun 3.5 puanı besin kümesinden geldi. Şeker, süt artırımının yanı sıra biber, domates üzere sebzelerde aylık ortalama yüzde 30’u aşan artış oldu. Taze meyve ve sebzede aylık enflasyon yüzde 20,85’e gelirken işlenmemiş besinde ise yüzde 16,84 olarak hesaplandı. TÜİK datalarına nazaran yılın dört ayında ise taze zerzevat ve meyvedeki artış yüzde 94,32. Yani neredeyse yılbaşına göre 4 ayda taze zerzevat ve meyvenin fiyatları ikiye katlanmış. Bir yılda ise taze zerzevat ve meyvedeki artış yüzde 105. İşlenmiş besinde dört aylık yükseliş yüzde 30,52, ekmek ve tahıllarda yüzde 27,5. İşte vatandaşın enflasyondaki artışı açıklanandan epey daha ağır hissetmesinin bir sebebi de temel ihtiyaçlardaki manşet enflasyonu çok aşan artışlar. Dört aylık tüketici enflasyonu yüzde 31,71 düzeyinde. Uzmanlar bu yıl yaz aylarında bile geçen senelerdaki fiyat düzeylerinin görülmeyeceğini ve yüksek seyrin korunacağını belirtiyor. Mayıs enflasyonunda da besinin tesirini bakılırsaceğiz.
Alkollü içecekler ve tütün kümesinde nisanda sigara meblağlarına yapılan artırımın tesiri yaşandı. Bu kümede aylık enflasyon yüzde 4,02 olurken manşet tüketici enflasyonuna katkı 0.18 puan oldu. Fakat dün bir daha sigara meblağlarına artırım geldi bu mayıs ayında da alkollü içecek ve tütün kümesinin tüketici enflasyonunu olumsuz etkileyeceğini gösteriyor.
Giysi ve ayakkabı kümesi bu yıl bahar artırımını Ramazan Bayramı’na nazaran yapmış üzere duruyor. Martta meblağlarında değişim olmayan kümede nisanda aylık yükseliş yüzde 6,96 ve manşet tüketici enflasyonuna katkı 0.37 puan. Ramazan Bayramı talebi giysi ve ayakkabı kümesinde artışı sağlarken yılbaşından bu yana bu kümedeki enflasyon yüzde 8,67 düzeyinde. Manşet enflasyon ve besin enflasyonuna nazaran daha düşük oranlarda artışlar yaşandı.
TÜİK’e bakılırsa kiralarda yıllık artış yüzde 18,18 oldu
Konut kümesinde doğalgaza ve suya yapılan artırımların tesiri var. Aylık konut kümesinde artış yüzde 7,43 ve manşet enflasyona katkı 1.05 puan düzeyinde. Lakin TÜİK kira artışlarına yönelik dataları gerçekte görülen fiyat artışlarına yaklaşmıyor. TÜİK’e nazaran kiralar nisanda aylık yüzde 1,87 arttı, dört aylık artış ise yüzde 8,78. Yıllık enflasyon ise kiralarda TÜİK’e göre yüzde 18,18 artış oldu. Lakin hükümetin sonucu TÜİK’in 12 aylık ortalama tüketici enflasyonu ile kiracıların yıllık artırımlarını yapması tarafında. Bu data nisanda yüzde 34,46 oldu. Yani kiracılar mayısta yüzde 34,46 düzeyinde artırım yapacak. Lakin TÜİK’in kira enflasyonu verisi bunun epeyce fazlaca altında.
Ulaştırma kümesinde akaryakıt ve motorin fiyatlarında değişim martın bilakis nisanda biraz daha sakin fakat taksi ve kent içi ulaşım artırımları bu kümede aylık enflasyonu yükseltti. Kümede aylık enflasyon yüzde 5,12 olurken manşet tüketici enfl asyonuna katkı 0.92 puan hesaplandı.
Lokanta ve oteller kümesinde besin fiyatlarındaki yüksek enflasyonun tesiri ile yüzde 6,95’lik aylık yükseliş yaşanırken manşet enflasyona tesir 0.48 puan oldu.
Yıllık enflasyonda tepe yüzde 118,2 ile gücün
TÜİK datalarına bakılırsa tüketici kümesinde yıllık enflasyonu en süratli artan yüzde 118,2 ile güç fiyatları oldu. Bunu yüzde 104,77 ile taze zerzevat ve meyve izlerken işlenmemiş besinde yüzde 100,67’lik artış yaşandı. Güç ve besin dışı mallarda da yüzde 61,69’luk yıllık enflasyon görülürken ulaştırma hizmetlerinde yüzde 78’lik yıllık enflasyon hesaplandı.
UZMANLAR BİLGİYİ NASIL YORUMLADI?
● YILSONU BEKLENTİSİNİ YÜZDE 60’A ÇIKARIYORUZ
İş Yatırım Araştırma Yöneticisi Serhat Gürleyen: Enfl asyonun neredeyse yarısı besin fiyatlarındaki artıştan kaynaklanıyor. Konut, ulaştırma ve besin artışları birlikte bakıldığında enfl asyonun yüzde 75’ini oluşturuyor. Tarihî medyana nazaran besin enfl asyonu 10 kat, konut 19 kat üstte. Bu kadar makus olmasa da başka ana harcama kümelerinde da fiyatlama alışkanlıklarında bozulma devam ediyor. Ulaştırma, konut eşyası, sıhhat, haberleşme, cümbüş, eğitim, lokanta ve oteller fiyat artışları tarihî medyana göre nazaran 2 ila 6 kat ortası üstte. Önden yüklemeli artışlar gördüğümüz giysi tarihî medyanın gerisinde kalan tek küme. Çekirdek enfl asyon dataları manşet enfl asyondaki artışın genele yaygın olduğunu gösteriyor. Batının Rusya’ya yaptırımları ile hızlanan milletlerarası fiyatlardaki artış, üretici fiyatlarından geçiş, kur şokunun gecikmeli tesirleri ve fiyatlama alışkanlıklarındaki bozulmayla önümüzdeki aylarda enfl asyonun yüzde 75-80 bandına yükselmesini bekliyoruz. Merkez Bankası’nın para siyasetinde reaksiyon vermemesi enfl asyonun dengeleneceği platoyu kestirim etmemizi zorlaştırıyor. Uygulanmakta olan çok genişleyici para ve gelirler siyasetlerinden süratli bir U dönüşü yapılmazsa, enfl asyonun tabiatıyla düşmesini sağlayacak baz tesiri haricinde bir niye görmüyoruz. Sene sonu dolar kurunu 17 TL aldığımız baz senaryoda yılsonu enfl asyon varsayımımızı 2022 için yüzde 60, 2023 için yüzde 28 olarak güncelliyoruz. Geçtiğimiz ay bu oranlar sırasıyla yüzde 53 ve yüzde 28 düzeyindeydi.
● TEPEYİ TEMMUZ AYI ÜZERE GÖRMEYİ BEKLİYORUZ
Coface Ekonomisti Seltem İyigün: Besin, ulaştırma, mevsimsellik tesiri içeren eserler, güç ve konut kümesindeki fiyat artışları, nisan ayında enfl asyonun beklentilerin üzerinde gelmesine niye oldu. Konut kümesindeki doğalgaz ve su fiyatı artışları, Ramazan ayının da tesiriyle taze zerzevat ve meyve fiyatlarının aylık yüzde 20 artması ve ulaştırma hizmetlerindeki fiyat artışları, baskı yaratıyor. Bu durum hem TL’nin geçen yılki bedel kaybının süregelen tesirleri birebir vakitte jeopolitik gelişmeler niçiniyle hammadde fiyatlarındaki artış ile açıklanabilir. Ama sene sonu enfl asyon beklentilerinin ocak ayından beri 16 puan artması, fiyatlama davranışlarındaki ve beklentilerdeki bozulmanın da enfl asyon üzerinde tesirli olduğunu gösteriyor. Bugünkü bilgiden daha sonra sene ortalaması enfl asyon varsayımımızı mevcut yüzde 65 düzeyinden üste güncelleyeceğiz. Mevcut şartlar altında doruğun temmuz ayı üzere görülmesini bekliyoruz.
● MAYISTA ENFLASYON YÜZDE 75’E YÜKSELEBİLİR
Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler: TÜFE enfl asyonu yüzde 7,25’lik gerçekleşme ile yüzde 6,0 civarındaki piyasa beklentilerini aşarken, bizim yüzde 7,8’lik iddiamızın altında kaldı. Yüzde 13,4 düzeyinde gerçekleşen besin enfl asyonu bizim beklentimizle büsbütün uyumlu olsa da, bu sayının manşet enfl asyonun piyasa beklentilerini aşmasının ardındaki temel faktör olabileceğini düşünüyoruz. Çekirdek TÜFE enfl asyonunun yüzde 4,58’lik medyan piyasa beklentisi ile uyumlu olması da bu görüşümüzü destekliyor. Bizim tahminimizdeki sapmanın ise dönemlik fiyat artışlarının görüldüğü giysi kaleminden kaynaklandığını söyleyebiliriz; biz gecikmeli kur geçişkenliği niçiniyle tarihi ortalamaların fazlaca üzerinde (%14-15 civarında) bir giysi enfl asyonu beklerken, gerçekleşmenin yüzde 7,0 düzeyinde olduğunu görüyoruz ki bu sayı geçen yılın nisan ayındaki yüzde 7,7’lik artışın dahi altında kalmış görünüyor. Bunların haricinde, hizmet fiyatlarındaki yüzde 4,7’lik ve güçlü mal kümesi fiyatlarındaki yüzde 5,1’lik artışlar gecikmeli kur tesirlerini ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı net bir biçimde yansıtıyor. TÜFE enfl asyonunun mayıs ayı ile bir arada %75 civarına yükselmesini bekliyoruz.
Okumaya devam et...
Tüketici enflasyonu (TÜFE) nisanda piyasanın aylık yüzde 6 düzeyindeki artış beklentilerini aştı ve yüzde 7,25 yükseldi. Yıllık tüketici enflasyonu da marttaki yüzde 61,14 düzeyinden yüzde 69,97’e çıktı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran tüketici enflasyonu 20 yılın tepesindeki seyrini devam ettirirken üretici enflasyonu (Yİ-ÜFE) nisanda yıllık yüzde 121,82 ile Mart 1995 yılında görülen yüzde 144,3’lük düzeyin akabinde 27 yılın tepesine çıktı. Beklentilerin üzerinde gelen aylık tüketici enflasyonunda besin kümesinde hem ramazan birebir vakitte mevsim kaynaklı yüksek artışlar tesirli olurken taze zerzevat ve meyve fiyatlarında bir yıllık yükseliş yüzde 105’e ulaştı. Bilhassa seralarda bu yıl yaşanan zahmetlerin besin fiyatlarının yüksek seyretmesinin devam edeceğini belirten uzmanlar Merkez Bankası’nın mayısta beklediği yüzde 70-75 tepe düzeyinin aşılmasını ve yılsonu tüketici enflasyonunun ise yüzde 55’e gelmesini bekliyor. Bilgi daha sonrası dolar/TL 14.85 lira düzeyinin üzerini gördü.
Taze zerzevat ve meyvede 4 ayda fiyat ikiye katlandı
Son aylarda olduğu üzere tüketici enflasyonunun tüm ana kümelerinde nisanda enflasyon arttı. En yüksek artış hem talebin birebir vakitte mevsim şartlarının tesirli olduğu besin kümesinde yaşandı. Kümede aylık enflasyon yüzde 13,38 olurken manşet enflasyonun 3.5 puanı besin kümesinden geldi. Şeker, süt artırımının yanı sıra biber, domates üzere sebzelerde aylık ortalama yüzde 30’u aşan artış oldu. Taze meyve ve sebzede aylık enflasyon yüzde 20,85’e gelirken işlenmemiş besinde ise yüzde 16,84 olarak hesaplandı. TÜİK datalarına nazaran yılın dört ayında ise taze zerzevat ve meyvedeki artış yüzde 94,32. Yani neredeyse yılbaşına göre 4 ayda taze zerzevat ve meyvenin fiyatları ikiye katlanmış. Bir yılda ise taze zerzevat ve meyvedeki artış yüzde 105. İşlenmiş besinde dört aylık yükseliş yüzde 30,52, ekmek ve tahıllarda yüzde 27,5. İşte vatandaşın enflasyondaki artışı açıklanandan epey daha ağır hissetmesinin bir sebebi de temel ihtiyaçlardaki manşet enflasyonu çok aşan artışlar. Dört aylık tüketici enflasyonu yüzde 31,71 düzeyinde. Uzmanlar bu yıl yaz aylarında bile geçen senelerdaki fiyat düzeylerinin görülmeyeceğini ve yüksek seyrin korunacağını belirtiyor. Mayıs enflasyonunda da besinin tesirini bakılırsaceğiz.
Alkollü içecekler ve tütün kümesinde nisanda sigara meblağlarına yapılan artırımın tesiri yaşandı. Bu kümede aylık enflasyon yüzde 4,02 olurken manşet tüketici enflasyonuna katkı 0.18 puan oldu. Fakat dün bir daha sigara meblağlarına artırım geldi bu mayıs ayında da alkollü içecek ve tütün kümesinin tüketici enflasyonunu olumsuz etkileyeceğini gösteriyor.
Giysi ve ayakkabı kümesi bu yıl bahar artırımını Ramazan Bayramı’na nazaran yapmış üzere duruyor. Martta meblağlarında değişim olmayan kümede nisanda aylık yükseliş yüzde 6,96 ve manşet tüketici enflasyonuna katkı 0.37 puan. Ramazan Bayramı talebi giysi ve ayakkabı kümesinde artışı sağlarken yılbaşından bu yana bu kümedeki enflasyon yüzde 8,67 düzeyinde. Manşet enflasyon ve besin enflasyonuna nazaran daha düşük oranlarda artışlar yaşandı.
TÜİK’e bakılırsa kiralarda yıllık artış yüzde 18,18 oldu
Konut kümesinde doğalgaza ve suya yapılan artırımların tesiri var. Aylık konut kümesinde artış yüzde 7,43 ve manşet enflasyona katkı 1.05 puan düzeyinde. Lakin TÜİK kira artışlarına yönelik dataları gerçekte görülen fiyat artışlarına yaklaşmıyor. TÜİK’e nazaran kiralar nisanda aylık yüzde 1,87 arttı, dört aylık artış ise yüzde 8,78. Yıllık enflasyon ise kiralarda TÜİK’e göre yüzde 18,18 artış oldu. Lakin hükümetin sonucu TÜİK’in 12 aylık ortalama tüketici enflasyonu ile kiracıların yıllık artırımlarını yapması tarafında. Bu data nisanda yüzde 34,46 oldu. Yani kiracılar mayısta yüzde 34,46 düzeyinde artırım yapacak. Lakin TÜİK’in kira enflasyonu verisi bunun epeyce fazlaca altında.
Ulaştırma kümesinde akaryakıt ve motorin fiyatlarında değişim martın bilakis nisanda biraz daha sakin fakat taksi ve kent içi ulaşım artırımları bu kümede aylık enflasyonu yükseltti. Kümede aylık enflasyon yüzde 5,12 olurken manşet tüketici enfl asyonuna katkı 0.92 puan hesaplandı.
Lokanta ve oteller kümesinde besin fiyatlarındaki yüksek enflasyonun tesiri ile yüzde 6,95’lik aylık yükseliş yaşanırken manşet enflasyona tesir 0.48 puan oldu.
Yıllık enflasyonda tepe yüzde 118,2 ile gücün
TÜİK datalarına bakılırsa tüketici kümesinde yıllık enflasyonu en süratli artan yüzde 118,2 ile güç fiyatları oldu. Bunu yüzde 104,77 ile taze zerzevat ve meyve izlerken işlenmemiş besinde yüzde 100,67’lik artış yaşandı. Güç ve besin dışı mallarda da yüzde 61,69’luk yıllık enflasyon görülürken ulaştırma hizmetlerinde yüzde 78’lik yıllık enflasyon hesaplandı.
UZMANLAR BİLGİYİ NASIL YORUMLADI?
● YILSONU BEKLENTİSİNİ YÜZDE 60’A ÇIKARIYORUZ
İş Yatırım Araştırma Yöneticisi Serhat Gürleyen: Enfl asyonun neredeyse yarısı besin fiyatlarındaki artıştan kaynaklanıyor. Konut, ulaştırma ve besin artışları birlikte bakıldığında enfl asyonun yüzde 75’ini oluşturuyor. Tarihî medyana nazaran besin enfl asyonu 10 kat, konut 19 kat üstte. Bu kadar makus olmasa da başka ana harcama kümelerinde da fiyatlama alışkanlıklarında bozulma devam ediyor. Ulaştırma, konut eşyası, sıhhat, haberleşme, cümbüş, eğitim, lokanta ve oteller fiyat artışları tarihî medyana göre nazaran 2 ila 6 kat ortası üstte. Önden yüklemeli artışlar gördüğümüz giysi tarihî medyanın gerisinde kalan tek küme. Çekirdek enfl asyon dataları manşet enfl asyondaki artışın genele yaygın olduğunu gösteriyor. Batının Rusya’ya yaptırımları ile hızlanan milletlerarası fiyatlardaki artış, üretici fiyatlarından geçiş, kur şokunun gecikmeli tesirleri ve fiyatlama alışkanlıklarındaki bozulmayla önümüzdeki aylarda enfl asyonun yüzde 75-80 bandına yükselmesini bekliyoruz. Merkez Bankası’nın para siyasetinde reaksiyon vermemesi enfl asyonun dengeleneceği platoyu kestirim etmemizi zorlaştırıyor. Uygulanmakta olan çok genişleyici para ve gelirler siyasetlerinden süratli bir U dönüşü yapılmazsa, enfl asyonun tabiatıyla düşmesini sağlayacak baz tesiri haricinde bir niye görmüyoruz. Sene sonu dolar kurunu 17 TL aldığımız baz senaryoda yılsonu enfl asyon varsayımımızı 2022 için yüzde 60, 2023 için yüzde 28 olarak güncelliyoruz. Geçtiğimiz ay bu oranlar sırasıyla yüzde 53 ve yüzde 28 düzeyindeydi.
● TEPEYİ TEMMUZ AYI ÜZERE GÖRMEYİ BEKLİYORUZ
Coface Ekonomisti Seltem İyigün: Besin, ulaştırma, mevsimsellik tesiri içeren eserler, güç ve konut kümesindeki fiyat artışları, nisan ayında enfl asyonun beklentilerin üzerinde gelmesine niye oldu. Konut kümesindeki doğalgaz ve su fiyatı artışları, Ramazan ayının da tesiriyle taze zerzevat ve meyve fiyatlarının aylık yüzde 20 artması ve ulaştırma hizmetlerindeki fiyat artışları, baskı yaratıyor. Bu durum hem TL’nin geçen yılki bedel kaybının süregelen tesirleri birebir vakitte jeopolitik gelişmeler niçiniyle hammadde fiyatlarındaki artış ile açıklanabilir. Ama sene sonu enfl asyon beklentilerinin ocak ayından beri 16 puan artması, fiyatlama davranışlarındaki ve beklentilerdeki bozulmanın da enfl asyon üzerinde tesirli olduğunu gösteriyor. Bugünkü bilgiden daha sonra sene ortalaması enfl asyon varsayımımızı mevcut yüzde 65 düzeyinden üste güncelleyeceğiz. Mevcut şartlar altında doruğun temmuz ayı üzere görülmesini bekliyoruz.
● MAYISTA ENFLASYON YÜZDE 75’E YÜKSELEBİLİR
Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler: TÜFE enfl asyonu yüzde 7,25’lik gerçekleşme ile yüzde 6,0 civarındaki piyasa beklentilerini aşarken, bizim yüzde 7,8’lik iddiamızın altında kaldı. Yüzde 13,4 düzeyinde gerçekleşen besin enfl asyonu bizim beklentimizle büsbütün uyumlu olsa da, bu sayının manşet enfl asyonun piyasa beklentilerini aşmasının ardındaki temel faktör olabileceğini düşünüyoruz. Çekirdek TÜFE enfl asyonunun yüzde 4,58’lik medyan piyasa beklentisi ile uyumlu olması da bu görüşümüzü destekliyor. Bizim tahminimizdeki sapmanın ise dönemlik fiyat artışlarının görüldüğü giysi kaleminden kaynaklandığını söyleyebiliriz; biz gecikmeli kur geçişkenliği niçiniyle tarihi ortalamaların fazlaca üzerinde (%14-15 civarında) bir giysi enfl asyonu beklerken, gerçekleşmenin yüzde 7,0 düzeyinde olduğunu görüyoruz ki bu sayı geçen yılın nisan ayındaki yüzde 7,7’lik artışın dahi altında kalmış görünüyor. Bunların haricinde, hizmet fiyatlarındaki yüzde 4,7’lik ve güçlü mal kümesi fiyatlarındaki yüzde 5,1’lik artışlar gecikmeli kur tesirlerini ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı net bir biçimde yansıtıyor. TÜFE enfl asyonunun mayıs ayı ile bir arada %75 civarına yükselmesini bekliyoruz.
Okumaya devam et...