OBJEKTİF SÖNÜMLENİŞLER
Amin Maalouf, “Pusulasız bir biçimde girdik yeni yüzyıla” diye başlar Çivisi Çıkmış Dünya isimli kitabına. Yirmi birinci yüzyıl “arkaik” pusulalarımızı çöpe atmamız gerektiğini olanca acımasızlığıyla dayattı. Kıtalar ve sömürgeler keşfinde başımıza gelmedik kalmamıştı. Karada havada denizde tüm savaş biçimlerini denedik; Konvansiyonel, Nükleer, Atom, Uzay, Yıldız, Biyolojik, Kimyasal ve alışılmış Covit-19 Savaşları… Aklınıza gelebilecek her türlüsünde dünyanın kaç bucak olduğunu gördük. Artık öteki gezegenlerde hayat keşfi peşine düştük. Pekala, niçin? Oraları da savaşların “er meydanı” haline getirmek için mi?
Dünya o kadar iç içe geçti ki öykülerimiz birbirine benzedi, şiirlerimiz birebir kokusuzluğa mahkûm edildi. Barbar korsanlardan çağdaş, hatta postmodern korsanlara hepsinin kullandığı araçlar epeyce “hızlı” idi. Kovboyun atı dağ bayır sürmesi de, silahı kınından çekip ateşlemesi de; ok da sürate odaklıydı, mermi de, füze de… O denli ki “hız’ın mihmandarı” durdurak bilmedi, tarihin rastgele bir sayfasında konaklamaya bile muhtaçlık duymadı. Paul Virilio, Sürat ve Politika’da ne diyordu: “İşte Batı, hiç durmaksızın Plutarkhos’un bu dersini bir dahaler, ‘ne olduğunu bile bilmediği lakin düşünde ezbere okuyabileceği bir yasaya itaat eder’: Durmak ölümdür yasası bu yüzden hakikaten Dünya’nın genel yasası üzere görünür…”
Hız’ın Marksist literatürdeki tezahürü “volantarizm”dir. İradecilik’tir… Bu yazı kapsamında tartışma dışı tutuyorum; çabucak sonrasında, diğer bir yazı seyahatinde döneceğim…
olağan olarak Amin Maalouf’un kelamını ettiği “değişimin hızı”ndan korkanlardan değilim; yalnızca tiksinenlerdenim. Endişenin ecele yararı yok tahminen lakin tiksinmenin uyarıcı bir fonksiyonu, haydi itiraf edelim, rahatsız edici bir “misyonu” olabilir.
Yeri gelmişken değinmeden geçmeyelim: Elon Musk ve temsil ettiği sistemin “hızından tiksinmemin” sebebi de anlaşılabilir sanırım: çabucak hemen bu gezegende çözmemiz gereken o kadar fazlaca sorun varken Mars’a bir “yavaş” bir de “hızlı” gitmenin ve orada “sözde yaşam”, özde ise “yeni savaşlar icat etmek” hedefiyle arayışa girmenin “insani” mantığı nedir ki? Bu dünyayı hayli hak etmişiz de Mars’a roket seyahatine çıkıyoruz!…
Albert Einstein ne diyordu: “Dünyada bir çocuk bile mutsuz olduğu sürece, büyük icatlar ve ilerlemeler yoktur.” şüphesiz icatlar/ilerlemeler vardır lakin onları “büyük” kategorisine yerleştirmemiz için açlığın/yoksulluğun ve daha kaç “bu” dünya meselesinin tahlile kavuşturulması elzemdir.
Amin Maalouf devam ediyor: “… Daha birinci aylardan başlayarak, dünyanın büsbütün çivisinin çıktığını düşündüren telaş verici olaylar meydana geliyor; üstelik bunlar biroldukca alanda birden gerçekleşiyor–entelektüel dünyanın, finans dünyasının, iklimin, jeopolitiğin, etiğin çivisi çıkmış durumda…”
Dikkat ederseniz Maalouf “entelektüel dünyanın çivisi”ni birinci sıraya oturtuyor. Bu kadar “ahlaksızlığın/etiksizliğin” karar sürdüğü dünyamızda entelektüel gereksiz bir aksesuara dönüşmüş durumda; eğlencelik bir figür yahut. Ne acı verici…
Amin Maalouf’tan farklı olarak ben, “çivi” benzetmesinden çok Marx’ın ünlü “katı olan her şey buharlaşıyor” retoriğini daha uygun buluyorum. Evet, Marx’ın öngörüleri birer birer tarih sahnesinde beliriyor; kâh hayalet olarak kâh heyula olarak… Lakin ortada önemli bir “terslik” var. Sönenler/sönümlenenler, buhara dönüşenler güzele alamet göstergeler olamıyor. Finans dünyasının canı cehenneme diyebiliriz, şayet oradan nemalanmıyorsak. Ne var ki iklimin, jeopolitiğin, etiğin sönüşü/sönümlenişi hiç mi hiç hayra alamet değil, olamaz. Hele entelektüelin parıltısı sahiden de sönmüş ise vay başımıza gelenlere, gelecek olanlara!…
Biz, Maalouf’a “çivi çiviyi söker” diyerek şu tuhaf cisimlerin, “sözde” uzay cisimlerinin girip çıktıkları, ortadan kayboldukları delikleri, öteki gezegenleri işaret edebiliriz. Yalnız ben, artık sürate daha fazla gereksinim olduğu kanısında değilim.
“İçimden işte katiller bu biçimde imal ediliyor diye haykırmak geliyor” diyen Maalouf’a katılıyorum; keşke dünyanın hal-i pür melalinden rahatsız olan tüm bölümler o çığlığı birlikte atabilse… Kabul etmek gerek ki sürat, hem de katilleri görünmez kılıyor, o kadar epeyce “cani yüz” üst üste biniyor ki imal edilen ile özgün katili bir türlü birbirinden ayırt edemiyoruz; orjinal katil daima perde gerisinde kaldığından biz sahnedeki imal edilenlerle oyalanıyoruz. Žižek’in demesi, “olumsuzla oyalanma” sürecinde aklımızı da tüketiyoruz; olmadı, Foucault’ya gereç olsun diye ya hapishanelere tıkılıyoruz ya da tımarhanelere… Üstelik bu ortada “teşhis tutanakları” daima karalanıyor, fonksiyonsuz hale geliyor/getiriliyor… “Arşiv dairesi” tarumar ediliyor.
SORULAR ODAĞINDA
Benim yaklaşımım daha epeyce “dünyanın ışığı söndü” imgesiyle şekilleniyor. Güneş’ten gereğince güç üretilememesine bağlayabiliriz sıkıntıyı lakin ikna edici bir argüman olur mu, bilemedim. Bunun haricinde biroldukça sebebi (suni yahut doğal) olmalı, o denli değil mi?… Kısacası süper gezegenimizin de aklını/tenini/tinini hallaç pamuğu üzere hırpalıyoruz. Süratimiz, irademiz onun tabiatını zedeliyor, aurasını sönümlendiriyor.
Başka taraftan, gündelik hayatta “Dünya’nın ışığı söndü” derken sahiden bir dünyalı, “evrensel biz” olarak mı söylüyoruz yoksa bir Türkiyeli, hatta Ortadoğulu olarak mı? Bir Hıristiyan, bir Müslüman, bir ateist, bir deist olarak mı? Bir liberal, bir muhafazakâr, bir sosyalist, bir milliyetçi, bir faşist olarak mı?
“Dünyanın ışığı söndü” dediğimizde gerçekte dünyayı bir bütün olarak mı algılıyoruz? bu biçimde bir “bütüncül görme” mümkün mı? Örneğin “küresellik” dediğimizde “ortak algı” çabucak, resen yekpare oluşuyor mu? Bir kapitalistin (Elon Musk mesela) gördüğü dünya bütünlüğü ile bir proleterin yahut onun yerini alan/alacak olan robotun gördüğü dünya bütünlüğü tıpkı mı?
Örnekleri çoğaltmak gerekli mi? Çok derecede mümkün zira. Birinci paragraftaki soruları da, ikinci paragraftaki soruları da sonsuz sayıda çoğaltabiliriz. “Bütünleşirken bölünen benliklerin” algısını olumlu istikamette oluşturmak imkânsız üzere.
Öteki yandan birikmiş bu denli yükün/çöpün kurcalanması hiç de kolay görünmüyor. Devasa firmalar bile bugünden yarına kendilerini, sınıfsal ve maddi pozisyonlarını inançta hissedemedikleri dünyasallıkta ne derece bir “ışık” bütünlüğü/huzmesi yakalanabilir ki?
Sorular… Sorular… Sorular…
ÖZNEL SÖNÜMLENİŞLER
Dağlı değilim, ormanları tanımam; kurt mu oldukcatur orada, çakal mı bilmem. hayatımı “el mecbur” tekno-dünyalara bağışladım, robotlara, dijitale, bilgisayara…
Karada havada denizde en eski çağdan bin senelera neydi o mesiyanik hayaller? Akıntıya aksi bakma düşü mü? İnsanı auta atma densizliği mi?
Ben yalnızım, sizi bilmiyorum. Bir gerçek geçmişim var, kendinden distopik öyküm. Anlatsam, en başta ben karanlıklara gömülürüm. Bir de kurguladığım geçmişim var ki meskenlere şenlik. İkisi birbirine çelme atmaya meyilli…
Doğrusu bu çağdan gitmek isterdim, bir yolunu bulsaydım, bir yakınım çağırsaydı hayli uzak çağlara, geçmiş ya da gelecek yüzsenelera kaçmak isterdim. Ruhumu eskiten, hatta çürüten, kokusuz hale getiren bu bölümde kendimi aşırı/hiper yalnız hisseder oldum.
İtirafımı lütfen yanlış yorumlamayın; sizi duygusal bağımlı kılmaya ya da beni sarmaya/kucaklamaya (Tekno-uygarlıktan fazlaca chipko hareketine yakınım, parantez ortasında belirteyim) ikna etmeye çalışmıyorum. Farkındaysanız sözlerim bile aşırı/hiper süratli kendilerini terk ediyorlar, çabucak hemen bir ruhsal kimlik/kişilik edinmeden ortalıktan çekiliyorlar. Siz de boşuna kendinizi alıştırmayınız. Nasılsa ikinci adımda topuklayacaksınız.
Benim lanetim dünyaya meyyit anneyle gelmiş olmam. Annenin sarıp sarmalamasından, kucaklamasından (Chipko sendromunun insan kılığına bürünmüş olanından!) yoksun kalmış olmam. İnsanlığı rastgele bir mahrumiyetle beslerseniz emin olunuz ki geçmiş de gelecek de bugüne, en sıradaninden güvensizlikle, sırtını dönecektir.
Russocu Romantik yahut Mekanik Aydınlanmacı değilim, o niçinle “ikame edişler”in kâfi doygunluğu sağladığını sav edemeyeceğim.
SONUÇ BAĞLAMINDA
Bu muydu yani “hayattaki her adımda bir hayal kırıklığı, ümitsizlik, aşağılanma” yaşamak… Bu pısırık, bu ağlayık “fabrika” artık ya büsbütün iflas etmeli ya da sürat isimli makineyi tadilat için Dünya’nın kıyısına çekmeli.
Geçmişin, kelamda, “güzelliğine” yan cepheden sağlı sollu yumruk sallamak da anlaşılır değil. Bir yandan bağrını dövüp başka yandan geçmişe aba altından sopa göstermek… Acayip garip ve taşralı bir edim üzere. Doğunun mistik mi desem, çağdaş mistik mi desem, aurasına uygun bir tercüme… Ne var ki cümleyi de yankısını da aktaran değişik/farklı kültürleri doğaçlama kabullenmek, içselleştirmek… Çok mu güç, imkânsızlar rafında mı? Kilidi kırık mı, şifresi kayıp mı? Gezegenin “doğal düzenekleri”ni kurcalamak hayli mu eğlenceli?…
“Kızıl gezegen”in değil bu gezegenin her tarafıyla hayli acil “tadilata ihtiyacı” olduğu anlaşılmalı. Öncelikle de “sosyal yaşam” tüm boyutlarıyla “bakıma” alınmalı. Aksi biçimde, global yıkımlar/yıkılışlar “taş savaşları”nı bile imkânsız kılacak…
Postmodern dünyamız, cenazeye giden rimelli rujlu ojeli farlı bayanın gözyaşlarına benziyor; rengârenk, şenlikli… Yas tutuşlara gülsün mü ağlasın mı bilemiyor… Kara ekipli, kara gözlüklü, kara araçlı “adam” milleti de başka bir hava… Trajedi, dram, komedi… Hepsi birebir gemide, tabana gerçek emiliyor…
Dünya’nın kirliliği çekilir üzere mi?… Post-modern ruhuna katlanılır üzere mi -sahiden?
Tanrı’nın konutunda oturma rüştümüzü kanıtlayamadık, kanıtlayacağımız da muhakkak değil -hemen çabucak. Ancak kapıyı aralamak için birinci çağlardan itibaren oldukça debdebeli teşebbüslerimiz oldu -gibi. El ama asırların ortasında mı sonunda mı, bir noktada işte, yer yarıldı ve biz, iki kıyıya da tutunmayı beceremediğimizden uçuruma gömüldük -anladığımca. Yeryüzü ile gökyüzü farkı bu biçimde mi oluştu yoksa? Bilen var ise, bir adım öne çıksın, öncü olsun!…
Şimdilerde o uçurumdan nasıl çıkacağımızın mitolojisini tırtıklıyoruz kelamda. Özde ise “son”u erteleme uğraşımız takdire şayan. Aslına nazaran “yaraların hissedilebilmesi için” bile her türlü “entelektüel umuda” gereksinim dorukta…
***
Not: Bu makalede Amin Maalouf’un üç “deneme” yapıtına, “esin kaynağı” olarak başvurulmuştur:
1. Ölümcül Kimlikler, Çev. Aysel Bora, Yapı Kredi Yayınları
2. Çivisi Çıkmış Dünya, Çev. Orçun Türkay, Yapı Kredi Yayınları
3. Uygarlıkların Batışı, Çev. Ali Berktay, Yapı Kredi Yayınları
Alaattin Topçu
Amin Maalouf, “Pusulasız bir biçimde girdik yeni yüzyıla” diye başlar Çivisi Çıkmış Dünya isimli kitabına. Yirmi birinci yüzyıl “arkaik” pusulalarımızı çöpe atmamız gerektiğini olanca acımasızlığıyla dayattı. Kıtalar ve sömürgeler keşfinde başımıza gelmedik kalmamıştı. Karada havada denizde tüm savaş biçimlerini denedik; Konvansiyonel, Nükleer, Atom, Uzay, Yıldız, Biyolojik, Kimyasal ve alışılmış Covit-19 Savaşları… Aklınıza gelebilecek her türlüsünde dünyanın kaç bucak olduğunu gördük. Artık öteki gezegenlerde hayat keşfi peşine düştük. Pekala, niçin? Oraları da savaşların “er meydanı” haline getirmek için mi?
Dünya o kadar iç içe geçti ki öykülerimiz birbirine benzedi, şiirlerimiz birebir kokusuzluğa mahkûm edildi. Barbar korsanlardan çağdaş, hatta postmodern korsanlara hepsinin kullandığı araçlar epeyce “hızlı” idi. Kovboyun atı dağ bayır sürmesi de, silahı kınından çekip ateşlemesi de; ok da sürate odaklıydı, mermi de, füze de… O denli ki “hız’ın mihmandarı” durdurak bilmedi, tarihin rastgele bir sayfasında konaklamaya bile muhtaçlık duymadı. Paul Virilio, Sürat ve Politika’da ne diyordu: “İşte Batı, hiç durmaksızın Plutarkhos’un bu dersini bir dahaler, ‘ne olduğunu bile bilmediği lakin düşünde ezbere okuyabileceği bir yasaya itaat eder’: Durmak ölümdür yasası bu yüzden hakikaten Dünya’nın genel yasası üzere görünür…”
Hız’ın Marksist literatürdeki tezahürü “volantarizm”dir. İradecilik’tir… Bu yazı kapsamında tartışma dışı tutuyorum; çabucak sonrasında, diğer bir yazı seyahatinde döneceğim…
olağan olarak Amin Maalouf’un kelamını ettiği “değişimin hızı”ndan korkanlardan değilim; yalnızca tiksinenlerdenim. Endişenin ecele yararı yok tahminen lakin tiksinmenin uyarıcı bir fonksiyonu, haydi itiraf edelim, rahatsız edici bir “misyonu” olabilir.
Yeri gelmişken değinmeden geçmeyelim: Elon Musk ve temsil ettiği sistemin “hızından tiksinmemin” sebebi de anlaşılabilir sanırım: çabucak hemen bu gezegende çözmemiz gereken o kadar fazlaca sorun varken Mars’a bir “yavaş” bir de “hızlı” gitmenin ve orada “sözde yaşam”, özde ise “yeni savaşlar icat etmek” hedefiyle arayışa girmenin “insani” mantığı nedir ki? Bu dünyayı hayli hak etmişiz de Mars’a roket seyahatine çıkıyoruz!…
Albert Einstein ne diyordu: “Dünyada bir çocuk bile mutsuz olduğu sürece, büyük icatlar ve ilerlemeler yoktur.” şüphesiz icatlar/ilerlemeler vardır lakin onları “büyük” kategorisine yerleştirmemiz için açlığın/yoksulluğun ve daha kaç “bu” dünya meselesinin tahlile kavuşturulması elzemdir.
Amin Maalouf devam ediyor: “… Daha birinci aylardan başlayarak, dünyanın büsbütün çivisinin çıktığını düşündüren telaş verici olaylar meydana geliyor; üstelik bunlar biroldukca alanda birden gerçekleşiyor–entelektüel dünyanın, finans dünyasının, iklimin, jeopolitiğin, etiğin çivisi çıkmış durumda…”
Dikkat ederseniz Maalouf “entelektüel dünyanın çivisi”ni birinci sıraya oturtuyor. Bu kadar “ahlaksızlığın/etiksizliğin” karar sürdüğü dünyamızda entelektüel gereksiz bir aksesuara dönüşmüş durumda; eğlencelik bir figür yahut. Ne acı verici…
Amin Maalouf’tan farklı olarak ben, “çivi” benzetmesinden çok Marx’ın ünlü “katı olan her şey buharlaşıyor” retoriğini daha uygun buluyorum. Evet, Marx’ın öngörüleri birer birer tarih sahnesinde beliriyor; kâh hayalet olarak kâh heyula olarak… Lakin ortada önemli bir “terslik” var. Sönenler/sönümlenenler, buhara dönüşenler güzele alamet göstergeler olamıyor. Finans dünyasının canı cehenneme diyebiliriz, şayet oradan nemalanmıyorsak. Ne var ki iklimin, jeopolitiğin, etiğin sönüşü/sönümlenişi hiç mi hiç hayra alamet değil, olamaz. Hele entelektüelin parıltısı sahiden de sönmüş ise vay başımıza gelenlere, gelecek olanlara!…
Biz, Maalouf’a “çivi çiviyi söker” diyerek şu tuhaf cisimlerin, “sözde” uzay cisimlerinin girip çıktıkları, ortadan kayboldukları delikleri, öteki gezegenleri işaret edebiliriz. Yalnız ben, artık sürate daha fazla gereksinim olduğu kanısında değilim.
“İçimden işte katiller bu biçimde imal ediliyor diye haykırmak geliyor” diyen Maalouf’a katılıyorum; keşke dünyanın hal-i pür melalinden rahatsız olan tüm bölümler o çığlığı birlikte atabilse… Kabul etmek gerek ki sürat, hem de katilleri görünmez kılıyor, o kadar epeyce “cani yüz” üst üste biniyor ki imal edilen ile özgün katili bir türlü birbirinden ayırt edemiyoruz; orjinal katil daima perde gerisinde kaldığından biz sahnedeki imal edilenlerle oyalanıyoruz. Žižek’in demesi, “olumsuzla oyalanma” sürecinde aklımızı da tüketiyoruz; olmadı, Foucault’ya gereç olsun diye ya hapishanelere tıkılıyoruz ya da tımarhanelere… Üstelik bu ortada “teşhis tutanakları” daima karalanıyor, fonksiyonsuz hale geliyor/getiriliyor… “Arşiv dairesi” tarumar ediliyor.
SORULAR ODAĞINDA
Benim yaklaşımım daha epeyce “dünyanın ışığı söndü” imgesiyle şekilleniyor. Güneş’ten gereğince güç üretilememesine bağlayabiliriz sıkıntıyı lakin ikna edici bir argüman olur mu, bilemedim. Bunun haricinde biroldukça sebebi (suni yahut doğal) olmalı, o denli değil mi?… Kısacası süper gezegenimizin de aklını/tenini/tinini hallaç pamuğu üzere hırpalıyoruz. Süratimiz, irademiz onun tabiatını zedeliyor, aurasını sönümlendiriyor.
Başka taraftan, gündelik hayatta “Dünya’nın ışığı söndü” derken sahiden bir dünyalı, “evrensel biz” olarak mı söylüyoruz yoksa bir Türkiyeli, hatta Ortadoğulu olarak mı? Bir Hıristiyan, bir Müslüman, bir ateist, bir deist olarak mı? Bir liberal, bir muhafazakâr, bir sosyalist, bir milliyetçi, bir faşist olarak mı?
“Dünyanın ışığı söndü” dediğimizde gerçekte dünyayı bir bütün olarak mı algılıyoruz? bu biçimde bir “bütüncül görme” mümkün mı? Örneğin “küresellik” dediğimizde “ortak algı” çabucak, resen yekpare oluşuyor mu? Bir kapitalistin (Elon Musk mesela) gördüğü dünya bütünlüğü ile bir proleterin yahut onun yerini alan/alacak olan robotun gördüğü dünya bütünlüğü tıpkı mı?
Örnekleri çoğaltmak gerekli mi? Çok derecede mümkün zira. Birinci paragraftaki soruları da, ikinci paragraftaki soruları da sonsuz sayıda çoğaltabiliriz. “Bütünleşirken bölünen benliklerin” algısını olumlu istikamette oluşturmak imkânsız üzere.
Öteki yandan birikmiş bu denli yükün/çöpün kurcalanması hiç de kolay görünmüyor. Devasa firmalar bile bugünden yarına kendilerini, sınıfsal ve maddi pozisyonlarını inançta hissedemedikleri dünyasallıkta ne derece bir “ışık” bütünlüğü/huzmesi yakalanabilir ki?
Sorular… Sorular… Sorular…
ÖZNEL SÖNÜMLENİŞLER
Dağlı değilim, ormanları tanımam; kurt mu oldukcatur orada, çakal mı bilmem. hayatımı “el mecbur” tekno-dünyalara bağışladım, robotlara, dijitale, bilgisayara…
Karada havada denizde en eski çağdan bin senelera neydi o mesiyanik hayaller? Akıntıya aksi bakma düşü mü? İnsanı auta atma densizliği mi?
Ben yalnızım, sizi bilmiyorum. Bir gerçek geçmişim var, kendinden distopik öyküm. Anlatsam, en başta ben karanlıklara gömülürüm. Bir de kurguladığım geçmişim var ki meskenlere şenlik. İkisi birbirine çelme atmaya meyilli…
Doğrusu bu çağdan gitmek isterdim, bir yolunu bulsaydım, bir yakınım çağırsaydı hayli uzak çağlara, geçmiş ya da gelecek yüzsenelera kaçmak isterdim. Ruhumu eskiten, hatta çürüten, kokusuz hale getiren bu bölümde kendimi aşırı/hiper yalnız hisseder oldum.
İtirafımı lütfen yanlış yorumlamayın; sizi duygusal bağımlı kılmaya ya da beni sarmaya/kucaklamaya (Tekno-uygarlıktan fazlaca chipko hareketine yakınım, parantez ortasında belirteyim) ikna etmeye çalışmıyorum. Farkındaysanız sözlerim bile aşırı/hiper süratli kendilerini terk ediyorlar, çabucak hemen bir ruhsal kimlik/kişilik edinmeden ortalıktan çekiliyorlar. Siz de boşuna kendinizi alıştırmayınız. Nasılsa ikinci adımda topuklayacaksınız.
Benim lanetim dünyaya meyyit anneyle gelmiş olmam. Annenin sarıp sarmalamasından, kucaklamasından (Chipko sendromunun insan kılığına bürünmüş olanından!) yoksun kalmış olmam. İnsanlığı rastgele bir mahrumiyetle beslerseniz emin olunuz ki geçmiş de gelecek de bugüne, en sıradaninden güvensizlikle, sırtını dönecektir.
Russocu Romantik yahut Mekanik Aydınlanmacı değilim, o niçinle “ikame edişler”in kâfi doygunluğu sağladığını sav edemeyeceğim.
SONUÇ BAĞLAMINDA
Bu muydu yani “hayattaki her adımda bir hayal kırıklığı, ümitsizlik, aşağılanma” yaşamak… Bu pısırık, bu ağlayık “fabrika” artık ya büsbütün iflas etmeli ya da sürat isimli makineyi tadilat için Dünya’nın kıyısına çekmeli.
Geçmişin, kelamda, “güzelliğine” yan cepheden sağlı sollu yumruk sallamak da anlaşılır değil. Bir yandan bağrını dövüp başka yandan geçmişe aba altından sopa göstermek… Acayip garip ve taşralı bir edim üzere. Doğunun mistik mi desem, çağdaş mistik mi desem, aurasına uygun bir tercüme… Ne var ki cümleyi de yankısını da aktaran değişik/farklı kültürleri doğaçlama kabullenmek, içselleştirmek… Çok mu güç, imkânsızlar rafında mı? Kilidi kırık mı, şifresi kayıp mı? Gezegenin “doğal düzenekleri”ni kurcalamak hayli mu eğlenceli?…
“Kızıl gezegen”in değil bu gezegenin her tarafıyla hayli acil “tadilata ihtiyacı” olduğu anlaşılmalı. Öncelikle de “sosyal yaşam” tüm boyutlarıyla “bakıma” alınmalı. Aksi biçimde, global yıkımlar/yıkılışlar “taş savaşları”nı bile imkânsız kılacak…
Postmodern dünyamız, cenazeye giden rimelli rujlu ojeli farlı bayanın gözyaşlarına benziyor; rengârenk, şenlikli… Yas tutuşlara gülsün mü ağlasın mı bilemiyor… Kara ekipli, kara gözlüklü, kara araçlı “adam” milleti de başka bir hava… Trajedi, dram, komedi… Hepsi birebir gemide, tabana gerçek emiliyor…
Dünya’nın kirliliği çekilir üzere mi?… Post-modern ruhuna katlanılır üzere mi -sahiden?
Tanrı’nın konutunda oturma rüştümüzü kanıtlayamadık, kanıtlayacağımız da muhakkak değil -hemen çabucak. Ancak kapıyı aralamak için birinci çağlardan itibaren oldukça debdebeli teşebbüslerimiz oldu -gibi. El ama asırların ortasında mı sonunda mı, bir noktada işte, yer yarıldı ve biz, iki kıyıya da tutunmayı beceremediğimizden uçuruma gömüldük -anladığımca. Yeryüzü ile gökyüzü farkı bu biçimde mi oluştu yoksa? Bilen var ise, bir adım öne çıksın, öncü olsun!…
Şimdilerde o uçurumdan nasıl çıkacağımızın mitolojisini tırtıklıyoruz kelamda. Özde ise “son”u erteleme uğraşımız takdire şayan. Aslına nazaran “yaraların hissedilebilmesi için” bile her türlü “entelektüel umuda” gereksinim dorukta…
***
Not: Bu makalede Amin Maalouf’un üç “deneme” yapıtına, “esin kaynağı” olarak başvurulmuştur:
1. Ölümcül Kimlikler, Çev. Aysel Bora, Yapı Kredi Yayınları
2. Çivisi Çıkmış Dünya, Çev. Orçun Türkay, Yapı Kredi Yayınları
3. Uygarlıkların Batışı, Çev. Ali Berktay, Yapı Kredi Yayınları
Alaattin Topçu