semaver
Active member
Elektrik kesintisi endüstrici ve ihracatçıyı korkuttu Türkiye İran’ın muhtaçlığın en çok arttığı periyotta gaz sevkiyatını durdurmasının şokunu yaşıyor. Doğalgazdan daha sonra elektrik kesintilerinin gündeme gelmesi ülkeyi 20 yıldır yöneten iktidarın, elektrik üretimi ve doğalgaz tüketimi konusunda stratejik planlama yapmadığını ortaya çıkardı.
Endüstrici ve ihracatçıdan sesler yükselince Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank evvelki akşam endüstrici ve ihracatçılarla online bir toplantı yaptı. Üç saat süren online görüşmede ağır yakınmaların iletildi. İş insanları “kesintilerin iflaslara yol açabileceği” ikazında bulunurken, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise “Ne kadar gaz stokumuz var?” sorusuna karşılık vermedi.
Cumhuriyet’in ulaştığı toplantı tutanaklarına bakılırsa Bakan Fatih Dönmez, kesintinin sebebini kuraklığa bağladı. Dönmez, bakanlık yetkililerinin arızayı yerinde incelediğini kaydederek, soğukların bastırması niçiniyle 73 vilayette gaz tüketiminin rekor seviyeye yükseldiğini söylemiş oldu. Endüstriciler ise reaksiyonlarını şu sözlerle lisana getirdi:
BABAYİĞİTLİĞİ AŞIYOR
TOBB Lider Yardımcısı Ayhan Zeytinoğlu: Sıcak üretim yapan sanayicilerimizin üretimi durdurması imkânsız. İhracatı ivme kazanmış firmalarımızda külfet konusu. Siparişlerini yetiştiremezlerse önemli eza yaşarlar. Biz yüzde 10 elektrikle hiç bir şey yapamayız, bu yüzde 90 kapanmadır.
İSO Lideri Erdal Bahçıvan: Biz, babayiğitler olarak bugüne kadar bir fazlaca zorluğu göğüsledik. Lakin bu bizim babayiğitliğimizi aşıyor. Artırımları ve artan maliyetleri “Kol kırılır yen ortasında kalır” diyerek, üstlendik. Fakat bu önemli güç krizini büsbütün sanayicilerin üstlenmesi adalet terazisine uymuyor.
TOBB Seramik Bölümü Meclis Lideri Zeynep Bodur: Sektörel evvelandirmede ihracat hisseleri da dikkate alınmalı. Aksi biçimde cezai koşullarla karşı karşıya kalacağız. Gece yarısı son dakikada gelen bildirimler bizi güç durumda bırakıyor.
TİM Lideri İsmail Gülle: Şu anda fazlaca sipariş olduğu için ihracatçıların taahhütleri ve sorumlulukları var. Çin’de bu biçimde kesintileri duyup, kendimizi şanslı saymıştık fakat artık bizim de başımıza geldi. Birinci kere bu kadar sipariş ve iş yoğunluğunda güç krizi yakaladı. Umarım bir haftada atlatırız.
OSBÜK Lideri Memiş Kütükçü: Bu kesinti bir hafta daha sonra bitecek mi sorusu epeyce geliyor.
Kimya Sanayi Meclis Lideri Timur Erk: Bizim 24 saat çalışması gereken sistemlerimiz var. Bunlarda kesintiye gidilemez. Şu anda bile yüzde 35-40 üretim kaybı öngörülüyor. Sanayicilerimiz taahhütlerini yerine getiremezse cezai yaptırımlarla karşılaşabilirler.
‘ÜÇ GÜNÜ ENDÜSTRİCİ İSTEDİ’
Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez: İran’dan gazın kesilmesi, üretimi neredeyse yarı yarıya etkiledi. 1-1,5 yıldır fazlaca kurak geçiriyoruz. Barajlar son 27 yılın en düşük seviyesinde. Gaz stoku ne kadar var” diye soruldu. Bir ülkenin gaz stokunun büsbütün tüketmesi olağan ki mümkün değildir. Biz birinci başta 10 günlük süreçte yüzde 40’lık kesinti ile atlatabiliriz demiştik. Sanayicilerimiz yarım kapasite çalışmak yerine birkaç gün tam kapanma ve daha sonrasında tam kapasite çalışma teklifinde bulundu. Biz de buna göre, planlamamızı yaptık. Bu süreci en kısa biçimde atlatmaya çalışacağız.
Gelecek bilinmeyen
Adana Sanayi Odası Lideri Zeki Kıvanç: Güç üretimiyle ilgili geleceğe yönelik yatırımların olmadığını görüyoruz. Haydi artık bu krizi atlattık, pekala İran her gazı kestiğinde biz gazsız, elektriksiz mi kalacağız?
TOBB Hazır Giysi Meclis Lideri Gurur Fayat: Pandemi sebebiyle müspet ayrışan Türk endüstrisi artık önemli bir krizle karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin kaç günlük gaz stoku var, Bakanımıza bilhassa soruyorum.
TOBB İçecek Meclis Lideri Ozan Diren: Sütü ve meyveyi saklama talihimiz yok. Bunların güç tüketimi devasa yükseklikte değil lakin marjinal yararı çok yüksek. Bir milyona yakın çiftçinin eseri bu krizden etkilenir.
ASO Nurettin Özdebir: Bu yükün yalnızca sanayicilere değil, konutlara da yansıtılması görüşüne katılıyorum. Sanayicilerin önemli üretim gayeleri veriliyor.
TOBB Dokuma Sanayi İsmine Adil Konukoğlu: Türkiye’nin en çok ihracatını yapan bölüm dokuma olduğu için bizi derinden etkiliyor. Bu kadar doğalgaz talebi sürdürülebilir olmadığı için ulusal doğalgaz üretiminin kesinlikle artırılması gerekiyor. Konutlardan kesemezsiniz ancak AVM’lerden kesebilirsiniz.
TOBB İlaç Meclis Lideri Nezih Barut: 3 vardiya çalışmamıza karşın ilaç yetiştiremiyoruz. İlaç sanabir daha kesinlikle muafiyet tanınmalı.
Doğalgaz ve elektrik kesintisine ait 23 Ocak 2022 tarihinde Güç Bakanı Dönmez ve Teknoloji Bakanı Varank’ın da katıldığı toplantı tutanaklarının tam metni:
Sanayi Bakanı Mustafa Varank: Geçen yıl pandemi çabasıyla geçerken, bugün de hiç beklenmedik biçimde gaz kesintisiyle uğraş ediyoruz. Daha evvel yaşanmamış bir durum olduğundan, biz de yeni deneyimliyoruz. Her ne kadar kısa müddetli olsa da, apansız kesildiği için sıkıtılar getiriyor. Bu problemleri daima birlikte atlatmaya çalışacağız. Bunu bir pandemi üzere bir olay olarak kabul etmek zorundayız. Ne kadar müdahale etsek de üretimde kesintiler yaşanacaktır. Bilhassa, hammadde ağır kesimlerde telafisi güç üretim ıstıraplarının engellenmesi için bu toplantıyı düzenledik. Bu yüzden bilhassa fabrika bazında değil, bu süreci nasıl atlatılacağına dair sektörel tahlil teklifleri rica ediyorum. olağan olarak bu soğuk günlerde endüstricinin elektriği kesmemeyi isterdik ancak vatandaşın mesken elektriğini kesemeyeceğimiz için fedakarlığı sanayicilere yüklemek zorunda kaldık.
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Bakanlık olarak arz güvenliği en hayli değer verdiğimiz konu… Son senelerda bu güvenliği sağlamak için altyapımızı geliştirdik. Elektrik üretiminde 100bin megawatt üretim gücümüz var ve üretimi 60bin megawatt’a kadar yapabiliyoruz. İran’dan gazın kesilmesi, üretimi nerdeyse yarı yarıya etkiledi. Kentlerin gazını kesme imkanı olmadığı için, sanayi üzerinden bunu yönetmeye çalışıyoruz. Öteki taraftan, 1-1,5 yıldır epey kurak geçiriyoruz. Barajlar son 27 yılın en düşük seviyesinde ve bu bize geçen yıl önemli elektrik kaybı getirdiği için doğalgaz tüketimini de artırdı. Bu zorluklara karşın, vatandaşları elektriksiz bırakmamak için elektrik tedarikçileriyle sıkı bir çalışma yaptık. Şu anda İran hariç tüm doğalgaz tedarik noktaları tam kapasite çalışıyor. Öteki taraftan yurt içi tüm doğalgaz tedarik firmalarının kapasitelerini de artırdık. Yurtarasında ulusal güç kapasitemize artırmak için yurt genelinde epey sayıda projeye imza attık. Tüm bu projeler, sanayicilerimiz için son 3-4 yıldır kesinti yapılmamasını sağladı. Geçmiş senelerda bir daha güçlü, endüstriciler için kesinti yapılan yıllar olmuştu.
İran konusunda kamuoyunda fazlaca bilgi kirliliği var. Botaş’ın İran’a borcu olduğu ve İran’ın gazı iletmesine karşın Türkiye’nin teknik sebepler sebebiyle gazı alamadığı üzere savlar muhakkak gerçek dışıdır. Bunların hepsi elimizde raporla mevcut. İran geçen hafta iletim çizgilerinde kaçak olduğunu ve düzeltmek için 10 güne gereksinim olduğunu bildirdiler. Bizim gruplarımızda kaçağın olduğu yere gidip, gerçek olduğunu teyit ettiler. Biz, İran’a en azından durumu şimdilik yönetim edilmesini ve büyük tamiratın kış ayları bitince yapılmasını istedik lakin İran bunun mümkün olmadığını söylemiş oldu.
Şu anda Türkiye’nin büyük kesmi kar altında, bu yüzden 81 ilin 73’ünde doğalgaz kullanması rekor düzeyde…Normalde soğuk hava dalgası ülkemizde gecikmlei yayılırdı ancak şu an epeyce süratli yayıldığı için doğalgaz talebi ülke genelinde hayli fazla.
Gelinen noktada hem Sanayi Bakanlığı, hem TOBB, tıpkı vakitte OSB ve OSBÜK’le bu süreci nasıl atlatacağımızın çalışması yapıldı.
Aslında bunu 10 günde atlatabileceğimizi düşündük. 10 gün düşük kapasiteyle çalışılacağına, 2-3 gün tam kapanma yapıp, daha sonra tam kapasiteye dönülsün önerisi geldi. Biz de tamam dedik. Fakat, burada kimi endüstriciler epeyce daha zorlanabilir ve kritik durumdalar. Bilhassa, üretimde kritik prosesi olanlar yani, üretimde muhakkak bir ısı gerekli olanlar fazlaca değerli. Her OSB’den, bu kritik prosesleri olan firmaları tek tek tespit etmesini istedik. Onlar da tespitlerini yaptılar. Bu firmalarda üretim devam edecek.
Kesinti yapılacak firmalar için ise ikili bir küme ayrımına gittik. OSB’lerde Pazartesi, Salı, Çarşamba bir küme, Çarşamba, Perşembe, Cuma bir küme kesinti olacak.
Bir öteki konu, İran da şu anda önemli bir soğuk hava dalgasıyla karşı karşıya ve kendi iç doğalgaz talebi artıyor. Bunu, İran resmi olarak tabir etmese de, biz durumun farkındayız. Doğal ki, bu durum İran’ın bize doğalgazı azaltması için münasebet değil. Zira İran’la ortamızda iletimle ilgili kontrat var. Bu kontrata uyulması gerekiyor.
TOBB Lider yardımcısı Ayhan Zeytinoğlu: pek kuvvetli bir periyot geçiriyoruz. Bilhassa sıcak üretim yapan, ocak yakan sanayicilerimizin üretimi durdurması imkansız. Öteki taraftan, ihracatı ivme kazanmış firmalarımız da öbür külfet konusu. Siparişlerini yetiştiremezlerse önemli eza yaşarlar.
Sn. Bakanım biz yüzde 10 elektrikle hiçbir şey yapamayız, bu yüzde 90 kapanma manasına gelir. O yüzdilk öncelikli dalların belirlenmesi fazlaca kıymetli.
İSO Lideri Erdal Bahçıvan: Üretim ömrümüzün son senelerdaki en önemli zahmeti olan bu sorunu, işbirliği ve istişare ortasında aşmamız gerekiyor. Sn. Bakanın, bu husustaki tüm fedakarlığı sanayicilerin üstlenmesi konusunda farklı bir görüş diler getireceğim. Evet, biz endüstriciler olarak hayli kuvvetliyüz ve babayiğitler olarak bugüne kadar bir fazlaca zorluğu göğüsledik. Lakin, artık bu bizim babayiğitliğimiz bile aşıyor. Bugüne kadar, artırımları ve artan maliyetleri adeta kol kırılır yen ortasında kalır diyerek biz endüstriciler olarak üstlendik. Lakin, bu önemli güç krizini büsbütün biz sanayicilerin üstlenmesi adalet terazisine uymuyor. O yüzden, öteki bölümlerde de kesinti yapılması gerektiğini düşünüyorum.
Süt ve öbür ısı gerektiren bölümler doğal ki öncelikli sektörler… Ancak ben bu güç krizinde sektörel ayrımı fazlaca hakikat bulmuyorum. Pandemide de öncelikli dallar belirlenmiş ve tüm kesimler adeta arbedeye tutuşmuştu. O yüzden ben İSO Lideri olarak yalnızca süt bölümünü savunursam ve öncelik tanıyın dersem, öteki tüm bölümlere haksızlık etmiş olurum.
Pandemi sürecinde fazlaca ders kazanıp, epeyce daha güçlendik ve dünya liginde hayli daha kuvvetli bir endüstrici profili sergilemeye başlamıştık. Lakin bu güç krizi, bu prestiji büsbütün yok edebilir.
TİM Lideri İsmail GÜLLE: Şu anda epey sipariş olduğu için İhracatçıların taahhütleri ve sorumlulukları var. Daha evvel Çin’de bu biçimde kesintileri duyup, kendimizi şanslı saymıştık ancak artık bizim de başımıza geldi. Geçmiş senelerda da bu biçimde kesintiler yaşadık, birinci kere başımıza gelmiyor fakat birinci kez bu kadar sipariş ve iş yoğunluğunda bizi bu güç krizi yakaladı. Tüketimi az olan firmaların da elektriğinin kesildiği tarafında duyum oluyoruz. En azından onlar da kesinti yapılmazsa âlâ olur. Umarım 1 haftada bu süreci atlatırız.
Memiş KÜTÜKÇÜ: Bu kesinti 1 hafta daha sonra bitecek mi sorusu fazlaca geliyor. Ayrıyeten kademeli doğalgaz kullananlar kesinti yüzünden sıkıntı duruma düştü. O hususta tahlil olabilir mi?
Güç Bakanı Fatih Dönmez: İhracat firmalarının sorumluluklarının farkındayız lakin ihracatçı olmayanlarınkini keselim, başkaları kalsın diyemiyoruz. Bir hafta %40’lık kapasiteyle gideceğimize, 2-3 tam kapanmaya gidip, daha sonra yeniden tam üretime geçelim talebi OSB’lerden geldiği için bu uygulamayı ele aldık. Burada bir yük alınıyorsa daima birlikte eşit biçimde almamız gerekiyor. Başta kesintiyi 2 gün planlamıştık. Lakin, birtakım firmaların üretimi ısıya dayalı olduğu için bunu 3 güne yaymak zorunda kaldık. İhracattaki ivmenin kaybedilmesi bizim de kabul edebileceğimiz bir durum değil. Lakin bunu birkaç hafta ortasında telafi edeceğimize inanıyorum. Küçük sanayicilerin kesinti yapılmaması konusunu da TEİAŞ ile görüştük. Tüketimi 1600 kkw altında olanlara kısıntıya gitmeyeceğiz. Lakin bunun üstünde kalanlarda kesintiye gitmek zorundayız.
Sorunun 10 gün daha sonra bitip bitmeyeceği konusunda da elimizde İran’dan gelen yazı var. O yazıda kesintinin 31 Ocak’a kadar süreceği yazıyor. Bizim maksadımız 31 Ocak’tan evvel bu tamir tamamlanıp çözülmesi ve bunu İran’a bildirdik.
Doğalgaz’da kademeli kullananların dezavantaja düşmesi konusunu BOTAŞ’la görüştük. Kademeli yerine tek tarife doğalgaz olur mu diye bize de talepler geldi. Aslında, kademeli kullanımdaki emel, üretimdeki spottan gelen ekstra maliyeti herkese yansıtmamak ve epeyce kullanım yapanlara daha fazla yansıtmaktı. Aksi biçimde hem adaletsiz oluyor, birebir vakitte arz istikrarı bozuluyor.
Büyük tüketiciler bize her yıl tüketim taleplerini iletiyor. Birinci sefer bu yıl, Eylül’de bu tüketim talepleri ziyadesiyle doldu. Yani her zamankinden çok tüketim talebi vardı. Endüstride üretim atağı de bu talebin artmasında tesirli oldu.
Sanayi Bakanı Mustafa Varank: Erdal Beyefendi, biz de bölüm ayrımı yapmaya çalışmıyoruz aslına bakarsan. Yalnızca üretim kesintisi sebebiyle hayli önemli ziyan nazarancek firmaları öncelikli ele almak zorundayız. Aksi biçimde, telafisi milyonlarca dolar alır. İkinci konu, sanayicilerin fazla fedakarlık yaptığını asla kabul edemeyiz. Biz 1 liraya aldığımız doğalgazı ya da elektriği asla sanayiciye 1,5 liraya satmıyoruz. Maliyetlerin üzerinde sanayiclerin üzerine yük binmesine ben bile şahsen asla müsaade vermem. O yüzden bu eleştiriyi kabul etmiyorum. Fedakarlıksa, herkes fedakarlık yapıyor.
Kimya Sanayi Meclis Lideri Timur Erk: Kimya endüstrinin 24 saat çalışması gerekiyor. Bizim 24 saat çalışması gereken sistemlerimiz var. Bunlarda kesintiye gidilemez. Şu anda bile %35-%40 üretim kaybı öngörülüyor. Bu kesintiler sebebiyle, sanayicilerimiz taahhütlerini yerine getiremezse cezai yaptırımlarla karşılaşabilirler. Ben sanayicilerimiz için bu süreç atlatmalarına yönelik ÖTV sıfırlamasına gidilmesini öneriyorum. Hem teçhizat, tıpkı vakitte hammadde kaybı önemli kasvet yaratır.
Eskişehir OSB Lideri Ender Küpeli: 1600 kww altı tüketimi olan sanayicilere kesinti yapılmayacağı tarafında bize bilgi gelmedi. Bu bilginin teyit edilmesi gerekiyor. Bu kuvvetli süreçte, daha âlâ bilgi akışı sağlanırsa, problemlerin engellenmesi daha uygun olur.
Adana Sanayi Odası Lideri Zeki Kıvanç: Güç üretimiyle ilgili geleceğe yönelik yatırımların olmadığını görüyoruz. Haydi artık bu krizi atlattık, pekala İran her gazı kestiğinde biz gazsız, elektriksiz mi kalacağız? Bir taraftan endüstriciler, bir taraftan ihracatçılar bağırıyorlar. O yüzden, güneş gücünden elektrik üretimine yönelik projelerin bir an evvel uygulamaya konması gerekiyor.
TOBB İçecek Meclis Lideri Ozan Diren: Ben içecek ve besin ismine yorum yapacağım. Bilhassa süt ve meyve üretimi bizim için öncelikli.. Zira sütü ve meyveyi saklama bahtımız yok. Bunların güç tüketimi çok yüksek değil ancak marjinal yararı çok yüksek. 1 milyona yakın çiftçinin eseri bu krizden etkilenir. Bizim besin ve içecek üretimi haftalık üretimi yapılır. O yüzden, 1 haftalık kayıp önemli külfet yaratır. O yüzden süt ve meyve konusundaki firmalara istisna tanınması gerekiyor. Ayrıyeten bu sürecin uzaması ihtimaline rağmen tedbir almamız gerekiyor.
Murat Kolbaşı: Biz de epey kıymetli cam, porselen firmaları var. Bu cam, işçi firmalarının ısıya gereksinimi olduğu için kesinlikle ayrıştımaları gerekiyor.
Alüminyum Dalı ismine Haluk Kayabaşı: Bizim kesimimiz her yıl %10 büyüyor. Dalımızda ısıl süreçler ve ergitme fazlaca değerli olduğu için 365 gün 24 saat çalışıyoruz. Bizim firmalarımızda kesinti olursa, metal soğuduğu için aylarca süren bir paklık ve reset süreci gerektirir. Bu fazlaca önemli mali kayıplarla bir arada, birtakım firmaların iflasına bile sebep olur. Yani, alüminyum kesiminde 3 günlük kesinti aylarca süren bir kayba sebep olur. Bize istisna tanınmalı..
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Kritik prosesi olan firmalar için muhakkak yardımcı olacağız. Bilhassa ısı kaybı yaşanmaması bizim öncelikli amacımız. Firmalar LNG desteği konusunda bir aksaklık görünmüyor.
1600 kww altı tüketimi olan firmalar konusunda, ben OSB’leri kastetmemiştim. OSB’lerdeki kriterimiz kritik prosesi olanlar içindir.
Meyve ve süt üretimde de süreci güç iştirakçileriyle görüştüğümüzü tekrar belirtmek isterim.
Motorin ve lpg imkanı olan firmalar, o yakıta geçerlerse bizi de rahatlatmış olurlar.
Adana sanayi odası liderimizin geleceğe yönelik güç üretimi projeleriyle ilgili görüşüne yönelik de çalışmalarımızın kesintisiz devam ettiğini belirtmek isterim. İsteyen osb’lerin kendi ges ve res’lerini kurmalarının önünü açtık. Ayrıyeten gelecekte nükleer güç santrallerimizde devreye girecek. Bunların hepsi geleceğe yönelik yatırımlarımızdır.
Sanayi Bakanı Mustafa Varank: 2023 yılından itibaren Karadeniz gazını ülkeye getirmeye başlayacağız. Bizi hayli rahatlatacak. Güneş paneli yatırımlarının da artması için en az bölgesel teşvikle destekleyeceğiz. Güneş panellerine önemli teşvik geliyor. OSB’lerin kendi ges ve res’lerini kurmaları da önemli avantaj sağlayacak. OSB’lerin bu yatırımlara başlamaları lazım.
EBSO Lideri Seçkin Yorgancılar: Biz bugüne kadar daima elektrik ve doğalgaz dağıtıcı firmalarından gelen bilgilerle gelişmelerden haberdar oluyorduk. Bilhassa cam, porselen, seramik, alüminyum kesimlerinde gücün kesilmemesi fazlaca değerli. Lakin biz sanayicileri fazlaca zorluyor. O yüzden ben de, konutlarda kademeli kesinti yapılması gerektiğini düşünüyorum.
Bilhassa mühletle ilgili spekülasyonlar ve uzama ihtimali bizi fazlaca düşündürüyor.
Ankara Sanayi Odası Lideri Nurettin Özdebir: Bu yükün yalnızca sanayicilere değil, konutlara da yansıtılması görüşüne katılıyorum. Sanayicilerin önemli üretim amaçları var ve bu gayelerden sapamayız. Sanayicilerde ve konutlarda kademeli kesinti, bu süreci daha sağlıklı atlatmamızı sağlayacaktır.
Taysat Lideri Albert Saydam: Taşıt sanayicileri ismine kısa vadeli sıkıntılara değineceğim. Bakan iki küme günlerden bahsetti. Bu gün gruplaması, otomotiv sanayicilerine uygun değil. Bize özel olarak, iki farklı gün kümesinde değil, hem de kesinti yapılmasını talep ediyoruz. Bu bizim elimizde olmayan bir sorun ancak ihracat taahhütlerini bekleyen yurtdışı firmalar maalesef bizi anlamıyorlar. Bu hususta ulusal bir resmi açıklama yapmak mümkün müdür?
TİSK Genel sekreteri Akansel Koç: Üyelerimizin %70’i üretimde duruş aşamasında… Bizim için de gün gruplaması yerine tıpkı gün kesinti olması daha güzel görünüyor. İlaç firmalarımızın %50’si osb’lerde yar alıyor. Bu süreç, ilaç tefariğinde de önemli problemler yaratacaktır.
Uğur Uysal: Besin firmalarında olduğu üzere ihracat maksatlı imalat yapan firmalara da öncelik tanıması gerekiyor. Günlük 1 milyar dolar ihracat gayesi var. 3 gün durmak, 3 milyar dolar kayıp demektir. Bu süreç uzarsa, çalışanları fiyatsız müsaadeye göndermek bile zorunda kalabiliriz.
TOBB Çimento Kesimi ismine Fatih Büyüklük: Çimento üretiminde de ısı ve elektrik hayli kıymetli. O yüzden bu kriz bizi de derinden etkiliyor. Alternatif güç üretimi için bizim bölüme de teşvik verilmesi gerekiyor ki ileride emsal kesintiler de birebir sorunları yaşamayalım. Bilhassa ges’ler konusunda yardımlarınızı istiyoruz.
TOBB Dokuma Sanayi ismine Adil Konukoğlu: Türkiye’nin en çok ihracatını yapan kesim dokumacılık olduğu için bizi derinden etkiliyor. Evvelden üretimde kömür kullanıyorduk fakat artık doğalgaz kullandığımız için problemler arttı. Bu kadar doğalgaz talebi sürdürülebilir olmadığı için ulusal doğalgaz üretiminin kesinlikle artırılması gerekiyor. Yalnızca sanayicilere kesinti yapılmasını ben de haksız buluyorum. Konutlardan kesemezsiniz lakin avm’lerden kesebilirsiniz diye düşünüyorum.
Afyon OSB Lideri Bekir Yeşilay: Bizim OSB’mizde kombine tesisleri var ve ağır biçimde soğuk hava depoları var. Burada kesinti yapılması önemli kahır yaratır. Soğuk hava depoları konusunda takviyeye muhtaçlığımız var.
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Şu andaki öncelikli planımız endüstriciler üzerinden. Bu soğuk havada konutlarda kesintiye gidemeyiz.
Bitişik yere ges kurma koşulu kaldırıldı. Yani tıpkı dağıtım bölgesinde kalmak koşuluyla daha uzak bir bölgeye de ges kurabilirsiniz.
Yeşil mutabakatla doğalgaz talebinin ve kullanmasının arttığı gerçek. Tahminen acil durumlar için firmalarımıza lpg deposu kurulabilir.
Besin tesislerinin soğuk hava tesislerini de gündeme alabiliriz. Bu kapsamda kaç firma var ise, bize bilgisini iletin.
Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: Zorlayıcı sebep hakkında resmi yazıyı biz yazalım. Bilhassa, yurtdışına tedarikçi firmalarımıza bu yazıyı göndeririz.
Osb’ler fabrika çatılarına ges kurabilirler. Bu bahiste da bir sııntı yok. Mevzuatta kasvet var ise, değiştirebiliriz. Ges ve res’leri geliştirmek için her türlü takviyesi vermeye hazırız. OSB’ler yazıyla bu kesintilerin haber verilmesi isteğini de güç bakanına iletiyorum. Yazıyla iletilmesi daha güzel olur.
Sakarya 3. OSB ismine İsmet Altınışık: İstisna kapsamına alınan dalların ortasına OSB’lerde arıtma tesislerinin alınması gerekiyor. Bir de yem fabrikalarında da kesinti yapılamaz.
TOBB Seramik Kesimi Meclis Lideri Hatice Zeynep Bodur: Bizim bölümün doğalgaza bağımlı olduğu aslına bakarsan lisana getirildi. Kritik prosesde olduğumuzu yine vurgulamak isterim. Yüksek ısı gerektiren, fırınlı üretimlerinde kısa müddetliğine bile durdurulması mümkün değil. Üretim kesilmekle kalmıyor, fırınlarda hasar da oluşuyor.
Daima söylendi lakin sektörel evvelandirmede ihracat hisseleri da dikkate alınmalı. Aksi biçimde cezai kurallarla karşı karşıya kalacağız.
Mevcut durumla ilgili, her gün bilgi akışı sağlanan bir platform sağlanırsa, epey daha sağlıklı olur. Gece yarısı son dakikada gelen bildirimler bizi sıkıntı durumda bırakıyor.
Hizmet kesiminin ve hayli da az alsa konutlarda da kesintiye gidilmesini biz de talep ediyoruz.
Çimento Sanayicileri ismine Fazilet Çenesiz: Bizim kesimimiz için durmak ve kalkmak epeyce hayli zor… Kısa bir kesinti uzun bir kayba sebep oluyor. Üretimi kesilse de büsbütün durduramayız. O yüzden elektrikte yüzde 90 kesinti önemli badire yaratır. Bunun yerine doğalgaz ve elektrik eşit oranlarda kesilebilir.
TOBB İlaç meclis lideri Nezih Barut: Pandemi süreci ilaç endüstrinin ehemmiyeti ortaya koydu. 3 vardiya çalışmamıza karşın ilaç yetiştiremiyoruz. İlaç sanabir daha kesinlikle muafiyet tanınması gerekiyor.
TOBB Orman eserleri meclis lideri Haluk Yıldız: Bizim her türlü olasılığa karşı acil durum planına muhtaçlığımız var. Her seferinde olay başımıza gelince deneyimlememiz, sorunları artırıyor. Acil hareket durum planları bu sorunları pürüzler. Ges konusunda epeyce bürokrasi var. Bu bürokrasinin esnetilmesi gerekiyor. Biz fabrikalarımıza 5 yıldır uğraşmamıza karşın ges kuramıyoruz. Bu noktada yaşanan sorunların aşılması gerekiyor.
TOBB Hazır giysi meclis lideri Gurur Fayat: Pandemi sebebiyle olumlu ayrışan Türk endüstrisi artık önemli bir krizle karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin kaç günlük gaz stoğu var, Bakanımıza bilhassa soruyorum.
TOBB CAM Meclisi ismine Başar Tırpancı: Türkiye’de çalışan 40’ın üzerinde fırın var. Ve kıymetleri milyonlarca dolar seviyesinde… Fırınlarda üretim kesintisi yapılmamasını tekrar vurgulamak isterim.
Çelik ve metal dalları ismine Veysel Yayan: Bizim bölümlerimiz Ağustos ayından beri 3. kere kesintiyle karı karşıyalar. O yüzden bölümümü 3 misli fazla etkileniyor. Bakan 3 gün büsbütün durması talebinin geldiğini söylemiş oldu lakin bizim dalımızda 5 gün kademeli kesinti daha iyi… Kesintinin yalnızca sanayiciye yapılmaması fikrine ben de katılıyorum.
İsmet Altunışık: Besin ve yem kesiminin, yem fabrikalarının durması mümkün değil. Yem fabrikalarının kesinlikle istisna kapsamına alınması gerekiyor.
Güç Bakanı Fatih Dönmez:Gaz stoğu ne kadar var diye soruldu. Bir ülkenin gaz stoğunu büsbütün tüketmesi natürel ki mümkün değildir. Depolardan %20 kullanıyoruz. Tuz gölü ve Silivre’deki depolamayı artırma çalışmalarımız devam ediyor.
İstisna taleplerini dikkate alacağız. Ges’lerin kapasitesinin artırılması konusunda epeyce sayıda aksiyonu aslına bakarsan uygulamaya koyduk.
Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: Pandemi periyodunda kurduğumuz bir acil durum kümesi var. Burdaki iştirakçileri oraya dahil edebiliriz ya da bu krize özel bir irtibat kümesi kurabiliriz. Bizim bakan yardımcısı arkadaşlar bu süreci yönetsin.
Kayseri OSB Lideri Yunus İmamoğlu: Kayseri OSB epey büyük ve epey kesim içeriyor. Abone sayısı hayli olduğu için önemli badireler yaşanabilir.
Kağıt sanayicileri ismine Erdal Sükan: Kağıt ve ambalaj dalında tedariğin ve ihracatın aksamaması gerekiyor. Fabrikalarımız 24 saat çalışıyor. Durmaları halinde 2 güne bağlı telafi süreci oluyor. Bu duruş, zincirleme öbür kesimlere de yansıyor.
Anadolu OSB Lideri Hüseyin Kutsi Tuncer: Bizi OSB’mizde 120 yatırımcı var ve önemli bir doğalgaz tüketimleri var. Aralık ayında firmalarımız 2 kat, bu ay 3-4 kat fazla doğalgaz faturası ödüyor. Bu düşüncenin çözülmesi gerekiyor. Bu kadar fazla ödemek, üretimi de aksatıyor.
Ankara Tic. Odası Lideri Gürsel Baran: Ses sorunu sebebiyle konuşma yapamadı.
Aydın Mıstaçoğlu: Güç maliyet artışlarını kimi firmalar önemli avantaja çevirirken, kimileri da hayli daha önemli külfetlerle karşılaşıyor. Dünyada ticaret sistemi korumacılık istikametinde değişiyor. Bilhassa, çevreyi müdafaa siyasetleri artık fazlaca daha baskın olacağı için yeşil güç konusunda ulusal bir dönüşüme muhtaçlığımız var. Nükleer santraller fazlaca kıymetli lakin yeşil güç de hayli önemli…
Tedarik badireleri üreticinin sırtında kambura dönüştü. Gelen astronomik artırımların niçinini biz de anlamıyoruz.
Ankara 1. OSB Müdürü Cüneyt Çalık: Ges’ler konusunda OSB’ler hayli süratli aksiyon alabilirler. Mevzuatta gerekli değişiklikler yapılırsa yalnızca fabrika çatılarını değil, öbür yerlerimizi de ges için kullanabiliriz. Ayrıyeten konutlar için de ges teşvikleri artırılmalıdır.
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Yarı vakitli kesinti ve tam vakitli kesinti konusunda OSB’lerden bize tam bilgi akışı sağlanması gerekiyor.
Çok farklı kesimlerin istisna talebi oldu. Bu mevzuda bize Sanayi Bakanlığı yardımcı olabilir. Ancak istisnalar arttıkça, uyuşmazlıklar da aratacaktır.
Yeşil sanayi ve güç konusunda emisyon hesaplamalarını yine yapıyoruz. Sanayicilerin bu sebeple maliyetlerinin artacağının farkındayız. Bu mevzudaki çalışmalarımız devam ediyor.
Sanayicilerimizin ges ve res hususlarındaki iştahı bizi de sevindirdi. Bu husustaki çalışmalarımızı da artıracağız. Üretim-tüketim noktalarının yakınlığı bizim önceliğimiz lakin alternatifleri kıymetlendirebiliriz.
Tüm sanayicilerimizin durumun farkında olduğunu ve kesintilere uyacağına inanıyorum.
TOBB Yazılım Dalı Meclisi ismine Ertan Barut: OSB’lerde epeyce sayıda ar-ge merkezi ve teknoparklar, ve buralarda hayli sayıda yazılım şirketleri, turkcell data merkezleri var. Bu kesimlerin etkilenmesi durumu olacak mı? Bir de uzaktan çalışma konusunun geliştirildiğinin farkındayız ancak daha da geliştirilmesini talep ediyoruz.
İstanbul Demir ve Demirdışı İhracatçılar Birliği ismine Tahsin Öztiryakİ: Alüminyum bölümü lisana getirildi fakat bakır, paslanmaz çelik dallarının de fazlaca değerli olduğunu lisana getirmek isterim. Bu dallarda de üretimin durması kelam konusu olamaz.
Eskişehir OSB Ynt. Şurası Üyesi Metin Saraç: Bağlantı akışının nitekim daha planlı yapılması gerekiyor. Pazartesi-Salı-Çarşamba uygulamasını biz de istedik lakin ana sanayi-yan sanayi kopması durumu daha berbat hale getiriyor. bir epey firmamız, 3-4 kat fazla doğalgaz parası ödemek zorunda kalıyor. Kendilerine kesinlikle olumlu ayrıştırma yapılmalı.
Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: OSB’ler ortasındaki teknopark ve data merkezleri konusu hakikaten kıymetli, bu mevzuyu çalışacağız.
Toplantı için Güç Bakanımıza epeyce teşekkür ediyorum. Sürecin yükü asıl onların üstünde.
İnşallah TEİAŞ ve BOTAŞ’la daima bağlantı halinde olarak, bu süreci aşacağımıza inanıyorum.
Maalesef, bu süreci sanayicilerimizle paslaşarak götürmek zorunda kaldık. Zira standart vatandaşlarımızın bu krizi kaldırabilecek gücü yok. Sanayicimizin yükünü azaltmak için her türlü dayanağı sunmaya çalışıyoruz. Teşviklere ne kadar kıymet verdiğimiz aslına bakarsan söylememe gerek yok. Sanayicilerimizi ve OSB’lerimizi her vakit desteklemeye devam edeceğiz. İnşallah yalnızca 3 günlük elektrik kesintisiyle süreci tamamlayacağız. Sanayicilerimizin gerek hafta sonu çalışarak, gerek fazla mesai yaparak bu 3 günlük kaybı telafi edeceğine inanıyorum.
Endüstrici ve ihracatçıdan sesler yükselince Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank evvelki akşam endüstrici ve ihracatçılarla online bir toplantı yaptı. Üç saat süren online görüşmede ağır yakınmaların iletildi. İş insanları “kesintilerin iflaslara yol açabileceği” ikazında bulunurken, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise “Ne kadar gaz stokumuz var?” sorusuna karşılık vermedi.
Cumhuriyet’in ulaştığı toplantı tutanaklarına bakılırsa Bakan Fatih Dönmez, kesintinin sebebini kuraklığa bağladı. Dönmez, bakanlık yetkililerinin arızayı yerinde incelediğini kaydederek, soğukların bastırması niçiniyle 73 vilayette gaz tüketiminin rekor seviyeye yükseldiğini söylemiş oldu. Endüstriciler ise reaksiyonlarını şu sözlerle lisana getirdi:
BABAYİĞİTLİĞİ AŞIYOR
TOBB Lider Yardımcısı Ayhan Zeytinoğlu: Sıcak üretim yapan sanayicilerimizin üretimi durdurması imkânsız. İhracatı ivme kazanmış firmalarımızda külfet konusu. Siparişlerini yetiştiremezlerse önemli eza yaşarlar. Biz yüzde 10 elektrikle hiç bir şey yapamayız, bu yüzde 90 kapanmadır.
İSO Lideri Erdal Bahçıvan: Biz, babayiğitler olarak bugüne kadar bir fazlaca zorluğu göğüsledik. Lakin bu bizim babayiğitliğimizi aşıyor. Artırımları ve artan maliyetleri “Kol kırılır yen ortasında kalır” diyerek, üstlendik. Fakat bu önemli güç krizini büsbütün sanayicilerin üstlenmesi adalet terazisine uymuyor.
TOBB Seramik Bölümü Meclis Lideri Zeynep Bodur: Sektörel evvelandirmede ihracat hisseleri da dikkate alınmalı. Aksi biçimde cezai koşullarla karşı karşıya kalacağız. Gece yarısı son dakikada gelen bildirimler bizi güç durumda bırakıyor.
TİM Lideri İsmail Gülle: Şu anda fazlaca sipariş olduğu için ihracatçıların taahhütleri ve sorumlulukları var. Çin’de bu biçimde kesintileri duyup, kendimizi şanslı saymıştık fakat artık bizim de başımıza geldi. Birinci kere bu kadar sipariş ve iş yoğunluğunda güç krizi yakaladı. Umarım bir haftada atlatırız.
OSBÜK Lideri Memiş Kütükçü: Bu kesinti bir hafta daha sonra bitecek mi sorusu epeyce geliyor.
Kimya Sanayi Meclis Lideri Timur Erk: Bizim 24 saat çalışması gereken sistemlerimiz var. Bunlarda kesintiye gidilemez. Şu anda bile yüzde 35-40 üretim kaybı öngörülüyor. Sanayicilerimiz taahhütlerini yerine getiremezse cezai yaptırımlarla karşılaşabilirler.
‘ÜÇ GÜNÜ ENDÜSTRİCİ İSTEDİ’
Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez: İran’dan gazın kesilmesi, üretimi neredeyse yarı yarıya etkiledi. 1-1,5 yıldır fazlaca kurak geçiriyoruz. Barajlar son 27 yılın en düşük seviyesinde. Gaz stoku ne kadar var” diye soruldu. Bir ülkenin gaz stokunun büsbütün tüketmesi olağan ki mümkün değildir. Biz birinci başta 10 günlük süreçte yüzde 40’lık kesinti ile atlatabiliriz demiştik. Sanayicilerimiz yarım kapasite çalışmak yerine birkaç gün tam kapanma ve daha sonrasında tam kapasite çalışma teklifinde bulundu. Biz de buna göre, planlamamızı yaptık. Bu süreci en kısa biçimde atlatmaya çalışacağız.
Gelecek bilinmeyen
Adana Sanayi Odası Lideri Zeki Kıvanç: Güç üretimiyle ilgili geleceğe yönelik yatırımların olmadığını görüyoruz. Haydi artık bu krizi atlattık, pekala İran her gazı kestiğinde biz gazsız, elektriksiz mi kalacağız?
TOBB Hazır Giysi Meclis Lideri Gurur Fayat: Pandemi sebebiyle müspet ayrışan Türk endüstrisi artık önemli bir krizle karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin kaç günlük gaz stoku var, Bakanımıza bilhassa soruyorum.
TOBB İçecek Meclis Lideri Ozan Diren: Sütü ve meyveyi saklama talihimiz yok. Bunların güç tüketimi devasa yükseklikte değil lakin marjinal yararı çok yüksek. Bir milyona yakın çiftçinin eseri bu krizden etkilenir.
ASO Nurettin Özdebir: Bu yükün yalnızca sanayicilere değil, konutlara da yansıtılması görüşüne katılıyorum. Sanayicilerin önemli üretim gayeleri veriliyor.
TOBB Dokuma Sanayi İsmine Adil Konukoğlu: Türkiye’nin en çok ihracatını yapan bölüm dokuma olduğu için bizi derinden etkiliyor. Bu kadar doğalgaz talebi sürdürülebilir olmadığı için ulusal doğalgaz üretiminin kesinlikle artırılması gerekiyor. Konutlardan kesemezsiniz ancak AVM’lerden kesebilirsiniz.
TOBB İlaç Meclis Lideri Nezih Barut: 3 vardiya çalışmamıza karşın ilaç yetiştiremiyoruz. İlaç sanabir daha kesinlikle muafiyet tanınmalı.
Doğalgaz ve elektrik kesintisine ait 23 Ocak 2022 tarihinde Güç Bakanı Dönmez ve Teknoloji Bakanı Varank’ın da katıldığı toplantı tutanaklarının tam metni:
Sanayi Bakanı Mustafa Varank: Geçen yıl pandemi çabasıyla geçerken, bugün de hiç beklenmedik biçimde gaz kesintisiyle uğraş ediyoruz. Daha evvel yaşanmamış bir durum olduğundan, biz de yeni deneyimliyoruz. Her ne kadar kısa müddetli olsa da, apansız kesildiği için sıkıtılar getiriyor. Bu problemleri daima birlikte atlatmaya çalışacağız. Bunu bir pandemi üzere bir olay olarak kabul etmek zorundayız. Ne kadar müdahale etsek de üretimde kesintiler yaşanacaktır. Bilhassa, hammadde ağır kesimlerde telafisi güç üretim ıstıraplarının engellenmesi için bu toplantıyı düzenledik. Bu yüzden bilhassa fabrika bazında değil, bu süreci nasıl atlatılacağına dair sektörel tahlil teklifleri rica ediyorum. olağan olarak bu soğuk günlerde endüstricinin elektriği kesmemeyi isterdik ancak vatandaşın mesken elektriğini kesemeyeceğimiz için fedakarlığı sanayicilere yüklemek zorunda kaldık.
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Bakanlık olarak arz güvenliği en hayli değer verdiğimiz konu… Son senelerda bu güvenliği sağlamak için altyapımızı geliştirdik. Elektrik üretiminde 100bin megawatt üretim gücümüz var ve üretimi 60bin megawatt’a kadar yapabiliyoruz. İran’dan gazın kesilmesi, üretimi nerdeyse yarı yarıya etkiledi. Kentlerin gazını kesme imkanı olmadığı için, sanayi üzerinden bunu yönetmeye çalışıyoruz. Öteki taraftan, 1-1,5 yıldır epey kurak geçiriyoruz. Barajlar son 27 yılın en düşük seviyesinde ve bu bize geçen yıl önemli elektrik kaybı getirdiği için doğalgaz tüketimini de artırdı. Bu zorluklara karşın, vatandaşları elektriksiz bırakmamak için elektrik tedarikçileriyle sıkı bir çalışma yaptık. Şu anda İran hariç tüm doğalgaz tedarik noktaları tam kapasite çalışıyor. Öteki taraftan yurt içi tüm doğalgaz tedarik firmalarının kapasitelerini de artırdık. Yurtarasında ulusal güç kapasitemize artırmak için yurt genelinde epey sayıda projeye imza attık. Tüm bu projeler, sanayicilerimiz için son 3-4 yıldır kesinti yapılmamasını sağladı. Geçmiş senelerda bir daha güçlü, endüstriciler için kesinti yapılan yıllar olmuştu.
İran konusunda kamuoyunda fazlaca bilgi kirliliği var. Botaş’ın İran’a borcu olduğu ve İran’ın gazı iletmesine karşın Türkiye’nin teknik sebepler sebebiyle gazı alamadığı üzere savlar muhakkak gerçek dışıdır. Bunların hepsi elimizde raporla mevcut. İran geçen hafta iletim çizgilerinde kaçak olduğunu ve düzeltmek için 10 güne gereksinim olduğunu bildirdiler. Bizim gruplarımızda kaçağın olduğu yere gidip, gerçek olduğunu teyit ettiler. Biz, İran’a en azından durumu şimdilik yönetim edilmesini ve büyük tamiratın kış ayları bitince yapılmasını istedik lakin İran bunun mümkün olmadığını söylemiş oldu.
Şu anda Türkiye’nin büyük kesmi kar altında, bu yüzden 81 ilin 73’ünde doğalgaz kullanması rekor düzeyde…Normalde soğuk hava dalgası ülkemizde gecikmlei yayılırdı ancak şu an epeyce süratli yayıldığı için doğalgaz talebi ülke genelinde hayli fazla.
Gelinen noktada hem Sanayi Bakanlığı, hem TOBB, tıpkı vakitte OSB ve OSBÜK’le bu süreci nasıl atlatacağımızın çalışması yapıldı.
Aslında bunu 10 günde atlatabileceğimizi düşündük. 10 gün düşük kapasiteyle çalışılacağına, 2-3 gün tam kapanma yapıp, daha sonra tam kapasiteye dönülsün önerisi geldi. Biz de tamam dedik. Fakat, burada kimi endüstriciler epeyce daha zorlanabilir ve kritik durumdalar. Bilhassa, üretimde kritik prosesi olanlar yani, üretimde muhakkak bir ısı gerekli olanlar fazlaca değerli. Her OSB’den, bu kritik prosesleri olan firmaları tek tek tespit etmesini istedik. Onlar da tespitlerini yaptılar. Bu firmalarda üretim devam edecek.
Kesinti yapılacak firmalar için ise ikili bir küme ayrımına gittik. OSB’lerde Pazartesi, Salı, Çarşamba bir küme, Çarşamba, Perşembe, Cuma bir küme kesinti olacak.
Bir öteki konu, İran da şu anda önemli bir soğuk hava dalgasıyla karşı karşıya ve kendi iç doğalgaz talebi artıyor. Bunu, İran resmi olarak tabir etmese de, biz durumun farkındayız. Doğal ki, bu durum İran’ın bize doğalgazı azaltması için münasebet değil. Zira İran’la ortamızda iletimle ilgili kontrat var. Bu kontrata uyulması gerekiyor.
TOBB Lider yardımcısı Ayhan Zeytinoğlu: pek kuvvetli bir periyot geçiriyoruz. Bilhassa sıcak üretim yapan, ocak yakan sanayicilerimizin üretimi durdurması imkansız. Öteki taraftan, ihracatı ivme kazanmış firmalarımız da öbür külfet konusu. Siparişlerini yetiştiremezlerse önemli eza yaşarlar.
Sn. Bakanım biz yüzde 10 elektrikle hiçbir şey yapamayız, bu yüzde 90 kapanma manasına gelir. O yüzdilk öncelikli dalların belirlenmesi fazlaca kıymetli.
İSO Lideri Erdal Bahçıvan: Üretim ömrümüzün son senelerdaki en önemli zahmeti olan bu sorunu, işbirliği ve istişare ortasında aşmamız gerekiyor. Sn. Bakanın, bu husustaki tüm fedakarlığı sanayicilerin üstlenmesi konusunda farklı bir görüş diler getireceğim. Evet, biz endüstriciler olarak hayli kuvvetliyüz ve babayiğitler olarak bugüne kadar bir fazlaca zorluğu göğüsledik. Lakin, artık bu bizim babayiğitliğimiz bile aşıyor. Bugüne kadar, artırımları ve artan maliyetleri adeta kol kırılır yen ortasında kalır diyerek biz endüstriciler olarak üstlendik. Lakin, bu önemli güç krizini büsbütün biz sanayicilerin üstlenmesi adalet terazisine uymuyor. O yüzden, öteki bölümlerde de kesinti yapılması gerektiğini düşünüyorum.
Süt ve öbür ısı gerektiren bölümler doğal ki öncelikli sektörler… Ancak ben bu güç krizinde sektörel ayrımı fazlaca hakikat bulmuyorum. Pandemide de öncelikli dallar belirlenmiş ve tüm kesimler adeta arbedeye tutuşmuştu. O yüzden ben İSO Lideri olarak yalnızca süt bölümünü savunursam ve öncelik tanıyın dersem, öteki tüm bölümlere haksızlık etmiş olurum.
Pandemi sürecinde fazlaca ders kazanıp, epeyce daha güçlendik ve dünya liginde hayli daha kuvvetli bir endüstrici profili sergilemeye başlamıştık. Lakin bu güç krizi, bu prestiji büsbütün yok edebilir.
TİM Lideri İsmail GÜLLE: Şu anda epey sipariş olduğu için İhracatçıların taahhütleri ve sorumlulukları var. Daha evvel Çin’de bu biçimde kesintileri duyup, kendimizi şanslı saymıştık ancak artık bizim de başımıza geldi. Geçmiş senelerda da bu biçimde kesintiler yaşadık, birinci kere başımıza gelmiyor fakat birinci kez bu kadar sipariş ve iş yoğunluğunda bizi bu güç krizi yakaladı. Tüketimi az olan firmaların da elektriğinin kesildiği tarafında duyum oluyoruz. En azından onlar da kesinti yapılmazsa âlâ olur. Umarım 1 haftada bu süreci atlatırız.
Memiş KÜTÜKÇÜ: Bu kesinti 1 hafta daha sonra bitecek mi sorusu fazlaca geliyor. Ayrıyeten kademeli doğalgaz kullananlar kesinti yüzünden sıkıntı duruma düştü. O hususta tahlil olabilir mi?
Güç Bakanı Fatih Dönmez: İhracat firmalarının sorumluluklarının farkındayız lakin ihracatçı olmayanlarınkini keselim, başkaları kalsın diyemiyoruz. Bir hafta %40’lık kapasiteyle gideceğimize, 2-3 tam kapanmaya gidip, daha sonra yeniden tam üretime geçelim talebi OSB’lerden geldiği için bu uygulamayı ele aldık. Burada bir yük alınıyorsa daima birlikte eşit biçimde almamız gerekiyor. Başta kesintiyi 2 gün planlamıştık. Lakin, birtakım firmaların üretimi ısıya dayalı olduğu için bunu 3 güne yaymak zorunda kaldık. İhracattaki ivmenin kaybedilmesi bizim de kabul edebileceğimiz bir durum değil. Lakin bunu birkaç hafta ortasında telafi edeceğimize inanıyorum. Küçük sanayicilerin kesinti yapılmaması konusunu da TEİAŞ ile görüştük. Tüketimi 1600 kkw altında olanlara kısıntıya gitmeyeceğiz. Lakin bunun üstünde kalanlarda kesintiye gitmek zorundayız.
Sorunun 10 gün daha sonra bitip bitmeyeceği konusunda da elimizde İran’dan gelen yazı var. O yazıda kesintinin 31 Ocak’a kadar süreceği yazıyor. Bizim maksadımız 31 Ocak’tan evvel bu tamir tamamlanıp çözülmesi ve bunu İran’a bildirdik.
Doğalgaz’da kademeli kullananların dezavantaja düşmesi konusunu BOTAŞ’la görüştük. Kademeli yerine tek tarife doğalgaz olur mu diye bize de talepler geldi. Aslında, kademeli kullanımdaki emel, üretimdeki spottan gelen ekstra maliyeti herkese yansıtmamak ve epeyce kullanım yapanlara daha fazla yansıtmaktı. Aksi biçimde hem adaletsiz oluyor, birebir vakitte arz istikrarı bozuluyor.
Büyük tüketiciler bize her yıl tüketim taleplerini iletiyor. Birinci sefer bu yıl, Eylül’de bu tüketim talepleri ziyadesiyle doldu. Yani her zamankinden çok tüketim talebi vardı. Endüstride üretim atağı de bu talebin artmasında tesirli oldu.
Sanayi Bakanı Mustafa Varank: Erdal Beyefendi, biz de bölüm ayrımı yapmaya çalışmıyoruz aslına bakarsan. Yalnızca üretim kesintisi sebebiyle hayli önemli ziyan nazarancek firmaları öncelikli ele almak zorundayız. Aksi biçimde, telafisi milyonlarca dolar alır. İkinci konu, sanayicilerin fazla fedakarlık yaptığını asla kabul edemeyiz. Biz 1 liraya aldığımız doğalgazı ya da elektriği asla sanayiciye 1,5 liraya satmıyoruz. Maliyetlerin üzerinde sanayiclerin üzerine yük binmesine ben bile şahsen asla müsaade vermem. O yüzden bu eleştiriyi kabul etmiyorum. Fedakarlıksa, herkes fedakarlık yapıyor.
Kimya Sanayi Meclis Lideri Timur Erk: Kimya endüstrinin 24 saat çalışması gerekiyor. Bizim 24 saat çalışması gereken sistemlerimiz var. Bunlarda kesintiye gidilemez. Şu anda bile %35-%40 üretim kaybı öngörülüyor. Bu kesintiler sebebiyle, sanayicilerimiz taahhütlerini yerine getiremezse cezai yaptırımlarla karşılaşabilirler. Ben sanayicilerimiz için bu süreç atlatmalarına yönelik ÖTV sıfırlamasına gidilmesini öneriyorum. Hem teçhizat, tıpkı vakitte hammadde kaybı önemli kasvet yaratır.
Eskişehir OSB Lideri Ender Küpeli: 1600 kww altı tüketimi olan sanayicilere kesinti yapılmayacağı tarafında bize bilgi gelmedi. Bu bilginin teyit edilmesi gerekiyor. Bu kuvvetli süreçte, daha âlâ bilgi akışı sağlanırsa, problemlerin engellenmesi daha uygun olur.
Adana Sanayi Odası Lideri Zeki Kıvanç: Güç üretimiyle ilgili geleceğe yönelik yatırımların olmadığını görüyoruz. Haydi artık bu krizi atlattık, pekala İran her gazı kestiğinde biz gazsız, elektriksiz mi kalacağız? Bir taraftan endüstriciler, bir taraftan ihracatçılar bağırıyorlar. O yüzden, güneş gücünden elektrik üretimine yönelik projelerin bir an evvel uygulamaya konması gerekiyor.
TOBB İçecek Meclis Lideri Ozan Diren: Ben içecek ve besin ismine yorum yapacağım. Bilhassa süt ve meyve üretimi bizim için öncelikli.. Zira sütü ve meyveyi saklama bahtımız yok. Bunların güç tüketimi çok yüksek değil ancak marjinal yararı çok yüksek. 1 milyona yakın çiftçinin eseri bu krizden etkilenir. Bizim besin ve içecek üretimi haftalık üretimi yapılır. O yüzden, 1 haftalık kayıp önemli külfet yaratır. O yüzden süt ve meyve konusundaki firmalara istisna tanınması gerekiyor. Ayrıyeten bu sürecin uzaması ihtimaline rağmen tedbir almamız gerekiyor.
Murat Kolbaşı: Biz de epey kıymetli cam, porselen firmaları var. Bu cam, işçi firmalarının ısıya gereksinimi olduğu için kesinlikle ayrıştımaları gerekiyor.
Alüminyum Dalı ismine Haluk Kayabaşı: Bizim kesimimiz her yıl %10 büyüyor. Dalımızda ısıl süreçler ve ergitme fazlaca değerli olduğu için 365 gün 24 saat çalışıyoruz. Bizim firmalarımızda kesinti olursa, metal soğuduğu için aylarca süren bir paklık ve reset süreci gerektirir. Bu fazlaca önemli mali kayıplarla bir arada, birtakım firmaların iflasına bile sebep olur. Yani, alüminyum kesiminde 3 günlük kesinti aylarca süren bir kayba sebep olur. Bize istisna tanınmalı..
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Kritik prosesi olan firmalar için muhakkak yardımcı olacağız. Bilhassa ısı kaybı yaşanmaması bizim öncelikli amacımız. Firmalar LNG desteği konusunda bir aksaklık görünmüyor.
1600 kww altı tüketimi olan firmalar konusunda, ben OSB’leri kastetmemiştim. OSB’lerdeki kriterimiz kritik prosesi olanlar içindir.
Meyve ve süt üretimde de süreci güç iştirakçileriyle görüştüğümüzü tekrar belirtmek isterim.
Motorin ve lpg imkanı olan firmalar, o yakıta geçerlerse bizi de rahatlatmış olurlar.
Adana sanayi odası liderimizin geleceğe yönelik güç üretimi projeleriyle ilgili görüşüne yönelik de çalışmalarımızın kesintisiz devam ettiğini belirtmek isterim. İsteyen osb’lerin kendi ges ve res’lerini kurmalarının önünü açtık. Ayrıyeten gelecekte nükleer güç santrallerimizde devreye girecek. Bunların hepsi geleceğe yönelik yatırımlarımızdır.
Sanayi Bakanı Mustafa Varank: 2023 yılından itibaren Karadeniz gazını ülkeye getirmeye başlayacağız. Bizi hayli rahatlatacak. Güneş paneli yatırımlarının da artması için en az bölgesel teşvikle destekleyeceğiz. Güneş panellerine önemli teşvik geliyor. OSB’lerin kendi ges ve res’lerini kurmaları da önemli avantaj sağlayacak. OSB’lerin bu yatırımlara başlamaları lazım.
EBSO Lideri Seçkin Yorgancılar: Biz bugüne kadar daima elektrik ve doğalgaz dağıtıcı firmalarından gelen bilgilerle gelişmelerden haberdar oluyorduk. Bilhassa cam, porselen, seramik, alüminyum kesimlerinde gücün kesilmemesi fazlaca değerli. Lakin biz sanayicileri fazlaca zorluyor. O yüzden ben de, konutlarda kademeli kesinti yapılması gerektiğini düşünüyorum.
Bilhassa mühletle ilgili spekülasyonlar ve uzama ihtimali bizi fazlaca düşündürüyor.
Ankara Sanayi Odası Lideri Nurettin Özdebir: Bu yükün yalnızca sanayicilere değil, konutlara da yansıtılması görüşüne katılıyorum. Sanayicilerin önemli üretim amaçları var ve bu gayelerden sapamayız. Sanayicilerde ve konutlarda kademeli kesinti, bu süreci daha sağlıklı atlatmamızı sağlayacaktır.
Taysat Lideri Albert Saydam: Taşıt sanayicileri ismine kısa vadeli sıkıntılara değineceğim. Bakan iki küme günlerden bahsetti. Bu gün gruplaması, otomotiv sanayicilerine uygun değil. Bize özel olarak, iki farklı gün kümesinde değil, hem de kesinti yapılmasını talep ediyoruz. Bu bizim elimizde olmayan bir sorun ancak ihracat taahhütlerini bekleyen yurtdışı firmalar maalesef bizi anlamıyorlar. Bu hususta ulusal bir resmi açıklama yapmak mümkün müdür?
TİSK Genel sekreteri Akansel Koç: Üyelerimizin %70’i üretimde duruş aşamasında… Bizim için de gün gruplaması yerine tıpkı gün kesinti olması daha güzel görünüyor. İlaç firmalarımızın %50’si osb’lerde yar alıyor. Bu süreç, ilaç tefariğinde de önemli problemler yaratacaktır.
Uğur Uysal: Besin firmalarında olduğu üzere ihracat maksatlı imalat yapan firmalara da öncelik tanıması gerekiyor. Günlük 1 milyar dolar ihracat gayesi var. 3 gün durmak, 3 milyar dolar kayıp demektir. Bu süreç uzarsa, çalışanları fiyatsız müsaadeye göndermek bile zorunda kalabiliriz.
TOBB Çimento Kesimi ismine Fatih Büyüklük: Çimento üretiminde de ısı ve elektrik hayli kıymetli. O yüzden bu kriz bizi de derinden etkiliyor. Alternatif güç üretimi için bizim bölüme de teşvik verilmesi gerekiyor ki ileride emsal kesintiler de birebir sorunları yaşamayalım. Bilhassa ges’ler konusunda yardımlarınızı istiyoruz.
TOBB Dokuma Sanayi ismine Adil Konukoğlu: Türkiye’nin en çok ihracatını yapan kesim dokumacılık olduğu için bizi derinden etkiliyor. Evvelden üretimde kömür kullanıyorduk fakat artık doğalgaz kullandığımız için problemler arttı. Bu kadar doğalgaz talebi sürdürülebilir olmadığı için ulusal doğalgaz üretiminin kesinlikle artırılması gerekiyor. Yalnızca sanayicilere kesinti yapılmasını ben de haksız buluyorum. Konutlardan kesemezsiniz lakin avm’lerden kesebilirsiniz diye düşünüyorum.
Afyon OSB Lideri Bekir Yeşilay: Bizim OSB’mizde kombine tesisleri var ve ağır biçimde soğuk hava depoları var. Burada kesinti yapılması önemli kahır yaratır. Soğuk hava depoları konusunda takviyeye muhtaçlığımız var.
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Şu andaki öncelikli planımız endüstriciler üzerinden. Bu soğuk havada konutlarda kesintiye gidemeyiz.
Bitişik yere ges kurma koşulu kaldırıldı. Yani tıpkı dağıtım bölgesinde kalmak koşuluyla daha uzak bir bölgeye de ges kurabilirsiniz.
Yeşil mutabakatla doğalgaz talebinin ve kullanmasının arttığı gerçek. Tahminen acil durumlar için firmalarımıza lpg deposu kurulabilir.
Besin tesislerinin soğuk hava tesislerini de gündeme alabiliriz. Bu kapsamda kaç firma var ise, bize bilgisini iletin.
Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: Zorlayıcı sebep hakkında resmi yazıyı biz yazalım. Bilhassa, yurtdışına tedarikçi firmalarımıza bu yazıyı göndeririz.
Osb’ler fabrika çatılarına ges kurabilirler. Bu bahiste da bir sııntı yok. Mevzuatta kasvet var ise, değiştirebiliriz. Ges ve res’leri geliştirmek için her türlü takviyesi vermeye hazırız. OSB’ler yazıyla bu kesintilerin haber verilmesi isteğini de güç bakanına iletiyorum. Yazıyla iletilmesi daha güzel olur.
Sakarya 3. OSB ismine İsmet Altınışık: İstisna kapsamına alınan dalların ortasına OSB’lerde arıtma tesislerinin alınması gerekiyor. Bir de yem fabrikalarında da kesinti yapılamaz.
TOBB Seramik Kesimi Meclis Lideri Hatice Zeynep Bodur: Bizim bölümün doğalgaza bağımlı olduğu aslına bakarsan lisana getirildi. Kritik prosesde olduğumuzu yine vurgulamak isterim. Yüksek ısı gerektiren, fırınlı üretimlerinde kısa müddetliğine bile durdurulması mümkün değil. Üretim kesilmekle kalmıyor, fırınlarda hasar da oluşuyor.
Daima söylendi lakin sektörel evvelandirmede ihracat hisseleri da dikkate alınmalı. Aksi biçimde cezai kurallarla karşı karşıya kalacağız.
Mevcut durumla ilgili, her gün bilgi akışı sağlanan bir platform sağlanırsa, epey daha sağlıklı olur. Gece yarısı son dakikada gelen bildirimler bizi sıkıntı durumda bırakıyor.
Hizmet kesiminin ve hayli da az alsa konutlarda da kesintiye gidilmesini biz de talep ediyoruz.
Çimento Sanayicileri ismine Fazilet Çenesiz: Bizim kesimimiz için durmak ve kalkmak epeyce hayli zor… Kısa bir kesinti uzun bir kayba sebep oluyor. Üretimi kesilse de büsbütün durduramayız. O yüzden elektrikte yüzde 90 kesinti önemli badire yaratır. Bunun yerine doğalgaz ve elektrik eşit oranlarda kesilebilir.
TOBB İlaç meclis lideri Nezih Barut: Pandemi süreci ilaç endüstrinin ehemmiyeti ortaya koydu. 3 vardiya çalışmamıza karşın ilaç yetiştiremiyoruz. İlaç sanabir daha kesinlikle muafiyet tanınması gerekiyor.
TOBB Orman eserleri meclis lideri Haluk Yıldız: Bizim her türlü olasılığa karşı acil durum planına muhtaçlığımız var. Her seferinde olay başımıza gelince deneyimlememiz, sorunları artırıyor. Acil hareket durum planları bu sorunları pürüzler. Ges konusunda epeyce bürokrasi var. Bu bürokrasinin esnetilmesi gerekiyor. Biz fabrikalarımıza 5 yıldır uğraşmamıza karşın ges kuramıyoruz. Bu noktada yaşanan sorunların aşılması gerekiyor.
TOBB Hazır giysi meclis lideri Gurur Fayat: Pandemi sebebiyle olumlu ayrışan Türk endüstrisi artık önemli bir krizle karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin kaç günlük gaz stoğu var, Bakanımıza bilhassa soruyorum.
TOBB CAM Meclisi ismine Başar Tırpancı: Türkiye’de çalışan 40’ın üzerinde fırın var. Ve kıymetleri milyonlarca dolar seviyesinde… Fırınlarda üretim kesintisi yapılmamasını tekrar vurgulamak isterim.
Çelik ve metal dalları ismine Veysel Yayan: Bizim bölümlerimiz Ağustos ayından beri 3. kere kesintiyle karı karşıyalar. O yüzden bölümümü 3 misli fazla etkileniyor. Bakan 3 gün büsbütün durması talebinin geldiğini söylemiş oldu lakin bizim dalımızda 5 gün kademeli kesinti daha iyi… Kesintinin yalnızca sanayiciye yapılmaması fikrine ben de katılıyorum.
İsmet Altunışık: Besin ve yem kesiminin, yem fabrikalarının durması mümkün değil. Yem fabrikalarının kesinlikle istisna kapsamına alınması gerekiyor.
Güç Bakanı Fatih Dönmez:Gaz stoğu ne kadar var diye soruldu. Bir ülkenin gaz stoğunu büsbütün tüketmesi natürel ki mümkün değildir. Depolardan %20 kullanıyoruz. Tuz gölü ve Silivre’deki depolamayı artırma çalışmalarımız devam ediyor.
İstisna taleplerini dikkate alacağız. Ges’lerin kapasitesinin artırılması konusunda epeyce sayıda aksiyonu aslına bakarsan uygulamaya koyduk.
Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: Pandemi periyodunda kurduğumuz bir acil durum kümesi var. Burdaki iştirakçileri oraya dahil edebiliriz ya da bu krize özel bir irtibat kümesi kurabiliriz. Bizim bakan yardımcısı arkadaşlar bu süreci yönetsin.
Kayseri OSB Lideri Yunus İmamoğlu: Kayseri OSB epey büyük ve epey kesim içeriyor. Abone sayısı hayli olduğu için önemli badireler yaşanabilir.
Kağıt sanayicileri ismine Erdal Sükan: Kağıt ve ambalaj dalında tedariğin ve ihracatın aksamaması gerekiyor. Fabrikalarımız 24 saat çalışıyor. Durmaları halinde 2 güne bağlı telafi süreci oluyor. Bu duruş, zincirleme öbür kesimlere de yansıyor.
Anadolu OSB Lideri Hüseyin Kutsi Tuncer: Bizi OSB’mizde 120 yatırımcı var ve önemli bir doğalgaz tüketimleri var. Aralık ayında firmalarımız 2 kat, bu ay 3-4 kat fazla doğalgaz faturası ödüyor. Bu düşüncenin çözülmesi gerekiyor. Bu kadar fazla ödemek, üretimi de aksatıyor.
Ankara Tic. Odası Lideri Gürsel Baran: Ses sorunu sebebiyle konuşma yapamadı.
Aydın Mıstaçoğlu: Güç maliyet artışlarını kimi firmalar önemli avantaja çevirirken, kimileri da hayli daha önemli külfetlerle karşılaşıyor. Dünyada ticaret sistemi korumacılık istikametinde değişiyor. Bilhassa, çevreyi müdafaa siyasetleri artık fazlaca daha baskın olacağı için yeşil güç konusunda ulusal bir dönüşüme muhtaçlığımız var. Nükleer santraller fazlaca kıymetli lakin yeşil güç de hayli önemli…
Tedarik badireleri üreticinin sırtında kambura dönüştü. Gelen astronomik artırımların niçinini biz de anlamıyoruz.
Ankara 1. OSB Müdürü Cüneyt Çalık: Ges’ler konusunda OSB’ler hayli süratli aksiyon alabilirler. Mevzuatta gerekli değişiklikler yapılırsa yalnızca fabrika çatılarını değil, öbür yerlerimizi de ges için kullanabiliriz. Ayrıyeten konutlar için de ges teşvikleri artırılmalıdır.
Güç Bakanı Fatih Dönmez: Yarı vakitli kesinti ve tam vakitli kesinti konusunda OSB’lerden bize tam bilgi akışı sağlanması gerekiyor.
Çok farklı kesimlerin istisna talebi oldu. Bu mevzuda bize Sanayi Bakanlığı yardımcı olabilir. Ancak istisnalar arttıkça, uyuşmazlıklar da aratacaktır.
Yeşil sanayi ve güç konusunda emisyon hesaplamalarını yine yapıyoruz. Sanayicilerin bu sebeple maliyetlerinin artacağının farkındayız. Bu mevzudaki çalışmalarımız devam ediyor.
Sanayicilerimizin ges ve res hususlarındaki iştahı bizi de sevindirdi. Bu husustaki çalışmalarımızı da artıracağız. Üretim-tüketim noktalarının yakınlığı bizim önceliğimiz lakin alternatifleri kıymetlendirebiliriz.
Tüm sanayicilerimizin durumun farkında olduğunu ve kesintilere uyacağına inanıyorum.
TOBB Yazılım Dalı Meclisi ismine Ertan Barut: OSB’lerde epeyce sayıda ar-ge merkezi ve teknoparklar, ve buralarda hayli sayıda yazılım şirketleri, turkcell data merkezleri var. Bu kesimlerin etkilenmesi durumu olacak mı? Bir de uzaktan çalışma konusunun geliştirildiğinin farkındayız ancak daha da geliştirilmesini talep ediyoruz.
İstanbul Demir ve Demirdışı İhracatçılar Birliği ismine Tahsin Öztiryakİ: Alüminyum bölümü lisana getirildi fakat bakır, paslanmaz çelik dallarının de fazlaca değerli olduğunu lisana getirmek isterim. Bu dallarda de üretimin durması kelam konusu olamaz.
Eskişehir OSB Ynt. Şurası Üyesi Metin Saraç: Bağlantı akışının nitekim daha planlı yapılması gerekiyor. Pazartesi-Salı-Çarşamba uygulamasını biz de istedik lakin ana sanayi-yan sanayi kopması durumu daha berbat hale getiriyor. bir epey firmamız, 3-4 kat fazla doğalgaz parası ödemek zorunda kalıyor. Kendilerine kesinlikle olumlu ayrıştırma yapılmalı.
Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: OSB’ler ortasındaki teknopark ve data merkezleri konusu hakikaten kıymetli, bu mevzuyu çalışacağız.
Toplantı için Güç Bakanımıza epeyce teşekkür ediyorum. Sürecin yükü asıl onların üstünde.
İnşallah TEİAŞ ve BOTAŞ’la daima bağlantı halinde olarak, bu süreci aşacağımıza inanıyorum.
Maalesef, bu süreci sanayicilerimizle paslaşarak götürmek zorunda kaldık. Zira standart vatandaşlarımızın bu krizi kaldırabilecek gücü yok. Sanayicimizin yükünü azaltmak için her türlü dayanağı sunmaya çalışıyoruz. Teşviklere ne kadar kıymet verdiğimiz aslına bakarsan söylememe gerek yok. Sanayicilerimizi ve OSB’lerimizi her vakit desteklemeye devam edeceğiz. İnşallah yalnızca 3 günlük elektrik kesintisiyle süreci tamamlayacağız. Sanayicilerimizin gerek hafta sonu çalışarak, gerek fazla mesai yaparak bu 3 günlük kaybı telafi edeceğine inanıyorum.