Ülkemizde müziğe dair hoş gelişmeler de oluyor. İzmir’de, 11 Eylül Cumartesi gecesi “Aydın Esen & Timuçin Şahin Duo” konseri vardı. Benim için iki özel isim… Konserin ikinci kısmında Timuçin Şahin’in büyük emeklerle ortaya çıkardığı Kolektif Hayal Gücü Projesi sahnedeydi. Konserin ikinci yarısında Aydın Esen’in Kolektif Hayal Gücü ile bir arada sahne alması kararında ortaya hoş ve unutulmayacak bir performans çıktı. Aydın Esen çok değerli bir müzik kıymeti. Aydın Esen’in müziğe bakışını biraz olsun anlamak ve albümlerini dinlemek başlı başına bir ders niteliğinde. Timuçin Şahin ise gerek akademisyen kimliği gerekse müzisyen kimliği ile müzik ismine epeyce kıymetli projelere imza atmış olan bir sanatçı. Timuçin Şahin üzere değerli bir gitaristi Aydın Esen’le birlikte dinlemek ise İzmirliler için enteresan bir tecrübeydi. Timuçin Şahin’e Türkiye’deki jazz müziğinin durumunu, jazz şenliklerini ve Kolektif Hayal Gücü Projesi ile ilgili merak ettiklerimi sordum.
*Fotoğrafı çeken Oben Ulu. Kolektif Hayal Gücü-Timuçin Şahin-Aydın Esen
“ELDE ETTİĞİMİZ SONUÇ MUAZZAM”
İşte sorular ve yanıtları:
Kolektif Hayal Gücü Projesi’ne büyük bir emek verdiniz ve hala çalışmalarınıza devam ediyorsunuz. Yakından şahidi olduğum şahane bir proje. sonuçların da epeyce âlâ olduğunu gözlemliyorum. Bu proje nasıl doğdu ve son haline geldi? İçinde yer alanlar kimler? Özellikleri neler? Çalışma mühletleri ve öbür her şey… Süreci en başından itibaren özetleyebilir misiniz?
Yüksek sanatın ve kreatif müziğin yalnızca bu müziği yapanlar ve bu kültürü yaşayanlar içinde kıymet bulması bana daima garip gelmiştir. Yani bu müziği ve kültürü anlamak ile sevmek içindeki ilgi daima sıradane indirgenmiş bir halla geçiştirildi. Bunun yanında konvansiyonel müzik eğitiminin daima tıpkı tip müzisyen yetiştirmesi ve 19. yüzyıl müziği repertuarını ölümsüzleştirme haricinde öbür bir misyon taşımaması da başımı yıllardir kurcalar durur. Bu kompleks sorunu, yani beşerler ve “Çağdaş Müzik” içindeki uçurumu ortadan kaldırmak için elzem olan köprüyü ihtimamla inşa etmenin gerekliliğini ortaya koydu. Kolektif Hayal Gücü (KHG) fikri bu türlü filizlendi. Beşerler başlarında müziğin yegane fenomeni olan “ses” kadar özgürleşebilirse ve de pasif dinleyici pozisyonundan faal müzik yaratıcısı pozisyonunu deneyim edebilirse dünyaları “çağdaş müzik” ideolojilerine sonuna kadar açılıyor. KHG bunun ispatı. İmkanlar ölçüsünde elde ettiğimiz sonuç muazzam. Vadettiklerini siz de Cumartesi dinlediniz. Orkestradaki çocukların bir ya da ikisi haricinde hiç biri konvansiyonel müzik eğitiminin eseri değil. Projeye 2017 yılında Bergama’da başladık. Çocuklarla 2 sene boyunca yılda 2 ay New York’tan gelip çalıştım. Yalnızca ben değil; müzik, ses, performans, ideoloji alanlarında birfazlaca eğitmen arkadaşım da katıldı. O gün oluşturduğumuz sinerji hala bizimle, düş üzere vakit içinderdı. Türkiye’ye geri döndükten daha sonra 2019 Ekim ayı prestiji ile İzmir Büyükşehir Belediyesi dayanağı ile hem Bergama, hem İzmir’de çalışmalarımıza devam ediyoruz.
Klasik formları, gamları, ölçüleri, chorus’u hatta vakti bir daha sorgulatan bir müziğiniz var. Timuçin Şahin olarak yaptığınız avantgarde “açık” müzikle tanınıyorsunuz. Avantgarde sıfatı bu noktada benim tarifim. Siz yaptığınız müziği nasıl tanımlıyorsunuz?
Avantgarde yanlışsız bir tarif, ses paletinin yüzünün geleceğe dönük hali ile avantgarde anlayışı kesişiyor. Lakin unutmayalım ki gelecek derken 20. yüzyılın ortalarından başlayan hala bizimle yaşayan geçmişi de kapsıyor bu gelecek… “Timeless” vakitsiz dediğimiz bir sonik dünya. yıllar ortasında müziğim doğaçlamanın eş-zamanlı kompozisyona evrildiği periyottaki ustalarımızın ayak izlerini de bırakmadan kendi izleğini oluşturdu. Sizlerle paylaştıklarımın yanında 2000’lerin başında yazdığım, çalınmış orkestral/chamber eserler öbür noktalarda. Bunların hepsini kapsayan bir tarifi bulmak güç olsa da avantgarde benim müziğime en yakın tarif sanırım.
* Fotoğrafı çeken Asmin Doğan- Timuçin Şahin
“MÜZİK VE İNSAN SEVGİSİ DE…”
Son olarak sizi Aydın Esen ile birlikte duo bir konserde seyrettik. Kolektif Hayal Gücü Orkestrası ile birlikte hayli hoş bir performansa imza attınız. Büyük keyif aldık. Aydın Esen’le bu performanslar devam edecek mi? Aydın Esen’le birlikte bir albüm fikriniz var mı?
Aydın(Esen) ile daima konuşuyoruz kayıt, performans fikirlerimiz daima var. Gerçek bileşenlerin oluşmasını bekledik ikimiz de… Sanırım şu an prestiji ile oluştular. Hem albüm, hem performans birinci fırsatta olacak. KHG orkestrası onu da fazlaca etkiledi. Konser daha sonrasında sabahlara kadar ne yapabilirizi konuştuk. Aydın muazzam bir insan, inanılmaz bir sanatçı olduğunu hepimiz biliyoruz ve fazlaca şanslıyız onunla tıpkı periyotta yaşadığımız için. Lakin kalbinde hiç bitmeyen hayat, müzik ve insan sevgisi de sanatçılığı kadar büyük.
Türkiye’de uzun vakitten beri (yaklaşık 20 yıl) hiç çıkmadığı kadar jazz albümü yayınlanıyor. Geçmişe oranla dijital platformların da çoğalması ile bir arada albüm sayısında bir ilerleme var üzere gözüküyor. Buna rağmen Türkiye’de bu müziğin sahne sayısı yer manasında epeyce az. Hatta İzmir’de bir jazz sahnesi uzun senelerdan bu yana yok. Jazz ve türevleri müzikler için (mesela fusion) ülkemizde bu durumda bir aykırı orantı yok mu? Yapılan albüm sayısı ve jazz klüplerin azlığı manasında.
Volume (miktar, nicelik) günümüzün olayı. Yalnızca müzikte değil hayatımızda her şey süratli ve aynısından fazlacaça var üzere gözüküyor. Anlamaya çalışıyoruz bu süratli değişimi, bizlere sormadan hayatımız, algılarımız evriliyor, adapte olmakta herkes kuvvetlik çekiyor. Ben güzel tarafınca bakmak istiyorum, evet bir trafik var, bu güzel. Fakat sizin de belirttiğiniz üzere bu müziğin yaratılması için elzem olan kulüpler neredeyse yok denecek kadar az. İzmir’de yok. Var üzere yapıyoruz, ortada bir olan göstermelik şenlik ya da eğlence(entertainment) bazlı venue’lerin varlığı bu eksikliği değiştirmiyor. Bu yüzden bir üretken bir kültür oluşması imkansız.
* Fotoğrafı çeken Asmin Doğan-Timuçin Şahin-Aydın Esen
“HEP ÖĞRENCİ KALMIŞ İNANILMAZ BİR MÜZİSYEN”
Bir öbür sorum ise jazz şenlikleri ile ilgili olacak. Ülkemizde özel kesimin desteklediği ve organizatörlerin gerçekleştirdiği jazz şenliklerinin sayısı gitgide artıyor. Neredeyse tüm yazlık beldelerde birer jazz şenliği var. Ancak kelam konusu jazz şenlikleri için çoğunlukla tartışılan husus ise bu şenliklerin içlerinde ne kadar ve ne ölçüde jazz barındırdığı… Tanınan isimleri her sene tertipli olarak bu şenliklere davet ederek bilet satışını tetiklemek jazz şenliği teriminin içini boşaltmıyor mu?
Evet, bundan evvelki sorunun devamı da bu söylemiş olduklerinizde yatıyor. Jazz kavramı üzerinden konuşuluyorsa şunu sormamız lazım; biz bu müziği kimlerden öğrendik? Onlar ne yaptı? Kimsenin tartışamayacağı 2 ikonik caz figürüne Charlie Parker ve John Coltrane’e bakın. Parker, her vakit yarının müziğini yazıp, çalmaya çalışan bir sanatçıydı. Stravinsky’nin müziğine aşık, Edgar Varese ile kompozisyon dersleri almak için uğraşan daima öğrenci kalmış inanılmaz bir müzisyen. Coltrane’nin doğaçlama hali her periyotta devrimsel özellikler taşıdı. Kısacık hayatlarına sığdırdıkları ve bize bıraktıkları sonik ve düşünsel miras ile kaç eğitimci, kaç müzisyen, kaç şenlik ilgileniyor? Parker, Mingus, Monk üzere müzisyenlerin diğer bir başkaldırısı da “entertainer”, ”people’s pleaser” olmayı reddetmelerinden geçiyor. Afro-Amerikan müzikal tabir biçimlerinin en uç temsilcisi olan caz müziğinin tüm dünyada sanatsal müzik statüsüne çıkabilmesinin niçini de bu. Bir sosyolojik ihtilale, ses vasıtasıyla ulaşabilmeleri… Bu bahsettiklerim sorunuzun dolaylı yanıtı. Evet, jazz teriminin şenlikler bazında ülkemizde içinin boşaltıldığı ve bunu yeniden inşa etmemiz gerekliliği fikrine katılıyorum.
Uzun yıllar daha sonra İzmir’e döndünüz. Neredeyse 30 yıl daha sonra. Ben dönüşünüzü İzmir için bir çıkar olarak görüyorum. İzmir’e geldiğinizde İzmir’i ve İzmir’in müzik ortamını nasıl buldunuz? Geçmişle kıyasladığınızda tam olarak ne hissetmiştiniz? New York ve Amsterdam tecrübelerinden daha sonra burada neler yapabilirim diye düşündünüz mü? Düşündüklerinizi gerçekleştirme manasında şu an neler hissediyorsunuz. Bugün ve geleceğe dair…
Türkiye gerçeğinden bağımsız düşünemesek de İzmir kimi konularda inanılmaz şanslı bir kent. Hayat kaideleri açısından daha uygun, İstanbul kadar kompleks bir yapısı yok, daha ucuz, hala hayli hoş. İnsan materyali umut verici… Fakat sanat istikametinden dinamik bir DNA’sı yok. bahsetmiş olduğuniz kreatif müzikleri destekleyen kulüplerin olmaması, konser salonlarının özensiz programlamaları, müzisyenlerin kolektif bir biçimde hareket etmemesi ve de en epeyce kentin sunduğu zehirli konforun ortasında insanların sese, sanata dair yeni şeyler keşfetme üzere dertlerinin olmaması büyük sorunlar. Düşündüklerimin fakat minik bir kısmını gerçekleştirebiliyorum İzmir’de.
* Fotoğrafı çeken Asmin Doğan-Timuçin Şahin-Aydın Esen
“KÜLTÜR KENTİ OLABİLİR”
İleriye yönelik İzmir’de salt olarak müzik ismine neler yapılabilir ve neler yapılmalı diye iki soru sormak istiyorum. Türkiye’nin en batısında yer alan çağdaş bir kentten kelam ediyoruz. Yapılacak hayli şey var diye düşünüyorum.
Bir kent kültürel seçkin bir altyapının yokluğunu da avantaja çevirebilir. 1950’lere gelmedilk evvel New York’ta bir Paris, bir Viyana üzere oturmuş bir kültürel seçkin yoktu. Bu yokluk bir handikap oluşturmadı, bilakis bir avantaja dönüştü. O devrin entelektüelleri, yaratıcıları için yeni manyetik alan haline geldi New York. Daha özgür nefes alıp yeni yaratı ideolojileri geliştirebildiler. Fransa’dan Varese de New York’a göç etti, Cage, Feldman, Parker, Pollock, Mark Rothko, Coltrane; kaçları orijinal işitsel ve görsel paletlerini inşa ettiler. New York’ta hala o periyodun ruhu, rüzgarını hissedebilirsiniz, bu yüzden New York hala bir manyetik alan… Bir kent, yaratıcılarına kreatif dünyalarını deneyim edebilecek platformu sunmalı. İzmir’i yönetenler ve İzmir’de yaşayanlar bunu nasıl yapabiliriz noktasına baş yormalılar. Benim doğal ki fikirlerim var lakin kolektif şuur etrafında toplanırsak İzmir şaşırtan bir süratle gerçek manada bir kültür kenti olabilir.
Yeni albüm projeleriniz var mı? Tasarı halinde olan yahut bitmiş olarak. Solo ya da bir band olarak.
Pandemi öncesi kaydettiğim “quartet” albümünü yayınlayacağım evvela. Basta Reggie Washington, davul Sean Rickman, pianoda Cory Smythe ile olan “Flow State” kümesinin 2. albümü olacak. 2020’de Parker’in 100. yaşına adamıştık, pandemi niçiniyle 1 sene gecikiyoruz. daha sonrasındasında chamber yapıtlarımın 2022’de Amerka’da yayınlanması gündemde.
Kolektif Hayal Gücü projenizi epey önemsiyorum. Kültür-sanat ismine Türkiye’de bu biçim bir projenin daha fazla önemsenmesini istiyorum. Ülkemizin tek düze ve yalnızca konsere çıkmak kavramına sıkışmış olan bir müzik dünyasından daha fazlasına muhtaçlığı var. Bu usul çalışmaların sayısı artmalı. Kolektif Hayal Gücü ile ilgili gelecek için planlarınız nelerdir?
Gelecek planları yapmak kolay değil, bilhassa KHG üzere alışılmadık bir eğitim habitatı kurgulamak ve karar sistemlerinin takviyesinin devam etmesi… Katılanlar için dönüştürücü, uygunlaştırıcı ve geliştirici bir tecrübe olduğu kesin. Bu çocuklarla güneşe bile yürüyebileceğimizi biliyordum başlarken. Yaptığımız müzik, çalışma biçimimiz birkaç söz ile anlatılacak bir şey değil. Daha fazla performans ve çalışma bahtına sahip olmamız gerekiyor ki sizlerle bir arada dinamik bir biçimde ilerleyelim.
İzmir’de Dinleme Sanatı alt başlığı ile adeta bir ders niteliğinde çalışmanız da var. Müziğin şayet olmazsa olmazlarından birisi olan dinleme kısmını önemsiyorsunuz. Dinleme Sanatı üzere bir fikir sizde nasıl gelişti?
Duyma ile dinleme içindeki münasebet, sesin kaynağı ile sesi algılayan bizler içindeki dinamiklerin hayata geçirilmesi ve dinleme aksiyonunu içine alan faal ve zihinsel bir müddetcin farkındalıkları hepimiz için hayli değerli. Bizim şahsi tarihimiz ve tabiatımızın yanı sıra, insanlık tarihi ve jenerasyonlar boyunca edinilmiş alışkanlıklarla da direkt bağlantılı her şey. Maksadım insanların müzik dinleyicisi kimdir, sorumlulukları nelerdir soruları için farklı yorumlar ve bakış açıları getirmeleri.
Projenizin Bergama ayağını diğer ilçelere de yaymayı düşünüyor musunuz?
Çok isterim, bence Bergama’daki toplumsal doku, kentin müzikle olan bağı fazlaca değerli. Başka ilçelerde Bergama’daki bu sinerjinin türevlerini katiyetle yakalayabiliriz.
Sevgiyle kalın.
TİMUÇİN ŞAHİ KİMDİR
Gerek, eşsiz gitar tarzı, gerekse yapıtlarının özgünlüğüyle dinleyicinin müzikal algısına farklı bir boyut getiren Timuçin Şahin, 1992 yılından beri Hollanda ve New York’ta devam eden serüvenini, Amsterdam Konservatuarı ve Manhattan School of Music’deki müzik eğitiminden daha sonra, 2001 “Dutch Jazz Competition” birinciliği, “Jur Naessens Muziek Prijs” mükafatı ve 2006 Deloitte Jazz Award’daki 2.lik ödülleriyle taçlandırdı. 2000’li senelerda Çağdaş müzik toplulukları için bestelediği eserler ve Greg Osby, Randy Brecker, Mike Manierie, Robin Eubanks üzere günümüz cazının önde gelen isimleri ile bir arada gerçekleştirdiği canlı performanslar ile çağdaş müziğin değerli bir figürü haline geldi. Şahin’in “The Unexpected”, Slick Road ,“Window For My Breath” ile dünya cazında edindiği özel yeri, 2009’da yayınlanan albümü “Bafa” apayrı bir boyuta taşıdı. Bugün çağdaş cazın en özgün albümleri içinde gösterilen Bafa icin All About Jazz Dergisi’nde Raul d’Gama Rose: “Gitar-saksofon literatüründe, Ornette Coleman ve Pat Metheny’nin “harmelodic” düelloları ile en yüksekte tuttuğu çıtayı Bafa ile tahminen de birinci kere Timuçin Şahin geçti’ demekteydi. Sanatkarın Bafa’dan daha sonra yayınladığı Inherence isimli albümü, Bafa ile yakalanan doruğa ortak oldu. Inherence, dünyanın en itibarlı caz neşriyatı Downbeat tarafınca “Derin, ulvi hissiyatlar barındıran, tıpkı vakitte serebral, dokunaklı ve yürekli bir albüm” olarak tanımlanmakta. Takımında caz dünyasının en kıymetli trompetçilerinden Ralph Alessi, alto saksofonda Şahin’in vazgeçemediği eşsiz John O’ Gallagher, davulda dahi sanatçı Tyshawn Sorey ve kontrabasta New York müzik etrafının en hayli aranan yüzlerinden olan Christopher Tordini’ ye yer veren Inherence albümü Amerika’daki saygın müzik etraflarının yani sıra Avrupa müzik otoritelerinin de üstün beğenisini kazandı. Ünlü Guitar Player Dergisi’nde Barry Cleveland, Timuçin Sahin’in müziğini ve enstrümanındaki ufkunu “Şahin hakikatli avantgarde caz konseptini, onu epey düzgün anlayan müzisyenleri ile bir arada dahice hayata geçiriyor. Kendine has çalış tarzıyla yüksek sanatın toprakla kesiştiği yerde duruyor.” halinde tanımlamakta. Sanatçı 2017 yılında Challenge Records tarafınca yayınlanan “Nothing Bad Can Happen” albümü ile 2017’nin en uygunları içinde kendine yer buldu. Albüm, Amerika’nın itibarlı, Caz ve Emprovize Müzik neşriyatı NYC Jazz Record mecmuasının 2017 yılının en güzelleri listesinde “Honorable Mention” kategorisinde yer aldı. “Nothing Bad Can Happen” ve yansıttığı müzik ideolojisi, albümün piyasaya çıktığı Haziran 2017‘den itibaren, Avrupa’nın önde gelen biroldukça yayın organı tarafınca mercek altına alınmakta. Avusturya’nın esaslı müzik mecmuası “Concerto” albüm değerlendirmesinde “Timuçin Şahin olağandışı bir müzikal ölçütü nevi şahsına münhasır dokunuşlarıyla şekillendirmiş yaratım sürecinin yapıtaşlarını, akıcı ve kolektif bir müzikal lisan ile oluşturmuş. Çok yasa Şahin..” derken, Republic of Jazz “ Nothing Bad Can Happen” ile şu ana kadar keşfedilmemiş büyük bir ses dünyası ve bizi çevreleyen tüm akustik enformasyonlar vasıtasıyla yeni bir müzikal kıymetlendirme sisteminin içine giriyoruz” kelamlarıyla izlenimlerini okuyucularıyla paylaştı. Downbeat, San Francisco Bay Guardian, AllAboutJazz, Guitar Player, JazzWise, Jazz Times üzere neşriyatlarda müziğinden övgüyle kelam edilen Şahin’i tahminen de en güzel San Francisco Bay Guardian muharriri Alex K. Fong özetliyor: “Türk gitarist Timuçin Şahin’in müziği için jazz sözü çok yetersiz bir tanımlama olur. Şahin için yarının müziğini şimdiden yazıyor dememiz abartılı olmayacaktır. Müziğindeki renkli dokular, iğne deliğinden geçirilmişçesine icra edilmiş poliritmler, groove olarak swing, avant-funk ve canlı elektroniklerle donatılmış ses paleti, Şahin’in kaleidoskopik vizyonunda filtrelenip hayat buluyor, yine yeniden dinlemeye davet ediyor sizi. Her dinleyişte yeni keşifler için..” Sanatçı şu ana dek, Randy Brecker, Greg Osby, Robin Eubanks, Kai Eckhardt, Mike Mainieri, Mark Turner, Tony Moreno, Aydin Esen, Yine Jackson, Ralph Alessi, John O’ Gallagher, Tom Rainey, Dave Kikoski, Ernst Reizeger, Armando Gola, Owen Hart Jr, Donny McCaslin, Tyshawn Sorey,Thomas Morgan, Loren Stillman, Kris Davis, Donny McCaslin, Concertgebouw Jazz Orchestra, Cory Smythe, Drew Gress, Matt Moran üzere dünya çağdaş müziğinin önde gelen sanatkarlarıyla konser ve plak çalışmalarında bulunmuştur. Şahin’in bununla birlikte Çağdaş Batı Müziği platformunda bestekar olarak yaptığı çalışmalar otoriteler tarafınca büyük beğeni topluyor.
Amsterdam Percussion Group,Verso, Orchestra of the League of Composers, Jorge Isaac, Mivos String Quartet, Timetable Percussion Group, Brisk Quartet, Enric Monfort Ensemble, Talea Ensemble üzere yeni müzik icracılarının yanında, sanatkarın önderliğindeki 7 müzisyenden oluşan “Occult Ensemble”grubu Şahin’in bestelerini Avrupa’nın ve Amerika’nın önde gelen klasik bati müziği sahnelerinde seslendirdi. Sanatçı, eğitmen kişiliği ile de uzun yıllardır yeni müzisyenlerin yetişmesinde kıymetli rol oynamakta. 2000 yılında Amsterdam Konservatuarı, Tilburg, Groningen Konservatuarları(Hollanda), Manhattan School of Music, New York Üniversitesi üzere konservatuar ve üniversitelerde masterclass ve workshop’lar veren Şahin, yaratıcısı olduğu, özgün bir liberal sanat eğitim habitatı olan “Kolektif Hayal Gücü” projesi ile bir birincisi gerçekleştirdi. Sanatçı 2018 Eylül ayı prestiji ile Yaşar Üniversitesi’nin eğitim takımına Caz Kısmı Koordinatörü olarak katılan Şahin, birikimlerini artık Türkiye’deki çocuklar ve yetişkinlerle paylaşıyor. Sanatçı ayrıyeten New York Üniversitesi’nde hem PHD çalışmalarını sürdürmekte birebir vakitte kompozisyon dersleri vermektedir.
HAKKINDA YAZILANLAR
“Usta bir gitarist ve olağanüstü bir bestekar..” The New York Times
“Yüksek sanatla toprağın kesiştiği yer…” Guitar Player
“New York’ta yaşayan Türk gitarist Timuçin Şahin kuşkusuz günümüz avantgarde’ını müziğiyle en uygun tanımlayan sanatkarlardan..” Guitar International
“Amerikan klâsik cazının ne kadar uzağında yeşermiş olsa da bu müziğin manasını ve tabiatını sadık ve bir o kadar da kendi imzasını bu müziğe taşıyan bir sanatçı.
çabucak hemen 30 yaşında kendine mahsus eşsiz bir gitar çalış tarzı ve sound’u yakalayabilen bir yetenek..”
AllaboutJazz-Şubat 2004
“Timuçin Şahin’in gitaristliği dinleyicinin müzikal algısını, enstrümana bakış açısını ve gitarın müzikal içeriğindeki yerini tartışmaya davet eder nitelikte.
“Bafa” yeterli tasarlanmış, korkusuzca tabir edilmiş müzisyenlerin virtüöziteleriyle yoğrulmuş, macera dolu tabiatı ile kendi dinleyicisine ulaşıyor. Sonuç olarak bir yanda dinleyicinin genel müzikal algısının ötesine geçmesini sağlarken, öte yanda dinleyiciyle kuvvetli bir bağlantı kurabilen bir çağdaş caz albümü olarak karşımıza çıkıyor Bafa.”
Dr. Matt Warnock-Guitar International-Ocak 2010
Kaan Çağlayangöl
*Fotoğrafı çeken Oben Ulu. Kolektif Hayal Gücü-Timuçin Şahin-Aydın Esen
“ELDE ETTİĞİMİZ SONUÇ MUAZZAM”
İşte sorular ve yanıtları:
Kolektif Hayal Gücü Projesi’ne büyük bir emek verdiniz ve hala çalışmalarınıza devam ediyorsunuz. Yakından şahidi olduğum şahane bir proje. sonuçların da epeyce âlâ olduğunu gözlemliyorum. Bu proje nasıl doğdu ve son haline geldi? İçinde yer alanlar kimler? Özellikleri neler? Çalışma mühletleri ve öbür her şey… Süreci en başından itibaren özetleyebilir misiniz?
Yüksek sanatın ve kreatif müziğin yalnızca bu müziği yapanlar ve bu kültürü yaşayanlar içinde kıymet bulması bana daima garip gelmiştir. Yani bu müziği ve kültürü anlamak ile sevmek içindeki ilgi daima sıradane indirgenmiş bir halla geçiştirildi. Bunun yanında konvansiyonel müzik eğitiminin daima tıpkı tip müzisyen yetiştirmesi ve 19. yüzyıl müziği repertuarını ölümsüzleştirme haricinde öbür bir misyon taşımaması da başımı yıllardir kurcalar durur. Bu kompleks sorunu, yani beşerler ve “Çağdaş Müzik” içindeki uçurumu ortadan kaldırmak için elzem olan köprüyü ihtimamla inşa etmenin gerekliliğini ortaya koydu. Kolektif Hayal Gücü (KHG) fikri bu türlü filizlendi. Beşerler başlarında müziğin yegane fenomeni olan “ses” kadar özgürleşebilirse ve de pasif dinleyici pozisyonundan faal müzik yaratıcısı pozisyonunu deneyim edebilirse dünyaları “çağdaş müzik” ideolojilerine sonuna kadar açılıyor. KHG bunun ispatı. İmkanlar ölçüsünde elde ettiğimiz sonuç muazzam. Vadettiklerini siz de Cumartesi dinlediniz. Orkestradaki çocukların bir ya da ikisi haricinde hiç biri konvansiyonel müzik eğitiminin eseri değil. Projeye 2017 yılında Bergama’da başladık. Çocuklarla 2 sene boyunca yılda 2 ay New York’tan gelip çalıştım. Yalnızca ben değil; müzik, ses, performans, ideoloji alanlarında birfazlaca eğitmen arkadaşım da katıldı. O gün oluşturduğumuz sinerji hala bizimle, düş üzere vakit içinderdı. Türkiye’ye geri döndükten daha sonra 2019 Ekim ayı prestiji ile İzmir Büyükşehir Belediyesi dayanağı ile hem Bergama, hem İzmir’de çalışmalarımıza devam ediyoruz.
Klasik formları, gamları, ölçüleri, chorus’u hatta vakti bir daha sorgulatan bir müziğiniz var. Timuçin Şahin olarak yaptığınız avantgarde “açık” müzikle tanınıyorsunuz. Avantgarde sıfatı bu noktada benim tarifim. Siz yaptığınız müziği nasıl tanımlıyorsunuz?
Avantgarde yanlışsız bir tarif, ses paletinin yüzünün geleceğe dönük hali ile avantgarde anlayışı kesişiyor. Lakin unutmayalım ki gelecek derken 20. yüzyılın ortalarından başlayan hala bizimle yaşayan geçmişi de kapsıyor bu gelecek… “Timeless” vakitsiz dediğimiz bir sonik dünya. yıllar ortasında müziğim doğaçlamanın eş-zamanlı kompozisyona evrildiği periyottaki ustalarımızın ayak izlerini de bırakmadan kendi izleğini oluşturdu. Sizlerle paylaştıklarımın yanında 2000’lerin başında yazdığım, çalınmış orkestral/chamber eserler öbür noktalarda. Bunların hepsini kapsayan bir tarifi bulmak güç olsa da avantgarde benim müziğime en yakın tarif sanırım.
* Fotoğrafı çeken Asmin Doğan- Timuçin Şahin
“MÜZİK VE İNSAN SEVGİSİ DE…”
Son olarak sizi Aydın Esen ile birlikte duo bir konserde seyrettik. Kolektif Hayal Gücü Orkestrası ile birlikte hayli hoş bir performansa imza attınız. Büyük keyif aldık. Aydın Esen’le bu performanslar devam edecek mi? Aydın Esen’le birlikte bir albüm fikriniz var mı?
Aydın(Esen) ile daima konuşuyoruz kayıt, performans fikirlerimiz daima var. Gerçek bileşenlerin oluşmasını bekledik ikimiz de… Sanırım şu an prestiji ile oluştular. Hem albüm, hem performans birinci fırsatta olacak. KHG orkestrası onu da fazlaca etkiledi. Konser daha sonrasında sabahlara kadar ne yapabilirizi konuştuk. Aydın muazzam bir insan, inanılmaz bir sanatçı olduğunu hepimiz biliyoruz ve fazlaca şanslıyız onunla tıpkı periyotta yaşadığımız için. Lakin kalbinde hiç bitmeyen hayat, müzik ve insan sevgisi de sanatçılığı kadar büyük.
Türkiye’de uzun vakitten beri (yaklaşık 20 yıl) hiç çıkmadığı kadar jazz albümü yayınlanıyor. Geçmişe oranla dijital platformların da çoğalması ile bir arada albüm sayısında bir ilerleme var üzere gözüküyor. Buna rağmen Türkiye’de bu müziğin sahne sayısı yer manasında epeyce az. Hatta İzmir’de bir jazz sahnesi uzun senelerdan bu yana yok. Jazz ve türevleri müzikler için (mesela fusion) ülkemizde bu durumda bir aykırı orantı yok mu? Yapılan albüm sayısı ve jazz klüplerin azlığı manasında.
Volume (miktar, nicelik) günümüzün olayı. Yalnızca müzikte değil hayatımızda her şey süratli ve aynısından fazlacaça var üzere gözüküyor. Anlamaya çalışıyoruz bu süratli değişimi, bizlere sormadan hayatımız, algılarımız evriliyor, adapte olmakta herkes kuvvetlik çekiyor. Ben güzel tarafınca bakmak istiyorum, evet bir trafik var, bu güzel. Fakat sizin de belirttiğiniz üzere bu müziğin yaratılması için elzem olan kulüpler neredeyse yok denecek kadar az. İzmir’de yok. Var üzere yapıyoruz, ortada bir olan göstermelik şenlik ya da eğlence(entertainment) bazlı venue’lerin varlığı bu eksikliği değiştirmiyor. Bu yüzden bir üretken bir kültür oluşması imkansız.
* Fotoğrafı çeken Asmin Doğan-Timuçin Şahin-Aydın Esen
“HEP ÖĞRENCİ KALMIŞ İNANILMAZ BİR MÜZİSYEN”
Bir öbür sorum ise jazz şenlikleri ile ilgili olacak. Ülkemizde özel kesimin desteklediği ve organizatörlerin gerçekleştirdiği jazz şenliklerinin sayısı gitgide artıyor. Neredeyse tüm yazlık beldelerde birer jazz şenliği var. Ancak kelam konusu jazz şenlikleri için çoğunlukla tartışılan husus ise bu şenliklerin içlerinde ne kadar ve ne ölçüde jazz barındırdığı… Tanınan isimleri her sene tertipli olarak bu şenliklere davet ederek bilet satışını tetiklemek jazz şenliği teriminin içini boşaltmıyor mu?
Evet, bundan evvelki sorunun devamı da bu söylemiş olduklerinizde yatıyor. Jazz kavramı üzerinden konuşuluyorsa şunu sormamız lazım; biz bu müziği kimlerden öğrendik? Onlar ne yaptı? Kimsenin tartışamayacağı 2 ikonik caz figürüne Charlie Parker ve John Coltrane’e bakın. Parker, her vakit yarının müziğini yazıp, çalmaya çalışan bir sanatçıydı. Stravinsky’nin müziğine aşık, Edgar Varese ile kompozisyon dersleri almak için uğraşan daima öğrenci kalmış inanılmaz bir müzisyen. Coltrane’nin doğaçlama hali her periyotta devrimsel özellikler taşıdı. Kısacık hayatlarına sığdırdıkları ve bize bıraktıkları sonik ve düşünsel miras ile kaç eğitimci, kaç müzisyen, kaç şenlik ilgileniyor? Parker, Mingus, Monk üzere müzisyenlerin diğer bir başkaldırısı da “entertainer”, ”people’s pleaser” olmayı reddetmelerinden geçiyor. Afro-Amerikan müzikal tabir biçimlerinin en uç temsilcisi olan caz müziğinin tüm dünyada sanatsal müzik statüsüne çıkabilmesinin niçini de bu. Bir sosyolojik ihtilale, ses vasıtasıyla ulaşabilmeleri… Bu bahsettiklerim sorunuzun dolaylı yanıtı. Evet, jazz teriminin şenlikler bazında ülkemizde içinin boşaltıldığı ve bunu yeniden inşa etmemiz gerekliliği fikrine katılıyorum.
Uzun yıllar daha sonra İzmir’e döndünüz. Neredeyse 30 yıl daha sonra. Ben dönüşünüzü İzmir için bir çıkar olarak görüyorum. İzmir’e geldiğinizde İzmir’i ve İzmir’in müzik ortamını nasıl buldunuz? Geçmişle kıyasladığınızda tam olarak ne hissetmiştiniz? New York ve Amsterdam tecrübelerinden daha sonra burada neler yapabilirim diye düşündünüz mü? Düşündüklerinizi gerçekleştirme manasında şu an neler hissediyorsunuz. Bugün ve geleceğe dair…
Türkiye gerçeğinden bağımsız düşünemesek de İzmir kimi konularda inanılmaz şanslı bir kent. Hayat kaideleri açısından daha uygun, İstanbul kadar kompleks bir yapısı yok, daha ucuz, hala hayli hoş. İnsan materyali umut verici… Fakat sanat istikametinden dinamik bir DNA’sı yok. bahsetmiş olduğuniz kreatif müzikleri destekleyen kulüplerin olmaması, konser salonlarının özensiz programlamaları, müzisyenlerin kolektif bir biçimde hareket etmemesi ve de en epeyce kentin sunduğu zehirli konforun ortasında insanların sese, sanata dair yeni şeyler keşfetme üzere dertlerinin olmaması büyük sorunlar. Düşündüklerimin fakat minik bir kısmını gerçekleştirebiliyorum İzmir’de.
* Fotoğrafı çeken Asmin Doğan-Timuçin Şahin-Aydın Esen
“KÜLTÜR KENTİ OLABİLİR”
İleriye yönelik İzmir’de salt olarak müzik ismine neler yapılabilir ve neler yapılmalı diye iki soru sormak istiyorum. Türkiye’nin en batısında yer alan çağdaş bir kentten kelam ediyoruz. Yapılacak hayli şey var diye düşünüyorum.
Bir kent kültürel seçkin bir altyapının yokluğunu da avantaja çevirebilir. 1950’lere gelmedilk evvel New York’ta bir Paris, bir Viyana üzere oturmuş bir kültürel seçkin yoktu. Bu yokluk bir handikap oluşturmadı, bilakis bir avantaja dönüştü. O devrin entelektüelleri, yaratıcıları için yeni manyetik alan haline geldi New York. Daha özgür nefes alıp yeni yaratı ideolojileri geliştirebildiler. Fransa’dan Varese de New York’a göç etti, Cage, Feldman, Parker, Pollock, Mark Rothko, Coltrane; kaçları orijinal işitsel ve görsel paletlerini inşa ettiler. New York’ta hala o periyodun ruhu, rüzgarını hissedebilirsiniz, bu yüzden New York hala bir manyetik alan… Bir kent, yaratıcılarına kreatif dünyalarını deneyim edebilecek platformu sunmalı. İzmir’i yönetenler ve İzmir’de yaşayanlar bunu nasıl yapabiliriz noktasına baş yormalılar. Benim doğal ki fikirlerim var lakin kolektif şuur etrafında toplanırsak İzmir şaşırtan bir süratle gerçek manada bir kültür kenti olabilir.
Yeni albüm projeleriniz var mı? Tasarı halinde olan yahut bitmiş olarak. Solo ya da bir band olarak.
Pandemi öncesi kaydettiğim “quartet” albümünü yayınlayacağım evvela. Basta Reggie Washington, davul Sean Rickman, pianoda Cory Smythe ile olan “Flow State” kümesinin 2. albümü olacak. 2020’de Parker’in 100. yaşına adamıştık, pandemi niçiniyle 1 sene gecikiyoruz. daha sonrasındasında chamber yapıtlarımın 2022’de Amerka’da yayınlanması gündemde.
Kolektif Hayal Gücü projenizi epey önemsiyorum. Kültür-sanat ismine Türkiye’de bu biçim bir projenin daha fazla önemsenmesini istiyorum. Ülkemizin tek düze ve yalnızca konsere çıkmak kavramına sıkışmış olan bir müzik dünyasından daha fazlasına muhtaçlığı var. Bu usul çalışmaların sayısı artmalı. Kolektif Hayal Gücü ile ilgili gelecek için planlarınız nelerdir?
Gelecek planları yapmak kolay değil, bilhassa KHG üzere alışılmadık bir eğitim habitatı kurgulamak ve karar sistemlerinin takviyesinin devam etmesi… Katılanlar için dönüştürücü, uygunlaştırıcı ve geliştirici bir tecrübe olduğu kesin. Bu çocuklarla güneşe bile yürüyebileceğimizi biliyordum başlarken. Yaptığımız müzik, çalışma biçimimiz birkaç söz ile anlatılacak bir şey değil. Daha fazla performans ve çalışma bahtına sahip olmamız gerekiyor ki sizlerle bir arada dinamik bir biçimde ilerleyelim.
İzmir’de Dinleme Sanatı alt başlığı ile adeta bir ders niteliğinde çalışmanız da var. Müziğin şayet olmazsa olmazlarından birisi olan dinleme kısmını önemsiyorsunuz. Dinleme Sanatı üzere bir fikir sizde nasıl gelişti?
Duyma ile dinleme içindeki münasebet, sesin kaynağı ile sesi algılayan bizler içindeki dinamiklerin hayata geçirilmesi ve dinleme aksiyonunu içine alan faal ve zihinsel bir müddetcin farkındalıkları hepimiz için hayli değerli. Bizim şahsi tarihimiz ve tabiatımızın yanı sıra, insanlık tarihi ve jenerasyonlar boyunca edinilmiş alışkanlıklarla da direkt bağlantılı her şey. Maksadım insanların müzik dinleyicisi kimdir, sorumlulukları nelerdir soruları için farklı yorumlar ve bakış açıları getirmeleri.
Projenizin Bergama ayağını diğer ilçelere de yaymayı düşünüyor musunuz?
Çok isterim, bence Bergama’daki toplumsal doku, kentin müzikle olan bağı fazlaca değerli. Başka ilçelerde Bergama’daki bu sinerjinin türevlerini katiyetle yakalayabiliriz.
Sevgiyle kalın.
TİMUÇİN ŞAHİ KİMDİR
Gerek, eşsiz gitar tarzı, gerekse yapıtlarının özgünlüğüyle dinleyicinin müzikal algısına farklı bir boyut getiren Timuçin Şahin, 1992 yılından beri Hollanda ve New York’ta devam eden serüvenini, Amsterdam Konservatuarı ve Manhattan School of Music’deki müzik eğitiminden daha sonra, 2001 “Dutch Jazz Competition” birinciliği, “Jur Naessens Muziek Prijs” mükafatı ve 2006 Deloitte Jazz Award’daki 2.lik ödülleriyle taçlandırdı. 2000’li senelerda Çağdaş müzik toplulukları için bestelediği eserler ve Greg Osby, Randy Brecker, Mike Manierie, Robin Eubanks üzere günümüz cazının önde gelen isimleri ile bir arada gerçekleştirdiği canlı performanslar ile çağdaş müziğin değerli bir figürü haline geldi. Şahin’in “The Unexpected”, Slick Road ,“Window For My Breath” ile dünya cazında edindiği özel yeri, 2009’da yayınlanan albümü “Bafa” apayrı bir boyuta taşıdı. Bugün çağdaş cazın en özgün albümleri içinde gösterilen Bafa icin All About Jazz Dergisi’nde Raul d’Gama Rose: “Gitar-saksofon literatüründe, Ornette Coleman ve Pat Metheny’nin “harmelodic” düelloları ile en yüksekte tuttuğu çıtayı Bafa ile tahminen de birinci kere Timuçin Şahin geçti’ demekteydi. Sanatkarın Bafa’dan daha sonra yayınladığı Inherence isimli albümü, Bafa ile yakalanan doruğa ortak oldu. Inherence, dünyanın en itibarlı caz neşriyatı Downbeat tarafınca “Derin, ulvi hissiyatlar barındıran, tıpkı vakitte serebral, dokunaklı ve yürekli bir albüm” olarak tanımlanmakta. Takımında caz dünyasının en kıymetli trompetçilerinden Ralph Alessi, alto saksofonda Şahin’in vazgeçemediği eşsiz John O’ Gallagher, davulda dahi sanatçı Tyshawn Sorey ve kontrabasta New York müzik etrafının en hayli aranan yüzlerinden olan Christopher Tordini’ ye yer veren Inherence albümü Amerika’daki saygın müzik etraflarının yani sıra Avrupa müzik otoritelerinin de üstün beğenisini kazandı. Ünlü Guitar Player Dergisi’nde Barry Cleveland, Timuçin Sahin’in müziğini ve enstrümanındaki ufkunu “Şahin hakikatli avantgarde caz konseptini, onu epey düzgün anlayan müzisyenleri ile bir arada dahice hayata geçiriyor. Kendine has çalış tarzıyla yüksek sanatın toprakla kesiştiği yerde duruyor.” halinde tanımlamakta. Sanatçı 2017 yılında Challenge Records tarafınca yayınlanan “Nothing Bad Can Happen” albümü ile 2017’nin en uygunları içinde kendine yer buldu. Albüm, Amerika’nın itibarlı, Caz ve Emprovize Müzik neşriyatı NYC Jazz Record mecmuasının 2017 yılının en güzelleri listesinde “Honorable Mention” kategorisinde yer aldı. “Nothing Bad Can Happen” ve yansıttığı müzik ideolojisi, albümün piyasaya çıktığı Haziran 2017‘den itibaren, Avrupa’nın önde gelen biroldukça yayın organı tarafınca mercek altına alınmakta. Avusturya’nın esaslı müzik mecmuası “Concerto” albüm değerlendirmesinde “Timuçin Şahin olağandışı bir müzikal ölçütü nevi şahsına münhasır dokunuşlarıyla şekillendirmiş yaratım sürecinin yapıtaşlarını, akıcı ve kolektif bir müzikal lisan ile oluşturmuş. Çok yasa Şahin..” derken, Republic of Jazz “ Nothing Bad Can Happen” ile şu ana kadar keşfedilmemiş büyük bir ses dünyası ve bizi çevreleyen tüm akustik enformasyonlar vasıtasıyla yeni bir müzikal kıymetlendirme sisteminin içine giriyoruz” kelamlarıyla izlenimlerini okuyucularıyla paylaştı. Downbeat, San Francisco Bay Guardian, AllAboutJazz, Guitar Player, JazzWise, Jazz Times üzere neşriyatlarda müziğinden övgüyle kelam edilen Şahin’i tahminen de en güzel San Francisco Bay Guardian muharriri Alex K. Fong özetliyor: “Türk gitarist Timuçin Şahin’in müziği için jazz sözü çok yetersiz bir tanımlama olur. Şahin için yarının müziğini şimdiden yazıyor dememiz abartılı olmayacaktır. Müziğindeki renkli dokular, iğne deliğinden geçirilmişçesine icra edilmiş poliritmler, groove olarak swing, avant-funk ve canlı elektroniklerle donatılmış ses paleti, Şahin’in kaleidoskopik vizyonunda filtrelenip hayat buluyor, yine yeniden dinlemeye davet ediyor sizi. Her dinleyişte yeni keşifler için..” Sanatçı şu ana dek, Randy Brecker, Greg Osby, Robin Eubanks, Kai Eckhardt, Mike Mainieri, Mark Turner, Tony Moreno, Aydin Esen, Yine Jackson, Ralph Alessi, John O’ Gallagher, Tom Rainey, Dave Kikoski, Ernst Reizeger, Armando Gola, Owen Hart Jr, Donny McCaslin, Tyshawn Sorey,Thomas Morgan, Loren Stillman, Kris Davis, Donny McCaslin, Concertgebouw Jazz Orchestra, Cory Smythe, Drew Gress, Matt Moran üzere dünya çağdaş müziğinin önde gelen sanatkarlarıyla konser ve plak çalışmalarında bulunmuştur. Şahin’in bununla birlikte Çağdaş Batı Müziği platformunda bestekar olarak yaptığı çalışmalar otoriteler tarafınca büyük beğeni topluyor.
Amsterdam Percussion Group,Verso, Orchestra of the League of Composers, Jorge Isaac, Mivos String Quartet, Timetable Percussion Group, Brisk Quartet, Enric Monfort Ensemble, Talea Ensemble üzere yeni müzik icracılarının yanında, sanatkarın önderliğindeki 7 müzisyenden oluşan “Occult Ensemble”grubu Şahin’in bestelerini Avrupa’nın ve Amerika’nın önde gelen klasik bati müziği sahnelerinde seslendirdi. Sanatçı, eğitmen kişiliği ile de uzun yıllardır yeni müzisyenlerin yetişmesinde kıymetli rol oynamakta. 2000 yılında Amsterdam Konservatuarı, Tilburg, Groningen Konservatuarları(Hollanda), Manhattan School of Music, New York Üniversitesi üzere konservatuar ve üniversitelerde masterclass ve workshop’lar veren Şahin, yaratıcısı olduğu, özgün bir liberal sanat eğitim habitatı olan “Kolektif Hayal Gücü” projesi ile bir birincisi gerçekleştirdi. Sanatçı 2018 Eylül ayı prestiji ile Yaşar Üniversitesi’nin eğitim takımına Caz Kısmı Koordinatörü olarak katılan Şahin, birikimlerini artık Türkiye’deki çocuklar ve yetişkinlerle paylaşıyor. Sanatçı ayrıyeten New York Üniversitesi’nde hem PHD çalışmalarını sürdürmekte birebir vakitte kompozisyon dersleri vermektedir.
HAKKINDA YAZILANLAR
“Usta bir gitarist ve olağanüstü bir bestekar..” The New York Times
“Yüksek sanatla toprağın kesiştiği yer…” Guitar Player
“New York’ta yaşayan Türk gitarist Timuçin Şahin kuşkusuz günümüz avantgarde’ını müziğiyle en uygun tanımlayan sanatkarlardan..” Guitar International
“Amerikan klâsik cazının ne kadar uzağında yeşermiş olsa da bu müziğin manasını ve tabiatını sadık ve bir o kadar da kendi imzasını bu müziğe taşıyan bir sanatçı.
çabucak hemen 30 yaşında kendine mahsus eşsiz bir gitar çalış tarzı ve sound’u yakalayabilen bir yetenek..”
AllaboutJazz-Şubat 2004
“Timuçin Şahin’in gitaristliği dinleyicinin müzikal algısını, enstrümana bakış açısını ve gitarın müzikal içeriğindeki yerini tartışmaya davet eder nitelikte.
“Bafa” yeterli tasarlanmış, korkusuzca tabir edilmiş müzisyenlerin virtüöziteleriyle yoğrulmuş, macera dolu tabiatı ile kendi dinleyicisine ulaşıyor. Sonuç olarak bir yanda dinleyicinin genel müzikal algısının ötesine geçmesini sağlarken, öte yanda dinleyiciyle kuvvetli bir bağlantı kurabilen bir çağdaş caz albümü olarak karşımıza çıkıyor Bafa.”
Dr. Matt Warnock-Guitar International-Ocak 2010
Kaan Çağlayangöl