Yakın devirde döviz kurlarında gerçekleşen ani yükseliş, iktisadın çeşitli noktalarında tesirini gösterdi ve göstermeye devam ediyor. Ticaret ömründe ise fiyatlama sistemlerinin bir istikrara oturması daha sonrasında mal alış satışları bir daha eski istikrarını arayacaktır. Lakin bugün için gerçek durum şudur ki, bilhassa dövizle yapılmış olan kontratların tarafları ani kur değişikliklerinden etkilenmektedir.
Hukukumuzda kontrata bağlılık prensibi (Ahde Vefa İlkesi) yanında mukavele serbestisi unsurları kabul edilmiştir. Bu prensiplere nazaran bireyler, özel hukuk alanında özel ve hukuksal şahıslarla olan bağlarını var olan hukuk sistemi ortasında kalmak şartıyla diledikleri üzere düzenlemek, diledikleri hususta diledikleri ile diledikleri tipte kontrat yapmak hak ve özgürlüğüne sahiptirler. Bu imkan, Borçlar Kanunu’nda öngörülen mukavele özgürlüğü prensibinin bir kararıdur.
Ahde Vefa prensibine göre ise; kontratlar yapıldığı andaki üzere motamot uygulanmalı ve kararlarına riayet olunmalıdır. Mukaveleye bağlılık prensibi türel güvenlik, doğruluk ve dürüstlük kuralının bir gereği olarak, mukavele hukukunun temel prensiplerinden biridir.
Karşılıklı edimleri içeren mukavelelerde, edimler içinde mevcut olan istikrar, koşulların olağanüstü değişmesiyle büyük ölçüde tarafların biri aleyhine katlanılamayacak derecede bozulabilir. Buna bakılırsa mukavele yapıldığı sırada mevcut bulunan koşullar değerli surette değişmişse, artık taraflar mukavele ile bağlı olmamalıdır. Bu görüşe hukuk doktrininde “Emprevizyon Teorisi” ismi verilir. Karşılıklı edimleri içeren kontratlarda edimler içindeki istikrarın, olağanüstü değişmeler yüzünden alt üst olması, borcun ifasını güçlendirmesi ve tahminen de imkânsız hale gelmesi durumunda “işlem temelinin çökmesi” gündeme gelir. Bu üzere hallerde emprevizyon kuramı çerçevesinde kurulmuş olan bir mukavelede değişikliklerin yapılması için mahkemelerin mukavelelere müdahalesi istenebilmektedir. Döviz kurlarındaki ani yükseliş mukaveleler bakımından “İşlem Temelinin Çökmesi” olarak kabul edilebilir. Bu durumda mahkemeler, somut olayın datalarına nazaran alacaklı faydasına borçlunun edimini yükseltmeye yahut borçlu faydasına büsbütün yahut kısmen edim yükümlülüğünden kurtulmasına karar verilebilir ve müdahale ederek mukaveleyi değişen şartlara uyarlayabilir.
Ticaret ömründe, geçerli olan en temel prensiplerden biri basiretli tacir olmaktır. Basiretli bir iş adamı üzere davranma yükümlülüğü, objektif bir ihtimam ölçütü getirmekte ve tacirin ticari işletmesiyle ilgili faaliyetlerinde, kendi yetenek ve imkanlarına göre ondan beklenebilecek itinası değil; tıpkı ticaret kısmında faaliyet gösteren önlemli, öngörülü bir tacirden beklenen ihtimamı göstermesinin gerekli olduğu kabul edilmektedir.
Bu niçinlerle ani döviz kuru yükselişlerinin öngörülmesi gerektiği istikametinde bir fikir mahkemelerce tabir edilmediği sürece dövizle kurulan mukavelelerin ani ve çok kur değişimlerine uyarlanabilmesi için yargı yolu açık bulunmaktadır.
Okumaya devam et...
Hukukumuzda kontrata bağlılık prensibi (Ahde Vefa İlkesi) yanında mukavele serbestisi unsurları kabul edilmiştir. Bu prensiplere nazaran bireyler, özel hukuk alanında özel ve hukuksal şahıslarla olan bağlarını var olan hukuk sistemi ortasında kalmak şartıyla diledikleri üzere düzenlemek, diledikleri hususta diledikleri ile diledikleri tipte kontrat yapmak hak ve özgürlüğüne sahiptirler. Bu imkan, Borçlar Kanunu’nda öngörülen mukavele özgürlüğü prensibinin bir kararıdur.
Ahde Vefa prensibine göre ise; kontratlar yapıldığı andaki üzere motamot uygulanmalı ve kararlarına riayet olunmalıdır. Mukaveleye bağlılık prensibi türel güvenlik, doğruluk ve dürüstlük kuralının bir gereği olarak, mukavele hukukunun temel prensiplerinden biridir.
Karşılıklı edimleri içeren mukavelelerde, edimler içinde mevcut olan istikrar, koşulların olağanüstü değişmesiyle büyük ölçüde tarafların biri aleyhine katlanılamayacak derecede bozulabilir. Buna bakılırsa mukavele yapıldığı sırada mevcut bulunan koşullar değerli surette değişmişse, artık taraflar mukavele ile bağlı olmamalıdır. Bu görüşe hukuk doktrininde “Emprevizyon Teorisi” ismi verilir. Karşılıklı edimleri içeren kontratlarda edimler içindeki istikrarın, olağanüstü değişmeler yüzünden alt üst olması, borcun ifasını güçlendirmesi ve tahminen de imkânsız hale gelmesi durumunda “işlem temelinin çökmesi” gündeme gelir. Bu üzere hallerde emprevizyon kuramı çerçevesinde kurulmuş olan bir mukavelede değişikliklerin yapılması için mahkemelerin mukavelelere müdahalesi istenebilmektedir. Döviz kurlarındaki ani yükseliş mukaveleler bakımından “İşlem Temelinin Çökmesi” olarak kabul edilebilir. Bu durumda mahkemeler, somut olayın datalarına nazaran alacaklı faydasına borçlunun edimini yükseltmeye yahut borçlu faydasına büsbütün yahut kısmen edim yükümlülüğünden kurtulmasına karar verilebilir ve müdahale ederek mukaveleyi değişen şartlara uyarlayabilir.
Ticaret ömründe, geçerli olan en temel prensiplerden biri basiretli tacir olmaktır. Basiretli bir iş adamı üzere davranma yükümlülüğü, objektif bir ihtimam ölçütü getirmekte ve tacirin ticari işletmesiyle ilgili faaliyetlerinde, kendi yetenek ve imkanlarına göre ondan beklenebilecek itinası değil; tıpkı ticaret kısmında faaliyet gösteren önlemli, öngörülü bir tacirden beklenen ihtimamı göstermesinin gerekli olduğu kabul edilmektedir.
Bu niçinlerle ani döviz kuru yükselişlerinin öngörülmesi gerektiği istikametinde bir fikir mahkemelerce tabir edilmediği sürece dövizle kurulan mukavelelerin ani ve çok kur değişimlerine uyarlanabilmesi için yargı yolu açık bulunmaktadır.
Okumaya devam et...