MHP önderi Devlet Bahçeli kendisinden beklenmeyen bir açıklama yaparak TEDAŞ’ın birleştirilerek elektrik dağıtımının devlet eliyle yapılması gerektiğine dair görüş belirtti. Bu çalışmada MHP-DSP-ANAP (1999-2002) koalisyon hükümetlerinde yapılan elektrik özelleştirmelerini ele alacağız.
ELEKTRİK SANTRALİ YASAKLANDI
2001 kıymetli özelleştirme alanlarından biri de güç bölümü. Elektrik piyasasının özelleştirilmesini önbakılırsan tasarı, 26 Ocak 2001 tarihinde TBMM Plan ve Bütçe Komitesi tarafınca kabul edildi. Kabul edilen tasarı ile elektrik piyasasının özel bölüme açılması ve TEAŞ`ın üçe bölünmesi sağlanacaktı. 2001 yılında çıkarılan Elektrik Piyasası Kanunuyla devletin yeni santral kurması yasaklanmıştır.
Devlet Bahçeli, 1999 seçimlerinde DSP ve ANAP’la kurulan koalisyon hükümetinde Başbakan Yardımcısı olarak nazaranv almıştı. 2002 yılına kadar da bu nazaranvi sürdürmüştü.
DANIŞTAYA UYULMAMIŞ
Özelleştirme konusundaki birinci Anayasal düzenleme 1999 yılında yürürlüğe giren 4046 sayılı yasa ile yapılmıştır. Üstelik Anayasanın 155. hususu değiştirilerek Danıştay’ın yetkileri kısıtlanmış imtiyaz şartlaşma ve kontratlarını “inceleme” yetkisi, “görüş bildirme” ye indirgenmiştir. 1992 yılında DYP, SHP koalisyonu “Bakanlar Heyeti Prensip sonucu” ismini verdikleri, hukuk sisteminde olmayan ve o güne kadar hiç görülmemiş bir karar alınmış ve Danıştay’ın iptal kararlarına uyulmayacağı ilan edilmiştir. Münasebetleri “mahkeme kararlarının ileriye ve geriye dönük süreç tesisine hukuken imkan olmadığı”dır. çabucak sonrasındaki bütün hükümetler karşılaştıkları olaylarda, bu Bakanlar Konseyi sonucunın gereğini yerine getirmişlerdir. 1999 yılında ise Bakanlar Heyeti sonucuna bile gerek duyulmamış, Özelleştirme Yüksek Heyeti sonucu münasebet gösterilerek Danıştay kararlarına uyulmamıştır.
Bahçeli periyodu koalisyon hükümetlerinde Anayasa’ya bakılırsa güç alanında gorevlendirilecek şirketlerle yapılan mukaveleler imtiyaz mukaveleleri niteliğindedir. Buna karşılık Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı nazaranvli şirketlerle özel hukuk kararlarına tabi kontratlar yaparak bunları idari yargının kontrolünden çıkarmak ve tahkim yolunu getirmek istemiş, bu gayeyle var olan hukukî yapıyı aşacak teşebbüslerde bulunmuştur. bu vakitte özelleştirmelerin hukuksal altyapısı oluşturulmuş oldu.
TEAŞ ÜÇE BÖLÜNDÜ
Ülkemizde elektrik dağıtım şebekelerinin, özel dal tarafınca işletilmesine yönelik özelleştirme faaliyetlerine birinci vakit içinderda, 1989 yılında başlanmıştır. bu vakitte 3096 Sayılı Yasaya bağlı olarak; evvela Kayseri ve Civarı Elk. TAŞ, Çukurova Elk. A.Ş. Kepez A.Ş. ve Aktaş Elk. A.Ş. “elektrik üretim”, “iletim”, “dağıtım” ve “ticaret” bahislerinde ilgili bölgelerde hizmet sunmaya başlamıştır. Fakat bu süreçte hizmet kapsamının, hukukî açıdan kimi problemler teşkil ederek, dava konusu olması, özelleştirme konusunda yeni arayışlara niye olurak yeni kanunları gündeme getirmiştir. Bu doğrultuda evvel 3996 Sayılı Yasa (Yap-İşlet-Devret modeli), ondan sonrasında ise 4283 Sayılı Yasa (Yap-İşlet modeli) yürürlüğe girmiştir. 2001 yılında ise İngiltere’den uyarlanan örnek bir model üzerinden “Elektrik Dalının bir daha Yapılandırılması” ismi ile 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Yasası yürürlüğe konmuştur. Bu kanunla MHP-ANAP-DSP periyodunda özelleştirilmelerin önü açılmıştır. Kanuna nazaran; elektrik üretimi gerçek ve hukuksal bireylere bırakıldı. Öncesinde üretimin büyük bir kısmı devletin inhisarındaydı.
TEK, Bakanlar Şurasının 12.08.1993 tarih ve 93/4789 sayılı sonucu ile, Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) ismi altında iki farklı İktisadi Devlet Teşekkülü olarak bir daha yapılandırılmıştır. 1994 yılında TEAŞ ve TEDAŞ hükmî kişiliklerine kavuşmuşlardır. MHP-ANAP-DSP devrinde TEK üç modüle bölünmüş üretim, iletim ve ticaret faaliyetleri hür piyasanın muhtaçlıkları doğrultusunda birbirinden ayrılmıştır.
Özelleştirmeler kararında, vaat edilenlerin aksine şimdi her vakit elektrik fiyatları artmaktadır. Firmalar fiyatların roket süratiyle artması için santralları devre dışı bırakabilmektedir. Bir öbür sözle, neo-liberal ideoloji ve uygulamaları kararında elektrik dalında kamu sübvansiyonu ile kamunun kârı sisteminden kamu sübvansiyonu ile özel bölüm kârı sistemine geçirilmiş, riskler ve maliyetler toplumsallaştırılırken karlar ve güç özelleştirilmiştir.
MHP DEVRİ ÖZELLEŞTİRMELER
MHP-ANAP-DSP devri özelleştirilen kurumların listesi şu biçimdedir:
ORÜS A.Ş Cide İşletmesi ile ORÜS A.Ş. 38 Taşınmaz SEKA Bolu İşletmesi. Toplumsal Tesisleri ve Lojmanları, SEKA Dalaman İşletmesi, SEKA Dostel Alüm. Sülfat Sanayi. A.Ş, SEKA İzmit Pompa İstasyonu Yeri, 1 Matbaa Binası, SÜMER HOLDİNG A.Ş. BASF . SÜMER HOLDİNG A.Ş. Boyabat Ayakkabı Fabrikası, SÜMER HOLDİNG A.Ş. Dumlu Yün İpliği Fabrikası, SÜMER HOLDİNG A.Ş. İskenderun, Gökçeada, Hakkari’de Mağazaları, SÜMER HOLDİNG A.Ş. Muş Mağaza Binası, Çeşitli vilayetlerde 11 Arsa, 18 Taşınmaz, 3 lojman, Dikmen’de Taşınmaz TÜGSAŞ A.Ş.Ulukışla Alçı Tesisi ile Gemlik’te Taşınmaz ASİL ÇELİK Bursa Osmangazi’de 2 Taşınmaz, ÇANTAŞ TUNGAŞ ANKARA HALK EKMEK, ÖBİTAŞ PANCAR EKİCİLERİ BİRLİĞİ, MAKSAN DENİZ NAKLİYATI, T.A.Ş. LİMAN İŞLETMETİ VE NAKLİYAT MAN KAMYON OTO DOSAN KONSER VE BALIKESİR PAMUKLU DOKUMA AYDIN DOKUMACILIK İŞLETMESİ, ÜLFET BESİN KASTAŞ KARADENİZ ÇİM. OYTAŞ İÇ VE DIŞ TİC. MARS TİCARET
CEYHAN SAN. TİC. İNANÇ SİGORTA TOE TÜRK OTO. ANKARA T. SİGORTA. ŞİRKETİ. EGE ET MAM. İMSA, METAL KAPAK TÜSTAŞ ETÜDAŞ ASİL ÇELİK
ROSS-Breeders- KÖY-TÜR AYMAR YAĞ TOROS GÜBRE OLGUN ÇELİK PETROL OFİSİ A.Ş.Blok Satış TURBAN A.Ş. Carlton Oteli Yeri, Abant ve Bolu Çev. Tıp. A.Ş, Atik
Paşalar Yalısı, T.Z.D. A.Ş. Diyarbakır İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Osmaniye İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Muş İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Erzurum İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Ürgüp İşletmesi,
T.Z.D. A.Ş. K.Maraş İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. İzmir Tire İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Manisa Wp Kükürt İşletmesi T.Z.D. A.Ş. 53 taşınmaz, 14 Arsa, 52 Lojman, 79 Depo, 5 Bekçi Konutu,. T.Z.D. A.Ş. Şanlıurfa’da Toplumsal Tesisi KBİ A.Ş. Murgul İşletmesi Asit Tesisi,
KBİ A.Ş. Çeşitli vilayetlerde 206 Adet Taşınmaz ve 2 arsa EBK A.Ş. Sivas Et Kombinası, EBK A.Ş. Burdur Et Kombinası, EBK A.Ş. Eskişehir Et Kombinası,
EBK A.Ş. Gaziantep Et Kombinası ile çeşitli vilayetlerde 134 Arsa T. GEMİ SANAYİ A.Ş. Eski İstinye, Tersane Yeri T.D.İ, Alanya Limanı T.D.İ, Marmaris Limanı,
T.D.İ 3 Taşınmaz ve 1 Gemi PETKİM A.Ş. YARIMCA TESİSİ, İzmir’de 1 Taşınmaz.
Girayalp Karakuş
ELEKTRİK SANTRALİ YASAKLANDI
2001 kıymetli özelleştirme alanlarından biri de güç bölümü. Elektrik piyasasının özelleştirilmesini önbakılırsan tasarı, 26 Ocak 2001 tarihinde TBMM Plan ve Bütçe Komitesi tarafınca kabul edildi. Kabul edilen tasarı ile elektrik piyasasının özel bölüme açılması ve TEAŞ`ın üçe bölünmesi sağlanacaktı. 2001 yılında çıkarılan Elektrik Piyasası Kanunuyla devletin yeni santral kurması yasaklanmıştır.
Devlet Bahçeli, 1999 seçimlerinde DSP ve ANAP’la kurulan koalisyon hükümetinde Başbakan Yardımcısı olarak nazaranv almıştı. 2002 yılına kadar da bu nazaranvi sürdürmüştü.
DANIŞTAYA UYULMAMIŞ
Özelleştirme konusundaki birinci Anayasal düzenleme 1999 yılında yürürlüğe giren 4046 sayılı yasa ile yapılmıştır. Üstelik Anayasanın 155. hususu değiştirilerek Danıştay’ın yetkileri kısıtlanmış imtiyaz şartlaşma ve kontratlarını “inceleme” yetkisi, “görüş bildirme” ye indirgenmiştir. 1992 yılında DYP, SHP koalisyonu “Bakanlar Heyeti Prensip sonucu” ismini verdikleri, hukuk sisteminde olmayan ve o güne kadar hiç görülmemiş bir karar alınmış ve Danıştay’ın iptal kararlarına uyulmayacağı ilan edilmiştir. Münasebetleri “mahkeme kararlarının ileriye ve geriye dönük süreç tesisine hukuken imkan olmadığı”dır. çabucak sonrasındaki bütün hükümetler karşılaştıkları olaylarda, bu Bakanlar Konseyi sonucunın gereğini yerine getirmişlerdir. 1999 yılında ise Bakanlar Heyeti sonucuna bile gerek duyulmamış, Özelleştirme Yüksek Heyeti sonucu münasebet gösterilerek Danıştay kararlarına uyulmamıştır.
Bahçeli periyodu koalisyon hükümetlerinde Anayasa’ya bakılırsa güç alanında gorevlendirilecek şirketlerle yapılan mukaveleler imtiyaz mukaveleleri niteliğindedir. Buna karşılık Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı nazaranvli şirketlerle özel hukuk kararlarına tabi kontratlar yaparak bunları idari yargının kontrolünden çıkarmak ve tahkim yolunu getirmek istemiş, bu gayeyle var olan hukukî yapıyı aşacak teşebbüslerde bulunmuştur. bu vakitte özelleştirmelerin hukuksal altyapısı oluşturulmuş oldu.
TEAŞ ÜÇE BÖLÜNDÜ
Ülkemizde elektrik dağıtım şebekelerinin, özel dal tarafınca işletilmesine yönelik özelleştirme faaliyetlerine birinci vakit içinderda, 1989 yılında başlanmıştır. bu vakitte 3096 Sayılı Yasaya bağlı olarak; evvela Kayseri ve Civarı Elk. TAŞ, Çukurova Elk. A.Ş. Kepez A.Ş. ve Aktaş Elk. A.Ş. “elektrik üretim”, “iletim”, “dağıtım” ve “ticaret” bahislerinde ilgili bölgelerde hizmet sunmaya başlamıştır. Fakat bu süreçte hizmet kapsamının, hukukî açıdan kimi problemler teşkil ederek, dava konusu olması, özelleştirme konusunda yeni arayışlara niye olurak yeni kanunları gündeme getirmiştir. Bu doğrultuda evvel 3996 Sayılı Yasa (Yap-İşlet-Devret modeli), ondan sonrasında ise 4283 Sayılı Yasa (Yap-İşlet modeli) yürürlüğe girmiştir. 2001 yılında ise İngiltere’den uyarlanan örnek bir model üzerinden “Elektrik Dalının bir daha Yapılandırılması” ismi ile 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Yasası yürürlüğe konmuştur. Bu kanunla MHP-ANAP-DSP periyodunda özelleştirilmelerin önü açılmıştır. Kanuna nazaran; elektrik üretimi gerçek ve hukuksal bireylere bırakıldı. Öncesinde üretimin büyük bir kısmı devletin inhisarındaydı.
TEK, Bakanlar Şurasının 12.08.1993 tarih ve 93/4789 sayılı sonucu ile, Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş. (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) ismi altında iki farklı İktisadi Devlet Teşekkülü olarak bir daha yapılandırılmıştır. 1994 yılında TEAŞ ve TEDAŞ hükmî kişiliklerine kavuşmuşlardır. MHP-ANAP-DSP devrinde TEK üç modüle bölünmüş üretim, iletim ve ticaret faaliyetleri hür piyasanın muhtaçlıkları doğrultusunda birbirinden ayrılmıştır.
Özelleştirmeler kararında, vaat edilenlerin aksine şimdi her vakit elektrik fiyatları artmaktadır. Firmalar fiyatların roket süratiyle artması için santralları devre dışı bırakabilmektedir. Bir öbür sözle, neo-liberal ideoloji ve uygulamaları kararında elektrik dalında kamu sübvansiyonu ile kamunun kârı sisteminden kamu sübvansiyonu ile özel bölüm kârı sistemine geçirilmiş, riskler ve maliyetler toplumsallaştırılırken karlar ve güç özelleştirilmiştir.
MHP DEVRİ ÖZELLEŞTİRMELER
MHP-ANAP-DSP devri özelleştirilen kurumların listesi şu biçimdedir:
ORÜS A.Ş Cide İşletmesi ile ORÜS A.Ş. 38 Taşınmaz SEKA Bolu İşletmesi. Toplumsal Tesisleri ve Lojmanları, SEKA Dalaman İşletmesi, SEKA Dostel Alüm. Sülfat Sanayi. A.Ş, SEKA İzmit Pompa İstasyonu Yeri, 1 Matbaa Binası, SÜMER HOLDİNG A.Ş. BASF . SÜMER HOLDİNG A.Ş. Boyabat Ayakkabı Fabrikası, SÜMER HOLDİNG A.Ş. Dumlu Yün İpliği Fabrikası, SÜMER HOLDİNG A.Ş. İskenderun, Gökçeada, Hakkari’de Mağazaları, SÜMER HOLDİNG A.Ş. Muş Mağaza Binası, Çeşitli vilayetlerde 11 Arsa, 18 Taşınmaz, 3 lojman, Dikmen’de Taşınmaz TÜGSAŞ A.Ş.Ulukışla Alçı Tesisi ile Gemlik’te Taşınmaz ASİL ÇELİK Bursa Osmangazi’de 2 Taşınmaz, ÇANTAŞ TUNGAŞ ANKARA HALK EKMEK, ÖBİTAŞ PANCAR EKİCİLERİ BİRLİĞİ, MAKSAN DENİZ NAKLİYATI, T.A.Ş. LİMAN İŞLETMETİ VE NAKLİYAT MAN KAMYON OTO DOSAN KONSER VE BALIKESİR PAMUKLU DOKUMA AYDIN DOKUMACILIK İŞLETMESİ, ÜLFET BESİN KASTAŞ KARADENİZ ÇİM. OYTAŞ İÇ VE DIŞ TİC. MARS TİCARET
CEYHAN SAN. TİC. İNANÇ SİGORTA TOE TÜRK OTO. ANKARA T. SİGORTA. ŞİRKETİ. EGE ET MAM. İMSA, METAL KAPAK TÜSTAŞ ETÜDAŞ ASİL ÇELİK
ROSS-Breeders- KÖY-TÜR AYMAR YAĞ TOROS GÜBRE OLGUN ÇELİK PETROL OFİSİ A.Ş.Blok Satış TURBAN A.Ş. Carlton Oteli Yeri, Abant ve Bolu Çev. Tıp. A.Ş, Atik
Paşalar Yalısı, T.Z.D. A.Ş. Diyarbakır İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Osmaniye İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Muş İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Erzurum İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Ürgüp İşletmesi,
T.Z.D. A.Ş. K.Maraş İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. İzmir Tire İşletmesi, T.Z.D. A.Ş. Manisa Wp Kükürt İşletmesi T.Z.D. A.Ş. 53 taşınmaz, 14 Arsa, 52 Lojman, 79 Depo, 5 Bekçi Konutu,. T.Z.D. A.Ş. Şanlıurfa’da Toplumsal Tesisi KBİ A.Ş. Murgul İşletmesi Asit Tesisi,
KBİ A.Ş. Çeşitli vilayetlerde 206 Adet Taşınmaz ve 2 arsa EBK A.Ş. Sivas Et Kombinası, EBK A.Ş. Burdur Et Kombinası, EBK A.Ş. Eskişehir Et Kombinası,
EBK A.Ş. Gaziantep Et Kombinası ile çeşitli vilayetlerde 134 Arsa T. GEMİ SANAYİ A.Ş. Eski İstinye, Tersane Yeri T.D.İ, Alanya Limanı T.D.İ, Marmaris Limanı,
T.D.İ 3 Taşınmaz ve 1 Gemi PETKİM A.Ş. YARIMCA TESİSİ, İzmir’de 1 Taşınmaz.
Girayalp Karakuş