semaver
Active member
Cumhuriyet Genç Yazın sizlerle TÜRKİYE’DE SİYASET ANLAYIŞI
ALİ ERGENDEDEOĞLU
ODTÜ KUZEY KIBRIS YERLEŞKESİ
SİYASET BİLİMİ VE MİLLETLERARASI BAĞLAR KISMI 2. SINIF
Toplumsal hayatın tahlilsiz bırakılmış problemleri, siyasal sıkıntıları doğurur. Siyasal sıkıntılar ise toplumsal hayatın sıkıntılarını besler, tahlilsiz bırakılmış olanları kangren hale getirir ve sonuçta hem toplumsal ömür tıpkı vakitte siyasal hayat derin bir krize sürüklenir.
Bugün Türkiye’de siyasal hayatı inceleme fırsatı bulduğumuzda bu karmaşık durumun nasıl daha da ortasından çıkılmaz hale geldiğini görüyoruz. Siyasal hayatın aktörleri olan siyasi partiler, demokratik kitle örgütleri, sendikalar ve hatta seçmenler, siyasal hayatın meselelerine gözlerini kapamış biçimdeler.
12 Eylül kalıntısı olan Siyasal Partiler Yasası’nın getirdiği “lider sultası” ile genel lider tartışılmaz kişi haline geliyor. Parti içi demokrasinin varlığına imkân kalmıyor.
Parti kongreleri, genel liderlerin adeta muzaffer bir “Roma kumandanı” edasıyla zafer ilan ettikleri, ateşli konuşmalarla “üyelerinin içerisindeki hisleri tatmin ettikleri” teatral bir şova dönüşmüş biçimde. Çağdışı kalmış delege sistemi ise siyasi partiler için hâlâ “vazgeçilmez” bir öge.
Öte yandan bir daha 12 Eylül kalıntısı olan Seçim Yasası’nın getirdiği yüzde 10 barajının varlığının antidemokratikliği üzerine önemli bir görüş birliği bulunmasına rağmen hiç bir siyasi parti (özellikle de meclistekiler) barajın düşürülmesi veyahut da toptan kaldırılmasına ait bir teşebbüste bulunmuyorlar.
MEVCUT ANLAYIŞ ÜZERİNE TEMELLENEN SİYASET
Türkiye’de her siyasi parti kurulurken “yeni bir telaffuz ve siyaset anlayışı” vaadiyle kurulmuştur. Fakat epeyce partili ömrün başladığı tarih olan 1946’dan bugüne baktığımızda yeni bir telaffuz ve anlayış geliştirmek şöyleki dursun, siyasi partilerin birçoğunun yapılarını mevcut siyaset anlayışı üzerinde şekillendiklerini görüyoruz.
İltimas, siyasetin olağan bir eseri üzere kabul ediliyor. Şahıslar, parti içi problemlerde ilkesel ya da ideolojik değil şahsen şahsî çıkarlarını gözeterek hareket etmeyi alışkanlık edinmiş biçimdeler. Toplumun ulusal ve manevi kıymetleri hâlâ ağır biçimde ve alenen istismar ediliyor. Siyasetçiler bu yolla toplumu manipüle etmeyi ve rakipleri karşısında bir güç oluşturmayı “siyasetin stratejisine uygun bir hamle” olarak değerlendiriyorlar.
GENÇLİK NİTEKİM APOLİTİK Mİ?
Türkiye’de şimdi her siyasi partinin bir gençlik kolu teşkilatı bulunuyor. Hatta üye sayısı başkalarına bakılırsa fazla olan kimi siyasi partiler üniversitelerde de teşkilatlanıyor. Lakin şimdi hepsi partilerine gençlerin katılmamasından “mustarip” olduklarını söz ediyorlar. Burada da şu yargı çabucak öne çıkıyor: “Gençlik apolitik.”
Pekala, gerçek bu mu? Aslında hayır. Gençlik gündemi takip ediyor. Gündemi takip ettikçe de geleceğe yönelik telaşları artıyor. Politik sıkıntılara ait bir yorumu ve görüşü var. Gençlik ile siyasi partiler ve siyasetin ortasına set çeken şey, gençlerin “apolitik” olması değil, bugünkü siyaset şeklinin ve anlayışının gençlere yeni bir şey vaat etmemesidir.
Gençler, siyasi partilerin anlayışlarını ve siyasal hayatı gördükçe siyasete ve siyasetin dinamiklerine olan inançlarını kaybediyorlar. Siyasalların “Gençler merak etmeyin size iş vereceğiz” diyerek başlayan vaatler silsilesi artık gençliği tatmin etmiyor ve gençliğin inancını kazanmıyor.
Bu kaideler altında gençliğin yapması gerekenler de var natürel ki. Siyasete ve siyasal yaşama sırt çevirmek bir tahlil değil. Lakin siyasetin aktörlerinin de ülke sorunlarına ve gençliğin meselelerine sırtlarını dönerek kısır siyasi tartışmalarla ülke gündemini meşgul etmeye devam etmeleri de bir tahlil değil.
SİYASET ANLAYIŞINDA ÇIKIŞ YOLU: DEVRİMCİ TUTUM
Bu tip bir zihniyetin hâkim olduğu siyasal iklimin ortasında ortaya çıkacak meseleleri ise sistemin temel problemlerine inme tasası olmayan “reformlar” değil sırf ve sadece fikir dünyasında yapılacak devrimci atılımlar düzeltebilir. Bu atılımların yaratısı olan eserler yani fikirler, ulusal siyaset ve demokrasi kültürümüze katkı sağlayabilir. İşte burada da gereksinimimiz olan şey politik şuur, olayları kıymetlendirme alanında teorik ve pratik birikim ve tahlile yönelik fikir üreten ve bu fikirleri kararlılıkla savunan zihinlerdir.
YOK DEHA NELER?
İ. USAME YÖRDEM
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ YÜKSEK LİSANS
“Yanlış susuyorsun -gözlerin ağıt-
Maviye bak.”
Türkan İldeniz
Bir pasta aldık. Üstüne iki mum dikili. Hazır. Sırf ateşlenecek. Sehpayı kurduk. Annem çabucak hemen gelmedi. Market alışverişinde bir daha. Sırtında dünya yük. Anne olmak pek duygusal. Yetişmiş üzere güya. Aslında yetişmemiş. İsmi bir daha de çocuk değil, sadece yetişkin. Kısımdan koparılan bir şey. İlah, içerlenecektir elbette buna. Bir iç kahır beşiği. Kötü.
Geçen sene azarlamıştı babam. “Çocuk musun sen” demişti. Ellerini çırparak üflemişti mumlara annem, önemsemeyerek babamın kelamlarını. Yüzündeki sevinç, o denli oburdu ki. Onu görmek ismine bir dahaledik. Tıpkı pastacı. Birebir pasta. Birebir mumlar. Tıpkı çocuklar. Birebir oda. Tıpkı sehpa. Tıpkı babaya karşın. Birebir anneye. Başka bir yaş. Yeni bir yaş. Bugün bir daha, bir ortada olma umuduyla. Kopkoyu bir bir dahalik. İç yangı, pek kötü.
Bekliyoruz öylece. Yanımda kardeşim. Yeni ayaklanmış kerata. Dünyaya baktığı yer, dünyaya daha yakın bir yer, bana göre. Düşse fazla incinmeyecekmiş üzere geliyor bana. Yakınken incinilmez ya, ondan.
Bekliyoruz öylece. Sıkıldım, diyor Mithat. Az kaldı diyorum. Dirseğimi dokunduruyorum, her tıkırtıda. Binaya girenler oluyor, duyuyoruz. Yan komşuya girenler oluyor, duyuyoruz. Her seste heyecanlanıyoruz. Koluma sarılıyor Mithat. Kalbim atıyor. Küt diye. Onunki de atıyor, hissediliyor. Yüzünden aşikâr hem. Güm diye. Bütün konutlara girenler oluyor. Bizimkine olmuyor. Bütün meskenlerin odalarının kapıları açılıyor. Bizimki açılmıyor. Konutlardaki gürültüler, özentiye boğuyor bizi. Mithat’ın gözleri sulu. Uyuklamak üzere. Neredeyse.
Öylece bekliyoruz. Hava sonucuyor. Gelecek diyorum kardeşime. Annemiz gelecek. Pastanın başında dikilmesek de otursak mı diye geçiriyorum içimden. daha sonra bir anda girse içeri, vakit kaybı olur diyorum. Kendi kendime sürdürdüğüm bir konuşma üzere geliyor hayat, o an. Epey vakit bunu mu sürdürdüm yoksa büyümek sanıp da? Bilemedim.
YAŞANTI, FARKLILIK
Babam upuzun bir seyahatte bir daha. Ansıyorum. Sürücü adam, masraf alışılmış. Büyüyünce otomobil sürmek istiyor Mithat. Bense “Herhangi bir yere kapak atsam yeter” diyorum. Ortamızda birkaç yaş. Lakin apayrı görüş açıları. Buna “yaşantı” diyor büyükler. Bana kalsa farklılık. Bekliyoruz. Mithat, dünyaya daha yakınmış üzere geliyor bana. Katlanıp orada dikilmek istiyorum. İç içe geçerek.
Bekliyoruz. Bir uğultunun uğrak yeri oluyor zihnim. Teselli etmek daha kötüymüş diyorum, teselli edilmekten. Bir mahareti olmalı, mazeretlerin bile. bu biçimde olsun istiyorum. Ne diyecektim artık kendime? Pekala ya Mithat’a? Annem gelesiye dek vaktin avucumun ortasında sıkışmasını diliyorum.
Annem hiç gelmiyor. Cebimde kav. Okşandıkça nemleniyor üst yüzü. Kalakalıyorum öylece. Çok süratli mı koştuk bu sabah, bu düşlerle? Dirseklerimde duyum. Dizlerimi kırıp orada beklemek istiyorum. Öylece. Hala geleceğine inanarak annemin. Bu düşüşün ismini koyayım istiyorum. Aklıma kolay sözcükler geliyor. Devrildiğim cümlelerden sıyrılıp da bakıyorum Mithat’a. Düşmüş kanepeye. Meyyit üzere. Gereksiniyorum bir şeye. İştahımda tepiniyor acı. Kreması yandan akmaya başlayan pastaya bakınca bunları fark ettim.
KARŞILIKLI VE SESSİZ
Sabahına haberi geliyor. Uyuyakalmışken ben. Sert açılıyor kapı. Gürültü bize bu biçimde uğruyor. Kıvrık yakalanıyoruz babama. Gitmiş diyor. Sesinde buğu. Huzursuz çağına yakalanıyoruz o anda. Sehpadaki masa eskimiş gözüküyor. Bir şey diyesim gelmiyor niçinse. Kendi ömrünü yaşasın istiyorum. Çok vakit daha sonra. Kendi ömrünü yaşasın.
Bari mumları üfleseydi, diyor kardeşim. Kendi hayatını yaşamasına tek mani buymuş üzere. Ona dönesim gelmiyor. Bakmıyorum ona. Hiç bakmıyorum. Gidişi diğer türlü açıklamalı buna, diyorum. Kendime. Düşünmeye başlıyorum. Bir çırpıda. Söylemeye çalışıyorum. Bir çırpıda. Sessiz bir şeye dönüşüyor. Karşılıklı ve sessiz.
Sonunda bir hudut harbi içimde. Dayanamıyorum. Bir anda kalkıyorum ayağa. Cebimden çıkardığım kav ile yakıyorum mumları. Birer tane üfleyelim diye göz kırpıyorum kardeşime. Kreması, sehpaya ilişmiş artık pastanın. Tutuşmuş mumlara uzanıyorum dudaklarımla. Birbirini belirli açıda yakalayıp kavuşmuş dudaklarımla.
Birini ben üflüyorum. Öteki yanıyor hala. “Üflemem ben” diyor Mithat. Kalıyor o denli. Annem her an gelecekmiş üzere geliyor bir an. İçeri girecek ve üfürecek üzere. Yanıyor. Yanıyor. Yanıyor. Yakınken daha epeyce inciniliyormuş. Anlıyorum.
YENİ İNSANIN KISA TARİFİ
M. KAĞAN WILL ŞAHİNOĞLU
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ALMAN LİSANI VE EDEBİYATI
ellerimizin, saçlarımızın,
gözlerimizin ve dillerimizin
rengi hiç mi hiç fark etmez
tıpkı sabaha uyandığımızda
*
sesimizin
yaşımızın
ve sayımızın
hiç bir türlüsü
aramızı açamaz
*
birebir gerçeği görür
tıpkı yolu yürür,
birebir türküyü söylersek
farklı farklı lisanlarda
*
yarını yaratacak olandır işte,
komşusunu kıskanmayan bu
yeni insan
.!
İNSANMERKEZCİLİK, ÇEVREMERKEZCİLİK…
BORAN YILDIRIM
ORTADOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ
İnsanmerkezcilik ve çevremerkezcilik dünyaya ve tabiata farklı pencerelerden bakan iki felsefi görüştür. Bu görüşler birinci vakit içinderda insanın tabiattaki pozisyonuna farklı gözlerle bakar. İnsanmerkezcilik, insanların dünyadaki en kıymetli, öbür bir deyişle merkezi canlı tipi olduğunu ve tüm doğal kaynakların ve canlıların beşerler için yaratıldığını öne sürer.
Bu, birçok Batı felsefelesinin ve dini görüşünün benimsediği bir bakış açısıdır ve birtakım ahlakbilimciler bunun kökenini İncil’de, insanın Tanrı’nın suretinde yaratıldığını öne süren yaratılış kıssasında bulur.
Varsayım edileceği üzere, bu görüşün temelinde insanlığın entelektüel ve ahlaki olarak öbür çeşitlerle karşılaştırıldığında “yüceliği” yatar. Öteki yandan çevremerkezci görüş, insanmerkezci görüşün bilakis, insanı “dünyanın efendisi” olarak görmez.
Bu görüşe göre insan, dünyada yerleşik bulunan milyonlarca cinsten sadece birisidir; o da öteki cinslerin de geçirmiş olduğu muhakkak bir evrimsel yoldaki varlık savaşımını vermiştir ve bu niçinlerden dolayı başkalarından üstünlük istikametinden bir farkı yoktur. Bu taraftan yaratılışçı fikirden farklılaşır.
İkincil olarak, bu görüşlerin ahlaki bedellere olan yaklaşımları farklıdır. İnsanmerkezci filozoflar, insan en zeki ve ahlaki bedellere sahip olan tek canlı çeşidi olduğu için “doğruların ve yanlışların” sadece beşerler tarafınca belirlenebileceğini savlarlar. Biz bu görüşü Hayward’ın (1997) belirttiği üzere özetleyebiliriz: “Bilimsel yahut ahlaki rastgele bir gerçek, lakin beşere uygun olabilir ve bunlar sırf beşerler için geçerlidir.”
TABİAT SÖMÜRÜSÜNE KARŞI ÇIKAR
Öteki yandan “doğruların ve yanlışların” insan zihni tarafınca öznel olarak belirlenmesindense çevremerkezci görüş her canlının kendi ortasında kıymetli olduğunu ve bunların her birinin bir üniversal, başka bir deyişle objektif yeterliliğe kendi başına katkıda bulunduğunu belirtir. Bu bakış açısından yola çıkarak çevremerkezcilik doğal yıkıma niye olan tabiat sömürüsüne karşı çıkar. Bu ideoloji ayrıyeten çevreyi adeta katleden endüstriyel açgözlülüğün insanmerkezci görüşlerle güdülendiğini öne sürer ve bu görüşü reddeder.
Benim görüşüm çevremerkezci bir eğilim taşıyor zira bu ideoloji, bilhassa de dünyamız ve ötürüsıyla Türkiyemiz yıkıcı problemlerle boğuşurken, daha insancıl ve geleceğimiz için daha yararlı geliyor. Örnek vermek gerekirse su kirliliği, dünyanın yaklaşık üçte birinin pak su kaynaklarına erişemediği bir noktaya ulaştı.
HARİTADAN SİLİNME TEHLİKESİ VAR
Ne var ki insancıl fikirleri benimsemek “kaderimiz”i değiştirmek için kâfi değil, kişi dünyayı adeta bir hayatta kalma savaşımı vermeye zorlayan niçinleri öğrenmeli ki buna karşı çıkabilsin. Kapitalistlerin insanmerkezci yaklaşımları, sadece kâr etmeye yönelik hırsları ve başka her şeyi gördükleri üzere doğayı da bir meta olarak görmeleri yaklaşık 200 yıldır doğayı ziyan görmeye ve cinsleri yok olmaya itiyor.
Tahlil ise bütün endüstriyel uygarlığı reddetmekten geçmez; bu, Sanayi İhtilali daha sonrası işsiz kalan emekçilerin makineleri parçalaması üzere anlamsız ve yanlış amaca yönelmiş bir tekliftir. Kıymetli olan sanayiyi kapitalistlerin cüzdanına değil, tabiata hizmet edecek biçimde düzenlemektir. İnsan ise tabiatla olan münasebetlerinden bağımsız düşünülemeyeceğine nazaran bu durum, kuşkusuz insanlığa da olumlu bir tesirde bulunacaktır. Bunun da yolu da kâr etme odaklı değil, tabiat ve emek odaklı toplumcu bir politik-ekonomik sistem kurmaktan geçiyor.
ALİ ERGENDEDEOĞLU
ODTÜ KUZEY KIBRIS YERLEŞKESİ
SİYASET BİLİMİ VE MİLLETLERARASI BAĞLAR KISMI 2. SINIF
Toplumsal hayatın tahlilsiz bırakılmış problemleri, siyasal sıkıntıları doğurur. Siyasal sıkıntılar ise toplumsal hayatın sıkıntılarını besler, tahlilsiz bırakılmış olanları kangren hale getirir ve sonuçta hem toplumsal ömür tıpkı vakitte siyasal hayat derin bir krize sürüklenir.
Bugün Türkiye’de siyasal hayatı inceleme fırsatı bulduğumuzda bu karmaşık durumun nasıl daha da ortasından çıkılmaz hale geldiğini görüyoruz. Siyasal hayatın aktörleri olan siyasi partiler, demokratik kitle örgütleri, sendikalar ve hatta seçmenler, siyasal hayatın meselelerine gözlerini kapamış biçimdeler.
12 Eylül kalıntısı olan Siyasal Partiler Yasası’nın getirdiği “lider sultası” ile genel lider tartışılmaz kişi haline geliyor. Parti içi demokrasinin varlığına imkân kalmıyor.
Parti kongreleri, genel liderlerin adeta muzaffer bir “Roma kumandanı” edasıyla zafer ilan ettikleri, ateşli konuşmalarla “üyelerinin içerisindeki hisleri tatmin ettikleri” teatral bir şova dönüşmüş biçimde. Çağdışı kalmış delege sistemi ise siyasi partiler için hâlâ “vazgeçilmez” bir öge.
Öte yandan bir daha 12 Eylül kalıntısı olan Seçim Yasası’nın getirdiği yüzde 10 barajının varlığının antidemokratikliği üzerine önemli bir görüş birliği bulunmasına rağmen hiç bir siyasi parti (özellikle de meclistekiler) barajın düşürülmesi veyahut da toptan kaldırılmasına ait bir teşebbüste bulunmuyorlar.
MEVCUT ANLAYIŞ ÜZERİNE TEMELLENEN SİYASET
Türkiye’de her siyasi parti kurulurken “yeni bir telaffuz ve siyaset anlayışı” vaadiyle kurulmuştur. Fakat epeyce partili ömrün başladığı tarih olan 1946’dan bugüne baktığımızda yeni bir telaffuz ve anlayış geliştirmek şöyleki dursun, siyasi partilerin birçoğunun yapılarını mevcut siyaset anlayışı üzerinde şekillendiklerini görüyoruz.
İltimas, siyasetin olağan bir eseri üzere kabul ediliyor. Şahıslar, parti içi problemlerde ilkesel ya da ideolojik değil şahsen şahsî çıkarlarını gözeterek hareket etmeyi alışkanlık edinmiş biçimdeler. Toplumun ulusal ve manevi kıymetleri hâlâ ağır biçimde ve alenen istismar ediliyor. Siyasetçiler bu yolla toplumu manipüle etmeyi ve rakipleri karşısında bir güç oluşturmayı “siyasetin stratejisine uygun bir hamle” olarak değerlendiriyorlar.
GENÇLİK NİTEKİM APOLİTİK Mİ?
Türkiye’de şimdi her siyasi partinin bir gençlik kolu teşkilatı bulunuyor. Hatta üye sayısı başkalarına bakılırsa fazla olan kimi siyasi partiler üniversitelerde de teşkilatlanıyor. Lakin şimdi hepsi partilerine gençlerin katılmamasından “mustarip” olduklarını söz ediyorlar. Burada da şu yargı çabucak öne çıkıyor: “Gençlik apolitik.”
Pekala, gerçek bu mu? Aslında hayır. Gençlik gündemi takip ediyor. Gündemi takip ettikçe de geleceğe yönelik telaşları artıyor. Politik sıkıntılara ait bir yorumu ve görüşü var. Gençlik ile siyasi partiler ve siyasetin ortasına set çeken şey, gençlerin “apolitik” olması değil, bugünkü siyaset şeklinin ve anlayışının gençlere yeni bir şey vaat etmemesidir.
Gençler, siyasi partilerin anlayışlarını ve siyasal hayatı gördükçe siyasete ve siyasetin dinamiklerine olan inançlarını kaybediyorlar. Siyasalların “Gençler merak etmeyin size iş vereceğiz” diyerek başlayan vaatler silsilesi artık gençliği tatmin etmiyor ve gençliğin inancını kazanmıyor.
Bu kaideler altında gençliğin yapması gerekenler de var natürel ki. Siyasete ve siyasal yaşama sırt çevirmek bir tahlil değil. Lakin siyasetin aktörlerinin de ülke sorunlarına ve gençliğin meselelerine sırtlarını dönerek kısır siyasi tartışmalarla ülke gündemini meşgul etmeye devam etmeleri de bir tahlil değil.
SİYASET ANLAYIŞINDA ÇIKIŞ YOLU: DEVRİMCİ TUTUM
Bu tip bir zihniyetin hâkim olduğu siyasal iklimin ortasında ortaya çıkacak meseleleri ise sistemin temel problemlerine inme tasası olmayan “reformlar” değil sırf ve sadece fikir dünyasında yapılacak devrimci atılımlar düzeltebilir. Bu atılımların yaratısı olan eserler yani fikirler, ulusal siyaset ve demokrasi kültürümüze katkı sağlayabilir. İşte burada da gereksinimimiz olan şey politik şuur, olayları kıymetlendirme alanında teorik ve pratik birikim ve tahlile yönelik fikir üreten ve bu fikirleri kararlılıkla savunan zihinlerdir.
YOK DEHA NELER?
İ. USAME YÖRDEM
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ YÜKSEK LİSANS
“Yanlış susuyorsun -gözlerin ağıt-
Maviye bak.”
Türkan İldeniz
Bir pasta aldık. Üstüne iki mum dikili. Hazır. Sırf ateşlenecek. Sehpayı kurduk. Annem çabucak hemen gelmedi. Market alışverişinde bir daha. Sırtında dünya yük. Anne olmak pek duygusal. Yetişmiş üzere güya. Aslında yetişmemiş. İsmi bir daha de çocuk değil, sadece yetişkin. Kısımdan koparılan bir şey. İlah, içerlenecektir elbette buna. Bir iç kahır beşiği. Kötü.
Geçen sene azarlamıştı babam. “Çocuk musun sen” demişti. Ellerini çırparak üflemişti mumlara annem, önemsemeyerek babamın kelamlarını. Yüzündeki sevinç, o denli oburdu ki. Onu görmek ismine bir dahaledik. Tıpkı pastacı. Birebir pasta. Birebir mumlar. Tıpkı çocuklar. Birebir oda. Tıpkı sehpa. Tıpkı babaya karşın. Birebir anneye. Başka bir yaş. Yeni bir yaş. Bugün bir daha, bir ortada olma umuduyla. Kopkoyu bir bir dahalik. İç yangı, pek kötü.
Bekliyoruz öylece. Yanımda kardeşim. Yeni ayaklanmış kerata. Dünyaya baktığı yer, dünyaya daha yakın bir yer, bana göre. Düşse fazla incinmeyecekmiş üzere geliyor bana. Yakınken incinilmez ya, ondan.
Bekliyoruz öylece. Sıkıldım, diyor Mithat. Az kaldı diyorum. Dirseğimi dokunduruyorum, her tıkırtıda. Binaya girenler oluyor, duyuyoruz. Yan komşuya girenler oluyor, duyuyoruz. Her seste heyecanlanıyoruz. Koluma sarılıyor Mithat. Kalbim atıyor. Küt diye. Onunki de atıyor, hissediliyor. Yüzünden aşikâr hem. Güm diye. Bütün konutlara girenler oluyor. Bizimkine olmuyor. Bütün meskenlerin odalarının kapıları açılıyor. Bizimki açılmıyor. Konutlardaki gürültüler, özentiye boğuyor bizi. Mithat’ın gözleri sulu. Uyuklamak üzere. Neredeyse.
Öylece bekliyoruz. Hava sonucuyor. Gelecek diyorum kardeşime. Annemiz gelecek. Pastanın başında dikilmesek de otursak mı diye geçiriyorum içimden. daha sonra bir anda girse içeri, vakit kaybı olur diyorum. Kendi kendime sürdürdüğüm bir konuşma üzere geliyor hayat, o an. Epey vakit bunu mu sürdürdüm yoksa büyümek sanıp da? Bilemedim.
YAŞANTI, FARKLILIK
Babam upuzun bir seyahatte bir daha. Ansıyorum. Sürücü adam, masraf alışılmış. Büyüyünce otomobil sürmek istiyor Mithat. Bense “Herhangi bir yere kapak atsam yeter” diyorum. Ortamızda birkaç yaş. Lakin apayrı görüş açıları. Buna “yaşantı” diyor büyükler. Bana kalsa farklılık. Bekliyoruz. Mithat, dünyaya daha yakınmış üzere geliyor bana. Katlanıp orada dikilmek istiyorum. İç içe geçerek.
Bekliyoruz. Bir uğultunun uğrak yeri oluyor zihnim. Teselli etmek daha kötüymüş diyorum, teselli edilmekten. Bir mahareti olmalı, mazeretlerin bile. bu biçimde olsun istiyorum. Ne diyecektim artık kendime? Pekala ya Mithat’a? Annem gelesiye dek vaktin avucumun ortasında sıkışmasını diliyorum.
Annem hiç gelmiyor. Cebimde kav. Okşandıkça nemleniyor üst yüzü. Kalakalıyorum öylece. Çok süratli mı koştuk bu sabah, bu düşlerle? Dirseklerimde duyum. Dizlerimi kırıp orada beklemek istiyorum. Öylece. Hala geleceğine inanarak annemin. Bu düşüşün ismini koyayım istiyorum. Aklıma kolay sözcükler geliyor. Devrildiğim cümlelerden sıyrılıp da bakıyorum Mithat’a. Düşmüş kanepeye. Meyyit üzere. Gereksiniyorum bir şeye. İştahımda tepiniyor acı. Kreması yandan akmaya başlayan pastaya bakınca bunları fark ettim.
KARŞILIKLI VE SESSİZ
Sabahına haberi geliyor. Uyuyakalmışken ben. Sert açılıyor kapı. Gürültü bize bu biçimde uğruyor. Kıvrık yakalanıyoruz babama. Gitmiş diyor. Sesinde buğu. Huzursuz çağına yakalanıyoruz o anda. Sehpadaki masa eskimiş gözüküyor. Bir şey diyesim gelmiyor niçinse. Kendi ömrünü yaşasın istiyorum. Çok vakit daha sonra. Kendi ömrünü yaşasın.
Bari mumları üfleseydi, diyor kardeşim. Kendi hayatını yaşamasına tek mani buymuş üzere. Ona dönesim gelmiyor. Bakmıyorum ona. Hiç bakmıyorum. Gidişi diğer türlü açıklamalı buna, diyorum. Kendime. Düşünmeye başlıyorum. Bir çırpıda. Söylemeye çalışıyorum. Bir çırpıda. Sessiz bir şeye dönüşüyor. Karşılıklı ve sessiz.
Sonunda bir hudut harbi içimde. Dayanamıyorum. Bir anda kalkıyorum ayağa. Cebimden çıkardığım kav ile yakıyorum mumları. Birer tane üfleyelim diye göz kırpıyorum kardeşime. Kreması, sehpaya ilişmiş artık pastanın. Tutuşmuş mumlara uzanıyorum dudaklarımla. Birbirini belirli açıda yakalayıp kavuşmuş dudaklarımla.
Birini ben üflüyorum. Öteki yanıyor hala. “Üflemem ben” diyor Mithat. Kalıyor o denli. Annem her an gelecekmiş üzere geliyor bir an. İçeri girecek ve üfürecek üzere. Yanıyor. Yanıyor. Yanıyor. Yakınken daha epeyce inciniliyormuş. Anlıyorum.
YENİ İNSANIN KISA TARİFİ
M. KAĞAN WILL ŞAHİNOĞLU
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ALMAN LİSANI VE EDEBİYATI
ellerimizin, saçlarımızın,
gözlerimizin ve dillerimizin
rengi hiç mi hiç fark etmez
tıpkı sabaha uyandığımızda
*
sesimizin
yaşımızın
ve sayımızın
hiç bir türlüsü
aramızı açamaz
*
birebir gerçeği görür
tıpkı yolu yürür,
birebir türküyü söylersek
farklı farklı lisanlarda
*
yarını yaratacak olandır işte,
komşusunu kıskanmayan bu
yeni insan
.!
İNSANMERKEZCİLİK, ÇEVREMERKEZCİLİK…
BORAN YILDIRIM
ORTADOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ
İnsanmerkezcilik ve çevremerkezcilik dünyaya ve tabiata farklı pencerelerden bakan iki felsefi görüştür. Bu görüşler birinci vakit içinderda insanın tabiattaki pozisyonuna farklı gözlerle bakar. İnsanmerkezcilik, insanların dünyadaki en kıymetli, öbür bir deyişle merkezi canlı tipi olduğunu ve tüm doğal kaynakların ve canlıların beşerler için yaratıldığını öne sürer.
Bu, birçok Batı felsefelesinin ve dini görüşünün benimsediği bir bakış açısıdır ve birtakım ahlakbilimciler bunun kökenini İncil’de, insanın Tanrı’nın suretinde yaratıldığını öne süren yaratılış kıssasında bulur.
Varsayım edileceği üzere, bu görüşün temelinde insanlığın entelektüel ve ahlaki olarak öbür çeşitlerle karşılaştırıldığında “yüceliği” yatar. Öteki yandan çevremerkezci görüş, insanmerkezci görüşün bilakis, insanı “dünyanın efendisi” olarak görmez.
Bu görüşe göre insan, dünyada yerleşik bulunan milyonlarca cinsten sadece birisidir; o da öteki cinslerin de geçirmiş olduğu muhakkak bir evrimsel yoldaki varlık savaşımını vermiştir ve bu niçinlerden dolayı başkalarından üstünlük istikametinden bir farkı yoktur. Bu taraftan yaratılışçı fikirden farklılaşır.
İkincil olarak, bu görüşlerin ahlaki bedellere olan yaklaşımları farklıdır. İnsanmerkezci filozoflar, insan en zeki ve ahlaki bedellere sahip olan tek canlı çeşidi olduğu için “doğruların ve yanlışların” sadece beşerler tarafınca belirlenebileceğini savlarlar. Biz bu görüşü Hayward’ın (1997) belirttiği üzere özetleyebiliriz: “Bilimsel yahut ahlaki rastgele bir gerçek, lakin beşere uygun olabilir ve bunlar sırf beşerler için geçerlidir.”
TABİAT SÖMÜRÜSÜNE KARŞI ÇIKAR
Öteki yandan “doğruların ve yanlışların” insan zihni tarafınca öznel olarak belirlenmesindense çevremerkezci görüş her canlının kendi ortasında kıymetli olduğunu ve bunların her birinin bir üniversal, başka bir deyişle objektif yeterliliğe kendi başına katkıda bulunduğunu belirtir. Bu bakış açısından yola çıkarak çevremerkezcilik doğal yıkıma niye olan tabiat sömürüsüne karşı çıkar. Bu ideoloji ayrıyeten çevreyi adeta katleden endüstriyel açgözlülüğün insanmerkezci görüşlerle güdülendiğini öne sürer ve bu görüşü reddeder.
Benim görüşüm çevremerkezci bir eğilim taşıyor zira bu ideoloji, bilhassa de dünyamız ve ötürüsıyla Türkiyemiz yıkıcı problemlerle boğuşurken, daha insancıl ve geleceğimiz için daha yararlı geliyor. Örnek vermek gerekirse su kirliliği, dünyanın yaklaşık üçte birinin pak su kaynaklarına erişemediği bir noktaya ulaştı.
HARİTADAN SİLİNME TEHLİKESİ VAR
Ne var ki insancıl fikirleri benimsemek “kaderimiz”i değiştirmek için kâfi değil, kişi dünyayı adeta bir hayatta kalma savaşımı vermeye zorlayan niçinleri öğrenmeli ki buna karşı çıkabilsin. Kapitalistlerin insanmerkezci yaklaşımları, sadece kâr etmeye yönelik hırsları ve başka her şeyi gördükleri üzere doğayı da bir meta olarak görmeleri yaklaşık 200 yıldır doğayı ziyan görmeye ve cinsleri yok olmaya itiyor.
Tahlil ise bütün endüstriyel uygarlığı reddetmekten geçmez; bu, Sanayi İhtilali daha sonrası işsiz kalan emekçilerin makineleri parçalaması üzere anlamsız ve yanlış amaca yönelmiş bir tekliftir. Kıymetli olan sanayiyi kapitalistlerin cüzdanına değil, tabiata hizmet edecek biçimde düzenlemektir. İnsan ise tabiatla olan münasebetlerinden bağımsız düşünülemeyeceğine nazaran bu durum, kuşkusuz insanlığa da olumlu bir tesirde bulunacaktır. Bunun da yolu da kâr etme odaklı değil, tabiat ve emek odaklı toplumcu bir politik-ekonomik sistem kurmaktan geçiyor.