Her gün mal ve hizmetlere artırım üstüne artırım geliyor. Bazıları kabul etmese de Türkiye’de önemli bir ekonomik kriz var. Türk Lirası, paramızı sağ cebimizden alıp, sol cebimize koyana kadar dünya finans piyasasında paha kaybediyor.
Bunun ne manaya geldiğini tam olarak idrak edemeyenler olabilir, izah etmeye çalışayım;
Evvelden Ukrayna, Kamboçya, Lagos üzere ülkelerde çalışanlar için “Adamlar ayda 150-200 USD’ye çalışıyorlar” diyorduk. Ucuz iş gücü için gösterdiğimiz ülkelere örneklerdi bunlar. Şu anda Türkiye’de minimum fiyatı dolar kuruna bölerseniz karşınıza emsal bir sayı ortaya çıkıyor.
İç pazarda Türk Lirası’nda bu biçimdesi bir bedel kaybı eser tedariğinde kara borsayı ve stoklamayı tetikliyor.
PİYASADA “BAĞIRSAK” YOK
örneğin gerçek bir örnek; Şu anda piyasada “bağırsak” bulunamıyor. Sosis, sucuk ve ilgili eserler için bağırsak tedarikçileri piyasa karar noktasına varamadığından eser satışını durdurmuş durumda. Gibisi örnekler her kesim için geçerli. Tanıdığım bir sosis imalatçısı geçtiğimiz yıl kilosunu 55 TL’ye verdiği sosisini 2021 yılı birinci çeyreğinde evvel 65 TL’ye, daha sonra ikinci çeyrekte 75 TL’ye, 2 ay evvel 85 TL+KDV’ye ve nihayet dün 105 TL+KDV’ye çıkardı. Bu gidişle hiç elbet 2021 yılı bitmeden bir artırım daha yapacaktır. Yeni lokanta açmaya niyet eden bir arkadaşım son iki ayda (daha lokantayı açamadan, yani menüsündeki eserleri daha satışa çıkarmadan) zihninde üçüncü artırımını oldukçatan yapmış biçimde.
İthal eserlerde, ambalajlarda ve paket gereçlerinde fiyatlar tamamıyla uçmuş. Yani bir restorandan hizmet alırken “Çok pahalı!” demedilk evvel iki sefer düşünmenizi tavsiye ederim. Zira önümüzdeki ay daha da değerli hale gelebilme ihtimalleri yüksek. Sorun onlarda değil. Sorun iktisatta.
Haydi restoranlar kıymetli ve katma kıymetli (lüks ve zevklere yönelik) ayrıyeten haydi tamam dolarla da kazanmıyoruz. Lakin en sıradaninden temel tüketim materyalleri için Türkiye genelinde binlerce şubesi olan ekonomik fiyatlı bir markete şu biçimde bir göz atalım. 2019’da 5,55 TL olan 1 kilogramlık Rize çayı 2021 Mart ayında bir daha tıpkı markette 22,90’a, 5 litrelik ayçiçek yağı 12,45 TL’den 62 TL’ye 2,5 kilogramlık Baldo pirinç 7,40 TL’den 29,50 TL’ye yükselmiş durumda. (Şu anda bu fiyatlar benim yazdıklarımdan daha da yüksek.) Bakın iki misli değil, temel besinde dört misli, beş misli fiyat artışından bahsediyorum. Fiyat artışlarında mantık aramamız gereken bir çizgiyi oldukçatan geçtik artık.
BU DERECE ŞİDDETLİ…
Pandemi başlarken 2021 ortasında iki yarım ekmek döner ve iki ayrana üçlü hanelerde bedel ödeyeceğimizi -her nasılsa- iddia ediyordum. Dünya iktisadının karışacağını, büyük bir imtihandan geçeceğimizi, biroldukca ülkenin bu ekonomik krizde silkeleneceğini önbakılırsabiliyordum. Ne yazık ki dediğim üzere de oldu ve olmaya devam ediyor…
Evet, tüm dünyada enflasyon var ve onca doların basılmasının, pandemide işletmelerin kapalı kalmasının sonuçlarının bu biçimde olacağını kestirebiliyorduk. Fakat Türkiye’de bu derece şiddetli olabileceğini önbakılırsamedik.
En başta “Ekonomik kriz yok. Türk Lirası hayli güzel durumda. Dolarla kazanmıyoruz ki canım” diyenler ceplerinde dolarları ve euroları istiflemiş biçimde kar realizasyonu peşinde. İç piyasada döviz ile süreç yapıp döviz ile çekler yazıyorlar. Faizlerin düşük tutulması ile beklenen girişimcilik ve yatırımcılık ruhu da tıpkı stokçuluk mantığı üzere rafa kaldırılmış ve üstü örtülmüş durumda.
Hepimiz frenleri patlamış bir otobüsün ortasında yokuş aşağı saatte son hız süratle duvara karşı gidiyoruz. En zengininden en yoksuluna herkes bu kazadan büyük zaiyatlarla ayrılacak. Arabasının, konutunun fiyatı iki/üç misli artan da sevinmesin, kiracısına fahiş fiyatla artırım yapan da sevinmesin, elindeki birikimi dolar olduğu için sermayesini ikiye katlayan da sevinmesin.
Dedim ya hepimiz tıpkı otobüsün yolcusuyuz. Umarım Türk milleti olarak en az zaiyatla bu elim kazadan kurtuluruz.
Salih Seçkin Sevinç
Bunun ne manaya geldiğini tam olarak idrak edemeyenler olabilir, izah etmeye çalışayım;
Evvelden Ukrayna, Kamboçya, Lagos üzere ülkelerde çalışanlar için “Adamlar ayda 150-200 USD’ye çalışıyorlar” diyorduk. Ucuz iş gücü için gösterdiğimiz ülkelere örneklerdi bunlar. Şu anda Türkiye’de minimum fiyatı dolar kuruna bölerseniz karşınıza emsal bir sayı ortaya çıkıyor.
İç pazarda Türk Lirası’nda bu biçimdesi bir bedel kaybı eser tedariğinde kara borsayı ve stoklamayı tetikliyor.
PİYASADA “BAĞIRSAK” YOK
örneğin gerçek bir örnek; Şu anda piyasada “bağırsak” bulunamıyor. Sosis, sucuk ve ilgili eserler için bağırsak tedarikçileri piyasa karar noktasına varamadığından eser satışını durdurmuş durumda. Gibisi örnekler her kesim için geçerli. Tanıdığım bir sosis imalatçısı geçtiğimiz yıl kilosunu 55 TL’ye verdiği sosisini 2021 yılı birinci çeyreğinde evvel 65 TL’ye, daha sonra ikinci çeyrekte 75 TL’ye, 2 ay evvel 85 TL+KDV’ye ve nihayet dün 105 TL+KDV’ye çıkardı. Bu gidişle hiç elbet 2021 yılı bitmeden bir artırım daha yapacaktır. Yeni lokanta açmaya niyet eden bir arkadaşım son iki ayda (daha lokantayı açamadan, yani menüsündeki eserleri daha satışa çıkarmadan) zihninde üçüncü artırımını oldukçatan yapmış biçimde.
İthal eserlerde, ambalajlarda ve paket gereçlerinde fiyatlar tamamıyla uçmuş. Yani bir restorandan hizmet alırken “Çok pahalı!” demedilk evvel iki sefer düşünmenizi tavsiye ederim. Zira önümüzdeki ay daha da değerli hale gelebilme ihtimalleri yüksek. Sorun onlarda değil. Sorun iktisatta.
Haydi restoranlar kıymetli ve katma kıymetli (lüks ve zevklere yönelik) ayrıyeten haydi tamam dolarla da kazanmıyoruz. Lakin en sıradaninden temel tüketim materyalleri için Türkiye genelinde binlerce şubesi olan ekonomik fiyatlı bir markete şu biçimde bir göz atalım. 2019’da 5,55 TL olan 1 kilogramlık Rize çayı 2021 Mart ayında bir daha tıpkı markette 22,90’a, 5 litrelik ayçiçek yağı 12,45 TL’den 62 TL’ye 2,5 kilogramlık Baldo pirinç 7,40 TL’den 29,50 TL’ye yükselmiş durumda. (Şu anda bu fiyatlar benim yazdıklarımdan daha da yüksek.) Bakın iki misli değil, temel besinde dört misli, beş misli fiyat artışından bahsediyorum. Fiyat artışlarında mantık aramamız gereken bir çizgiyi oldukçatan geçtik artık.
BU DERECE ŞİDDETLİ…
Pandemi başlarken 2021 ortasında iki yarım ekmek döner ve iki ayrana üçlü hanelerde bedel ödeyeceğimizi -her nasılsa- iddia ediyordum. Dünya iktisadının karışacağını, büyük bir imtihandan geçeceğimizi, biroldukca ülkenin bu ekonomik krizde silkeleneceğini önbakılırsabiliyordum. Ne yazık ki dediğim üzere de oldu ve olmaya devam ediyor…
Evet, tüm dünyada enflasyon var ve onca doların basılmasının, pandemide işletmelerin kapalı kalmasının sonuçlarının bu biçimde olacağını kestirebiliyorduk. Fakat Türkiye’de bu derece şiddetli olabileceğini önbakılırsamedik.
En başta “Ekonomik kriz yok. Türk Lirası hayli güzel durumda. Dolarla kazanmıyoruz ki canım” diyenler ceplerinde dolarları ve euroları istiflemiş biçimde kar realizasyonu peşinde. İç piyasada döviz ile süreç yapıp döviz ile çekler yazıyorlar. Faizlerin düşük tutulması ile beklenen girişimcilik ve yatırımcılık ruhu da tıpkı stokçuluk mantığı üzere rafa kaldırılmış ve üstü örtülmüş durumda.
Hepimiz frenleri patlamış bir otobüsün ortasında yokuş aşağı saatte son hız süratle duvara karşı gidiyoruz. En zengininden en yoksuluna herkes bu kazadan büyük zaiyatlarla ayrılacak. Arabasının, konutunun fiyatı iki/üç misli artan da sevinmesin, kiracısına fahiş fiyatla artırım yapan da sevinmesin, elindeki birikimi dolar olduğu için sermayesini ikiye katlayan da sevinmesin.
Dedim ya hepimiz tıpkı otobüsün yolcusuyuz. Umarım Türk milleti olarak en az zaiyatla bu elim kazadan kurtuluruz.
Salih Seçkin Sevinç