Esasında bir arabada kullanılan tüm yarıiletken çiplerin çıplak maliyeti 500 dolar civarında kalıyor. Lakin bu çiplerin kullanıldığı, sensörler, fren ve güç aktarma sistemleri ve internet irtibatlarının pahası binlerce doları buluyor. Elektrikli yahut hibrit motorlu taşıtlarda kelam konusu maliyet en az yüzde 100 oranında artıyor. Maliyetler en yüksek düzebir daha lüks arabalarda ulaşıyor. Bu niçinle otomotiv endüstrisi kuvvetli ülkelerin, yarıiletken gereç yatırımlarında da öteki ülkelere bakılırsa daha erken davrandığı gözlemleniyor.
Yarıiletkenler alanındaki yatırım patlamasının başka niçinlerini şu biçimde sıralamak mümkün:
■ Dünya çip üretiminin yaklaşık yüzde 70’i Doğu Asya ülkelerde yapılıyor. Bu bölgede ABD ile Çin içinde ortaya çıkan siyasi, ekonomik ve askeri tansiyonların, çiplerin üretimini ve ithalatçı ülkelere ulaştırılmasını aksatacağı istikametindeki kaygılar üretimdeki “yerelleşme” eğilimlerini güçlendiriyor.
■ 2015 daha sonrasında dünya dış ticaretinde korumacılık eğiliminin güçlenmesi, çiplerde de “yerli ve milli” üretiminin gündeme gelmesi ile sonuçlanıyor.
■ Elektronik sistemlerin tedarik sürecindeki meseleler yahut bunların yüksek fiyatları, tüm dalların üretimini, verimliliğini ve iktisadın büyümesini direkt etkiliyor. Bu niçinle iktisat idareleri elektronik, mekatronik ve makine endüstrilerini yerelleştirmeye ve kendi ülkelerinde geliştirmeye öncelik tanıyor.
YATIRIM YARIŞI
Yarıiletkenler ile ilgili yatırım paketlerinde milyon dolar ile tabir edilen projeler bir habere husus olamıyor. Şirketlerin yatırımları 1 ile 5 milyar dolar içinde değişiyor. Ülkelerin yatırımları ise 5 milyar dolardan başlıyor. Dünyanın büyük ekonomilerinde, 2022 Ekim ayının sonuna kadar mutlaklaşan yarıiletken yatırımları şu projelerden oluşuyor:
ABD: Lider Joe Biden’ın geçen 9 Ağustos’ta imzaladığı ve ülkenin iki büyük partisine mensup milletvekillerinin kabulü için oy verdiği Chip Yasası uyarınca beş yıl ortasında yarıiletken yatırımlarına 52 milyar dolar harcanacak. Bilimsel araştırmaların finansmanı ve imalat endüstrisi kısımlarının çağdaşlaştırılması için ayrılan kaynakların toplamı ise 150 milyar dolar olacak. ABD’de son 30 yılın bu en büyük sanayi atılımında sağlanacak teşvik ve öteki dayanaklar, Çin ile üretim bağlantısını devam ettiren şirketlere verilmeyecek. Şirketlerin teşvikleri amaçlanan bahisler haricinde kullanmasını önlemek ve denetlemek için 50 kişilik bir müfettiş takımı bakılırsav yapacak.
ABD yarıiletken şirketleri, Intel, Qualcomm, AMD (Advanced Micro Devices), Micron ve Nvidia ülke ortasında yatırım yapmak için projeler hazırladı. 60’lı senelerdan bu yana çip üreten Intel idaresi AB üyesi Almanya, İtalya, Fransa, İrlanda, İspanya ve Polonya’da yapılacak yatırımların toplam pahasının 33 milyar Euro’yu bulacağını deklare etti. 2030’a kadar yapılacak yatırımların ise toplam olarak 80 milyar Euro’ya yükseleceği hesaplandı.
Yarıiletken talebi artınca 2014’de ifl asın eşiğine gelen AMD, eser farklılaştırması yardımıyla yeni bir gelişme ivmesi kazandı. Qualcomm ve Nvidia şirketleri ise inovasyona öncelik vererek pazar hisselerini büyüttü.
Micron Technologies şirketi, 1978’de dört mühendis tarafınca danışmanlık şirketi olarak kurulmuştu. Patates ticareti ile milyarder olan J. R. Simplot’un takviyesi ile bir yarıiletken fabrikasını faaliyete geçiren teşebbüsçüler bellek çipleri konusunda uzmanlaştı. Micron, 2022 yılında geliştirdiği 3d ve 232 katmanlı üç boyutlu NAND çipini piyasaya sürdü ve 2030’a kadar toplam 40 milyar dolarlık yatırım yapmayı planladı. Koreli Samsung şirketi ise Texas’ın Austin kentinde 17 milyar dolar harcayarak yeni bir çip fabrikası kuracağını deklare etti.
Avrupa Birliği: 2030’a kadar çiplerle ilgili araştırma, geliştirme, işgücü eğitimi ve üretim faaliyetleri için toplam 33 milyar Euro harcamasını önnazarann Chip Yasası 8 Şubat 2022’de kabul edildi.
Fransa: Intel’in ve AB’nin yatırımları haricinde bu ülkede “Electronique 2030” programı çerçevesinde kurulacak yarıiletken tesisleri için 5,6 milyar Euro harcanacak.
Almanya: Türkiye’de de yatırımı bulunan Alman Bosch şirketinin kuracağı çip tesisinin 3 milyar Euro’ya mal olacağı hesaplandı. Intel Almanya’da kuracağı çip fabrikası için 17 milyar dolarlık yatırım sonucu aldı. bu ülkede çip yatırımlarının 2030’a kadar 50 milyar Euro’ya ulaşacağı iddia ediliyor.
İspanya: Hükümet, çip üretimi için beş yıl ortasında 12.4 milyar Euro yatırım yapılmasını önbakılırsan projeyi onayladı. Bu yatırım ile ülkenin kuvvetli otomotiv kesiminin rekabet gücünü artırılması amaçlanıyor.
Hollanda: İç pazarı geniş olmayan Hollanda, çip imal eden ve bir tanesi 200 milyon dolara satılan makinelerin üretimine odaklandı. Genç girişimcilerin kurduğu orta uzunluk şirketler ise yarıiletkenlerin güç, sıhhat, otomotiv ve öbür kesimlerdeki kullanması konusunda uzmanlaştı.
Çin: Çip yatırımları konusunda erken davranan Çin, 2012-2021 periyodunda yarıiletken üretimi için 150 milyar dolarlık yatırım yaptı. Çip konusunda iç talebi büsbütün karşılamayı gaye alan Çin’de 2018’den daha sonra 52 çip fabrikası faaliyete geçirildi. Fabrika kuran özel girişimcilere çok ölçüde cömert yeni jenerasyon teşvikler sağlandı. Teşvikler içinde 10 yıllık kurumlar vergisi bağışıklığı da vardı. Planlanan fakat özel girişimcilerin üstlenmediği projeleri devlet hayata geçirdi. 100 büyük çip şirketinin 40’ı devletin sermaye koyması ile kuruldu. Tümleşik Devreler Fonu’nun (Integrated Circuit Fund) 2030 kadar çiplerle ilgili toplam 150 milyar dolarlık yatırım harcanması yapacağı belirtildi.
Japonya: 80’li senelerda çip üretimindeki liderlik için ABD’ye karşı kıyasıya bir uğraş veren Japonya’da 2000 yılından daha sonra gerekli çağdaşlaştırma yatırımlarının lakin bir kısmı yapılabildi. Bu tıp gereçlerin üretimi için Sony şirketi Tayvanlı TSMC şirketi ile işbirliğine giderken, Kumamato kentinde 8.6 milyar dolarlık bir yatırım başlatıldı.
Güney Kore: 2021 yılında K-Kuşağı Yarıiletken Stratejisini açıklayan Güney Kore’de toplam maliyeti 55 milyar doları bulan üç yıllık bir harika teşvik paketi hazırlandı. Bir ABD askeri üssünün bulunduğu garnizon kenti Pyeongtaek’te Samsung şirketinin kurma sonucu aldığı altı çip üretim çizgisinden üçüncüsü geçen Temmuz ayında tamamlandıktan kısa bir süre daha sonra dördüncüsünün inşaatına başlandı. Kalan iki üretim çizgisinin faaliyete geçirilmesi için toplam 74.3 milyar dolar harcanacak. Samsung’un yıllık yatırım harcanması 15 milyar doları buluyor. SK Hynix şirketinin kurmaya başladığı fabrikanın 11 milyar dolara mal olacağı hesaplanıyor. Güney Kore’de 10 yıl ortasında yarıiletken araştırmalarında ve üretiminde uzmanlaşacak 150 bin mühendisin yetiştirileceği belirtildi.
Tayvan: TSMC (Taiwan Semiconductor Manufactoring Company) 2021’de 30 milyar dolarlık yatırım yaptıktan daha sonra 2022 için 40 milyar dolarlık bir gayeye koydu. TSMC’nin kurduğu fikri mülkiyet kütüphanesinde bölümle ilgili bilimsel çalışmalar ile üretim halleri hakkında bilgiler yer alıyor.
Hindistan: Tayvan şirketi Foxconn ile Hindistan büyük sermaye kümelerinden Vedanta’nın ortalığıyla kurulacak yarıiletken fabrikası 19.8 milyar dolara mal olacak. Tata Şirketler Kümesi ise yarıiletken üretimi konusunda uzman Japon Renesas şirketi ile işbirliğine hazırlanıyor.
GEÇ KALAN ÜLKELER
Daha evvel küçük yahut orta ölçekte yarıiletken fabrikalarını faaliyete geçiren Finlandiya, İrlanda, Kanada, Malezya, İsrail ve Meksika üzere ülkelerin daldaki varlıklarını sürdürmek için mümkün olduğu kadar kısa bir müddetde dünyadaki yatırım seferberliğine katılmaları gerekiyor.
Yatırımda geç kalan ülkelerden biri olan İngiltere’nin işi ise daha sıkıntı görünüyor. Bu ülkede, AB’den ayrılma süreci sırasında ve 2022’deki siyasi istikrarsızlık periyodunda ileri elektronik ve öteki yüksek teknoloji alt bölümlerine yapılacak yatırımlar ihmal edildi. Birinci Sanayi Devrimi’nin beşiği olan ülkede yarıiletkenler ile ilgili bir yasa çıkarılamadı, bir strateji de açıklanamadı. Bu niçinle Avrupa’da yatırım atılımını başlatan ABD şirketi Intel, İngiltere’de yarıiletken üretim tesisi kurmaktan vazgeçti.
G-20 ülkelerinden Endonezya, Suudi Arabistan ve Brezilya da çip yatırımları konusunda başlatılan teşebbüsler çabucak hemen kesin bir sonuca ulaşamadı. Türkiye’de dijital ihtilal vaktinde algılandı ve yarıiletken materyal üretimi konusunda birinci adımlar 80’li yılların başında atıldı. daha sonraki on senelerda başlangıçtaki üretim heyecanını kaybettik. Değişen evvelar, ihmaller ve gecikmeler niçiniyle yarıiletken üretiminde kelam sahibi ülke fırsatını nasıl kaçırdığımızı gelecek yazımda anlatacağım.
Çip üretiminde kullanılan bu makinenin fiyatı 200 milyon dolar
Advanced Semiconductor Materials Lithography (ASML) unvanı ile Hollanda şirketi Philips’e bağlı olarak 1984’de kurulan şirket 1988’de bağımsız olarak çalışmaya başladı. En önemli müşterileri i Intel, TSMC, Samsung, AMD, Quallcomm ve Ndivia olan ASML’nin ürettiği çip makinelerinin fiyatları 140 milyon dolardan başlayıp 200 milyon dolara ( 3.7 milyar lira) kadar çıkıyor. Geliştirilmesi 20 yıl süren makinelerin bileşenleri dünya üstündeki 60 başka ülkedeki fabrikalardan sonuncu montajı yapılmak üzere Hollanda’daki Veldhoven kentindeki ana tesise getiriliyor. Bir otobüs kadar büyük olan ve ihractta kullanılan dev kargo uçaklarına 20 kamyonla taşınan bu hassas makine yüzbinlerce bileşeni olan modüllerden oluşuyor.
Üretimi devam eden derin morötesi (deep ultraviolet) teknolojisi yerine çok morötesi (extreme ultraviolet) litografiyi kullanan makineler 2025’te pazara sunulacak. Yüksek nümerik tartı (high numerical aperture) teknolojisine sahip bu ikinci jenerasyon makinelerin fiyatı 30 0 milyon dolar (yaklaşık 5.6 milyar lira) olacak.
Okumaya devam et...
Yarıiletkenler alanındaki yatırım patlamasının başka niçinlerini şu biçimde sıralamak mümkün:
■ Dünya çip üretiminin yaklaşık yüzde 70’i Doğu Asya ülkelerde yapılıyor. Bu bölgede ABD ile Çin içinde ortaya çıkan siyasi, ekonomik ve askeri tansiyonların, çiplerin üretimini ve ithalatçı ülkelere ulaştırılmasını aksatacağı istikametindeki kaygılar üretimdeki “yerelleşme” eğilimlerini güçlendiriyor.
■ 2015 daha sonrasında dünya dış ticaretinde korumacılık eğiliminin güçlenmesi, çiplerde de “yerli ve milli” üretiminin gündeme gelmesi ile sonuçlanıyor.
■ Elektronik sistemlerin tedarik sürecindeki meseleler yahut bunların yüksek fiyatları, tüm dalların üretimini, verimliliğini ve iktisadın büyümesini direkt etkiliyor. Bu niçinle iktisat idareleri elektronik, mekatronik ve makine endüstrilerini yerelleştirmeye ve kendi ülkelerinde geliştirmeye öncelik tanıyor.
YATIRIM YARIŞI
Yarıiletkenler ile ilgili yatırım paketlerinde milyon dolar ile tabir edilen projeler bir habere husus olamıyor. Şirketlerin yatırımları 1 ile 5 milyar dolar içinde değişiyor. Ülkelerin yatırımları ise 5 milyar dolardan başlıyor. Dünyanın büyük ekonomilerinde, 2022 Ekim ayının sonuna kadar mutlaklaşan yarıiletken yatırımları şu projelerden oluşuyor:
ABD: Lider Joe Biden’ın geçen 9 Ağustos’ta imzaladığı ve ülkenin iki büyük partisine mensup milletvekillerinin kabulü için oy verdiği Chip Yasası uyarınca beş yıl ortasında yarıiletken yatırımlarına 52 milyar dolar harcanacak. Bilimsel araştırmaların finansmanı ve imalat endüstrisi kısımlarının çağdaşlaştırılması için ayrılan kaynakların toplamı ise 150 milyar dolar olacak. ABD’de son 30 yılın bu en büyük sanayi atılımında sağlanacak teşvik ve öteki dayanaklar, Çin ile üretim bağlantısını devam ettiren şirketlere verilmeyecek. Şirketlerin teşvikleri amaçlanan bahisler haricinde kullanmasını önlemek ve denetlemek için 50 kişilik bir müfettiş takımı bakılırsav yapacak.
ABD yarıiletken şirketleri, Intel, Qualcomm, AMD (Advanced Micro Devices), Micron ve Nvidia ülke ortasında yatırım yapmak için projeler hazırladı. 60’lı senelerdan bu yana çip üreten Intel idaresi AB üyesi Almanya, İtalya, Fransa, İrlanda, İspanya ve Polonya’da yapılacak yatırımların toplam pahasının 33 milyar Euro’yu bulacağını deklare etti. 2030’a kadar yapılacak yatırımların ise toplam olarak 80 milyar Euro’ya yükseleceği hesaplandı.
Yarıiletken talebi artınca 2014’de ifl asın eşiğine gelen AMD, eser farklılaştırması yardımıyla yeni bir gelişme ivmesi kazandı. Qualcomm ve Nvidia şirketleri ise inovasyona öncelik vererek pazar hisselerini büyüttü.
Micron Technologies şirketi, 1978’de dört mühendis tarafınca danışmanlık şirketi olarak kurulmuştu. Patates ticareti ile milyarder olan J. R. Simplot’un takviyesi ile bir yarıiletken fabrikasını faaliyete geçiren teşebbüsçüler bellek çipleri konusunda uzmanlaştı. Micron, 2022 yılında geliştirdiği 3d ve 232 katmanlı üç boyutlu NAND çipini piyasaya sürdü ve 2030’a kadar toplam 40 milyar dolarlık yatırım yapmayı planladı. Koreli Samsung şirketi ise Texas’ın Austin kentinde 17 milyar dolar harcayarak yeni bir çip fabrikası kuracağını deklare etti.
Avrupa Birliği: 2030’a kadar çiplerle ilgili araştırma, geliştirme, işgücü eğitimi ve üretim faaliyetleri için toplam 33 milyar Euro harcamasını önnazarann Chip Yasası 8 Şubat 2022’de kabul edildi.
Fransa: Intel’in ve AB’nin yatırımları haricinde bu ülkede “Electronique 2030” programı çerçevesinde kurulacak yarıiletken tesisleri için 5,6 milyar Euro harcanacak.
Almanya: Türkiye’de de yatırımı bulunan Alman Bosch şirketinin kuracağı çip tesisinin 3 milyar Euro’ya mal olacağı hesaplandı. Intel Almanya’da kuracağı çip fabrikası için 17 milyar dolarlık yatırım sonucu aldı. bu ülkede çip yatırımlarının 2030’a kadar 50 milyar Euro’ya ulaşacağı iddia ediliyor.
İspanya: Hükümet, çip üretimi için beş yıl ortasında 12.4 milyar Euro yatırım yapılmasını önbakılırsan projeyi onayladı. Bu yatırım ile ülkenin kuvvetli otomotiv kesiminin rekabet gücünü artırılması amaçlanıyor.
Hollanda: İç pazarı geniş olmayan Hollanda, çip imal eden ve bir tanesi 200 milyon dolara satılan makinelerin üretimine odaklandı. Genç girişimcilerin kurduğu orta uzunluk şirketler ise yarıiletkenlerin güç, sıhhat, otomotiv ve öbür kesimlerdeki kullanması konusunda uzmanlaştı.
Çin: Çip yatırımları konusunda erken davranan Çin, 2012-2021 periyodunda yarıiletken üretimi için 150 milyar dolarlık yatırım yaptı. Çip konusunda iç talebi büsbütün karşılamayı gaye alan Çin’de 2018’den daha sonra 52 çip fabrikası faaliyete geçirildi. Fabrika kuran özel girişimcilere çok ölçüde cömert yeni jenerasyon teşvikler sağlandı. Teşvikler içinde 10 yıllık kurumlar vergisi bağışıklığı da vardı. Planlanan fakat özel girişimcilerin üstlenmediği projeleri devlet hayata geçirdi. 100 büyük çip şirketinin 40’ı devletin sermaye koyması ile kuruldu. Tümleşik Devreler Fonu’nun (Integrated Circuit Fund) 2030 kadar çiplerle ilgili toplam 150 milyar dolarlık yatırım harcanması yapacağı belirtildi.
Japonya: 80’li senelerda çip üretimindeki liderlik için ABD’ye karşı kıyasıya bir uğraş veren Japonya’da 2000 yılından daha sonra gerekli çağdaşlaştırma yatırımlarının lakin bir kısmı yapılabildi. Bu tıp gereçlerin üretimi için Sony şirketi Tayvanlı TSMC şirketi ile işbirliğine giderken, Kumamato kentinde 8.6 milyar dolarlık bir yatırım başlatıldı.
Güney Kore: 2021 yılında K-Kuşağı Yarıiletken Stratejisini açıklayan Güney Kore’de toplam maliyeti 55 milyar doları bulan üç yıllık bir harika teşvik paketi hazırlandı. Bir ABD askeri üssünün bulunduğu garnizon kenti Pyeongtaek’te Samsung şirketinin kurma sonucu aldığı altı çip üretim çizgisinden üçüncüsü geçen Temmuz ayında tamamlandıktan kısa bir süre daha sonra dördüncüsünün inşaatına başlandı. Kalan iki üretim çizgisinin faaliyete geçirilmesi için toplam 74.3 milyar dolar harcanacak. Samsung’un yıllık yatırım harcanması 15 milyar doları buluyor. SK Hynix şirketinin kurmaya başladığı fabrikanın 11 milyar dolara mal olacağı hesaplanıyor. Güney Kore’de 10 yıl ortasında yarıiletken araştırmalarında ve üretiminde uzmanlaşacak 150 bin mühendisin yetiştirileceği belirtildi.
Tayvan: TSMC (Taiwan Semiconductor Manufactoring Company) 2021’de 30 milyar dolarlık yatırım yaptıktan daha sonra 2022 için 40 milyar dolarlık bir gayeye koydu. TSMC’nin kurduğu fikri mülkiyet kütüphanesinde bölümle ilgili bilimsel çalışmalar ile üretim halleri hakkında bilgiler yer alıyor.
Hindistan: Tayvan şirketi Foxconn ile Hindistan büyük sermaye kümelerinden Vedanta’nın ortalığıyla kurulacak yarıiletken fabrikası 19.8 milyar dolara mal olacak. Tata Şirketler Kümesi ise yarıiletken üretimi konusunda uzman Japon Renesas şirketi ile işbirliğine hazırlanıyor.
GEÇ KALAN ÜLKELER
Daha evvel küçük yahut orta ölçekte yarıiletken fabrikalarını faaliyete geçiren Finlandiya, İrlanda, Kanada, Malezya, İsrail ve Meksika üzere ülkelerin daldaki varlıklarını sürdürmek için mümkün olduğu kadar kısa bir müddetde dünyadaki yatırım seferberliğine katılmaları gerekiyor.
Yatırımda geç kalan ülkelerden biri olan İngiltere’nin işi ise daha sıkıntı görünüyor. Bu ülkede, AB’den ayrılma süreci sırasında ve 2022’deki siyasi istikrarsızlık periyodunda ileri elektronik ve öteki yüksek teknoloji alt bölümlerine yapılacak yatırımlar ihmal edildi. Birinci Sanayi Devrimi’nin beşiği olan ülkede yarıiletkenler ile ilgili bir yasa çıkarılamadı, bir strateji de açıklanamadı. Bu niçinle Avrupa’da yatırım atılımını başlatan ABD şirketi Intel, İngiltere’de yarıiletken üretim tesisi kurmaktan vazgeçti.
G-20 ülkelerinden Endonezya, Suudi Arabistan ve Brezilya da çip yatırımları konusunda başlatılan teşebbüsler çabucak hemen kesin bir sonuca ulaşamadı. Türkiye’de dijital ihtilal vaktinde algılandı ve yarıiletken materyal üretimi konusunda birinci adımlar 80’li yılların başında atıldı. daha sonraki on senelerda başlangıçtaki üretim heyecanını kaybettik. Değişen evvelar, ihmaller ve gecikmeler niçiniyle yarıiletken üretiminde kelam sahibi ülke fırsatını nasıl kaçırdığımızı gelecek yazımda anlatacağım.
Çip üretiminde kullanılan bu makinenin fiyatı 200 milyon dolar
Advanced Semiconductor Materials Lithography (ASML) unvanı ile Hollanda şirketi Philips’e bağlı olarak 1984’de kurulan şirket 1988’de bağımsız olarak çalışmaya başladı. En önemli müşterileri i Intel, TSMC, Samsung, AMD, Quallcomm ve Ndivia olan ASML’nin ürettiği çip makinelerinin fiyatları 140 milyon dolardan başlayıp 200 milyon dolara ( 3.7 milyar lira) kadar çıkıyor. Geliştirilmesi 20 yıl süren makinelerin bileşenleri dünya üstündeki 60 başka ülkedeki fabrikalardan sonuncu montajı yapılmak üzere Hollanda’daki Veldhoven kentindeki ana tesise getiriliyor. Bir otobüs kadar büyük olan ve ihractta kullanılan dev kargo uçaklarına 20 kamyonla taşınan bu hassas makine yüzbinlerce bileşeni olan modüllerden oluşuyor.
Üretimi devam eden derin morötesi (deep ultraviolet) teknolojisi yerine çok morötesi (extreme ultraviolet) litografiyi kullanan makineler 2025’te pazara sunulacak. Yüksek nümerik tartı (high numerical aperture) teknolojisine sahip bu ikinci jenerasyon makinelerin fiyatı 30 0 milyon dolar (yaklaşık 5.6 milyar lira) olacak.
Okumaya devam et...