Hilal SARI
Çip krizi tüm dünyada çip yatırımları artıyor olsa da, bu yatırımların üretime dönmesi uzun bir müddetç alacağından ve talepte bir yavaşlama olmaması niçiniyle otomotivin akabinde, şimdiye kadar epey ağır etkilenmemiş olan akıllı telefon ve TV ekranı üretimi de darbe almaya başladı.
Danışmanlık şirketi Accenture’nin global çip kesimi yöneticisi Saeed Alam, CNBC’ye verdiği demeçte akıllı telefon üreticilerinin çip talebinin, otomotiv dalında talebin düştüğü devirlerde azalmadığına dikkat çekerek, “Hatta akıllı telefon üreticileri otomotivin yavaşladığı periyotta arta kalan kapasiteden yarar sağladılar ve otomotiv kesimi yine beklenenden de güzelleşmeye başladığında akıllı telefon üreticilerine yönelim otomotivde problemlere yol açtı” değerlendirmesini yapıyor.
Gartner bilgilerine bakılırsa 2020’de yüzde 12,5 düşen global akıllı telefon satışları bu yıl ralli yapıyor ve birinci çeyrekte artış yüzde 26. Apple 2023’e de uzayacağına artık fazlaca kesin gözüyle bakılan krizden üretiminin etkileneceğini duyuran tüketici elektroniği şirketlerinin başında geliyor. Şirket geçen hafta yaptığı açıklamada yakında iPhone üretiminin de krizden etkileneceğini söylemiş oldu.
Daha evvelki açıklamalarında da şirket satışlarından 3 ila 4 milyar doların çip krizi niçiniyle silineceğini öngörüyordu. CEO Tim Cook, kıymetli bir kısmı Güney Kore ve Tayvan’da üretilen ve taşınabilir ekranlar yahut audio deşifreleme üzere sıradan özellikleri destekleyen çiplerde yaşanan arz düşüncesinin asıl sorun olduğunu belirtmişti. Tahlil şirketi Forester’in Lider Yardımcısı Glen O’Donnel da “Herkes yüksek performanslu CPU’lara odaklanıyor fakat (iPhone da dahil) her aygıt daha sıradan biroldukca çip içeriyor ve bu çipler olmadan telefon neredeyse işe yaramaz” diyor.
Apple çip düşüncesi yaşayan tek tüketici elektroniği şirketi değil. Beyaz eşyadan akıllı telefonlara ve pandemiyle konutlara tıkılan milyonlarca insanın televizyonlarına ekran üreten ve Apple’ın en büyük ekran tedarikçisi de olan Güney Koreli Samsung, geçtiğimiz perşembe yaptığı açıklamada önümüzdeki periyotta kimi müşterilerinin sevkiyatlarının olumsuz etkilenebileceği uyarısı yaptı.
OLED çipler yetişmiyor
Organik LED (OLED) teknolojisi son senelerda akıllı telefonların neredeyse yarısında ve üst kalite TV’lerin birçoklarında kullanılan teknoloji. 2018 yılına kadar yalnızca Samsung Galaxy telefonlarında kullanılması niçiniyle şu anda OLED çiplerin yüzde 90’ı Güney Kore’de üretiliyor ve birçoklarının üreticisi Samsung. Pandemiyle birlikte talebin rekorlar kırmasıyla OLED çiplerin nisan satışı 100 milyar adedi buldu. OLED destekleyen çiplere Tayvanlı TSMC de katıldı lakin TSMC otomotiv kesiminde çip talebinin yüzde 60 artmasıyla elektronikten fazla otomotiv dalına odaklanmış durumda. İki üreticinin de dünya genelindeki araba, server ve akıllı telefon üreticilerine – bu şirketlerin çıktılarını direkt etkileyen en gelişmiş çipleri yetiştirmekte zorlandığı belirtiliyor.
LCD ekranlardan OLED’e büyük bir kayma olmasının sebebi OLED teknolojisine sahip ekranların daha ince olabilmesi, daha canlı renklere ve daha yüksek çözünürlüğe sahip olması ve güç tüketiminin de daha düşük olmasıydı. XBox ve PlayStation 5 üzere oyun konsollarının üreticileri Microsoft ve Sony de krizden etkileniyor ve oyunseverler yeni konsollara erişmekte zorlanıyor. Ayrıyeten Çinli teknoloji şirketi Huawei hem çip krizi hem ABD yaptırımlarıyla çabası sürerken yeni P50 ve P50 Pro model akıllı telefonlarını harika süratli 5G dayanağı olmadan çıkardı.
GM, çip yok diye ‘start-stop’ özelliğini iptal edecek
Otomotiv dalında de pandeminin birinci dalgasında yaşanan krizden çıkış ve güzelleşme kâfi çip olmaması niçiniyle yine sekteye uğramaya başladı ve General Motors geçtiğimiz aylarda yaptığı açıklamada, kimi 2021 modellerinde araçların sürdürülebilir hale gelmesinde hayli değerli bir yeri olan ‘start-stop’ özelliği olmadan üretim yapacağını duyurdu. Araç hareket halinde değilken motoru büsbütün kapatan özellik 2021 Chevrolet Tahoe ve Suburban, GMC Yukon ve Yukon XL, Cadillac Escalade ve Escalade ESV SUV modellerinde olmayacak. yavaşça ticari Chevy Silverado ve pickup GMC Sierra modelleri de çip kıtlığı niçiniyle start-stop özelliğinin sıfır araçlarda yer almayacağı modeller içinde.
Avrupa otomotiv endüstrinin en büyük oyuncuları da çip krizinin tesirlerinin devam ettiğini gösteren açıklamalar yapmaya devam ediyor. Fransa’da kesim temsilcileri bu yılki 1,8 milyon adetlik satış amacının tutulmasının mümkün olmayacağını düşünürken, sektörel lobi kuruluşu CCFA-PFA geçen pazar yaptığı açıklamada hem kimi kritik çiplerin arzının yetersiz olmasının tıpkı vakitte pandeminin Avrupa’da yeniden güçlenmesinin Renault üzere oyuncuların olduğu Fransız pazarını olumsuz etkilediğini belirtti. Kuruluş daha evvel bu yılki satışların yüzde 9-10 oranında artmasını öngörüyordu lakin sözcü bu öngörünün düşürülebileceğini söylemiş oldu. Bilgiler Fransa’da araç kayıtlarının temmuzda geçen yıla nazaran yüzde 35 düştüğüne işaret ediyor.
Volkswagen’in Audi ve Porsche üzere markalarından gelen açıklamalar da hem pandemi birebir vakitte çip krizinin otomotivciyi 2022’nin sonuna kadar zorlayacağına işaret ediyor. Porsche CFO’su Lutz Meschke VW 2021’in birinci yarısında rekor kâr açıklamış olsa da, “Tüm bu muvaffakiyete karşın temkinli olmamız tavsiye ediliyor. Zira pandeminin yarattığı belirsizlik olmasa dahi, çipte devam eden arz krizi 3. çeyrekte otomotiv dalında daha da hissedilebilir hale gelebilir” diyor. Kümenin en karlı markası Audi de cuma günü yaptığı açıklamada önümüzdeki aylarda kritik arz meşakkatleri yaşanabileceğini belirterek “Bu yıl boyunca çip krizinden kaynaklı üretim kaybının bertaraf edilmesi mümkün görünmüyor” diyor.
2023’tilk evvel bitmez!
Cenevre merkezli Fransız-İtalyan çip üreticisi STMicroelectronics, Apple ve Volkswagen üzere devlerin üretim beklentilerini çip krizi niçiniyle düşürmesine niye olan çip krizinin 2023’ün birinci yarısına kadar devam edeceğini öngörüyor. 2018’den bu yana CEO koltuğunda oturan Jean-Marc Chery “2022’de durum kademeli olarak güzelleşecek fakat 2023’ün birinci yarısından evvel olağan bir duruma dönmüş olmayacağız” diyor.
Beyaz eşya ve elektroniği de vurdu
Merve YİĞİTCAN
Global çip tedarikinde kriz sürerken, Türkiye’de ise otomotivden daha sonra beyaz eşya ve elektronik dallarında çip krizinin olumsuz tesirleri gün yüzüne çıkmaya başladı. Birfazlaca büyük fabrikada çip kaynaklı üretimde yavaşlamaya gidildi. Birtakım dal temsilcileri beyaz eşyada yılsonuna kadar yüzde 20 oranında üretimde düşüşler görülebileceğini, bunun fiyatlara yansıyacağını belirtiyor. Otomotivde de tedarik meselesinin öngörülenden daha uzun sürmesi niçiniyle yıllık ihracat gayesi 80 bin adet düşürülerek revize edilmişti. Tedarik probleminin en erken 2022’nin ikinci yarısından itibaren aşılacağı öngörülüyor. Üretim ve tedarik sayıları incelendiğinde açığın boyutlar daha düzgün anlaşılıyor. Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) bilgilerine göre ocak-haziran periyodunda 6 ana beyaz eşya eserinde TÜRKBESD’e üye firmaların iç satış ve ihracat olmak üzere toplam satışları geçen yılın birebir periyoduna kıyasla yüzde 41 oranında artarak 17 milyon 426 bin 912 adet olarak gerçekleşti. bir daha Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) bilgilerine göre bu yılın birinci yarısında 639 bin 661 adet araç üretildi. OSD Lideri Haydar Yenigün, tedarik sorununun öngörülerinin de üzerinde uzadığını lisana getirerek, yılsonu ihracat maksatlarını nisan ayına göre yaklaşık 80 bin adet aşağı çektiklerini söylemiş oldu.
İthalatta ölçü değil paha arttı
Üretim ile satışlarda yaşanan büyümeye ve artan talebe rağmen çip tedariki gereğince sağlanamıyor. Türkiye’nin tüm çip ithalatına bakıldığında 2021’in birinci 5 ayındaki ithalatın kıymeti 249,7 milyon dolar olurken, bu bedel 2020’nin birinci 5 ayında 180,2 milyon dolar, 2019’da ise 180,3 milyon dolar olarak hesaplanmıştı. Birinci 5 aydaki paha artışı, ithalatın ölçüsündeki artıştan değil daha hayli fiyatların artışından kaynaklandı. Talebin epeyce arttığı bu vakitte ölçü neredeyse birebir kaldı.
Çip ismi altında otomotiv ve beyaz eşyada en yaygın biçimde kullanılan “İşlemci ve kontrolör olarak kullanılan elektronik entegre devreler” ithalatına bakıldığında; 2019’un birinci 5 ayında 183 bin 214 adet olan ithalatın pahası 85,8 milyon dolar olarak hesaplanırken; 2020’in birebir devrinde 159 bin 636 adet olan kelam konusu çipin ithalatının bedeli 88,7 milyon dolar olarak hesaplandı. 2021’in birinci 5 ayında 166 bin 136 adet olan ithalatın bedeli ise 115,5 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Öte yandan çip tedarikinde yaşanan sıkıntılar sağlam tüketim malları dalındaki kapasite kullanım oranlarına da yansıdı. Bölümünde kapasite kullanım oranı temmuzda bundan evvelki aya nazaran yüzde 78,5’ten, yüzde 77,2’ye geriledi.
Türkiye’de de çip yatırımı isteniyor
DÜNYA’ya değerlendirmelerde bulunan Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD), çip tedarikinde yaşanılan sıkıntıların ülke haricinde seyreden global bir arz yetersizliğinden kaynaklandığını hatırlattı. TÜRKBESD’den yapılan açıklamalarda şu tabirler yer aldı: “COVID-19 sürecinin elektronik mesken eşyaları üzere çip kullanılan eserlere olan talebi artırması ile arzı esnek olmayan çip girdisinde fiyatlar ve tedarik mühletleri yükseldi. Bu, tüm dünyada çip kullanan tüm endüstriler için geçerli. Global ölçekte faaliyet gösteren şirketlerin çip tedarikinde bir ölçü daha avantajlı olduğu var iseyılabilir. Çip girdisi kullanan tüm şirketler üzere TÜRKBESD üyeleri de tüm tedarik imkanlarını kıymetlendirmekte. Bu alanda ülkemizde yapılabilecek yatırımlar büyük memnuniyetle karşılanacaktır.”
Çipin karaborsası oluştu
Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Lideri Yaman Tunaoğlu, otomotiv kadar öne çıkmasa da beyaz eşya ve elektronik bölümünün de çip kıtlığından olumsuz etkilendiğine dikkat çekti. Elektronik sanayicileri olarak üretim yaptıkları kimi beyaz eşya markalarının alımlarda bir müddetdir zorlandığını söyleyen Tunaoğlu, “İçerisinde elektronik olan bütün kesimler bu krizden etkileniyor” dedi.
Çip tedariki konusunda dünyada önemli yatırımlar yapıldığını, lakin bunların bugünden yarına üretime yansımayacağını, genel öngörünün 2022’nin ikinci yarısından itibaren bir rahatlamanın yaşanacağı tarafında olduğunu aktardı. Bu süreçte üretimin beyaz eşyada yüzde 20 civarı düşeceğini kestirim ettiklerini kaydeden Tunaoğlu, bununla birlikte fiyat artışlarının yaşanacağını da kaydetti. Tunaoğlu, televizyon fiyatlarındaki neredeyse yüzde 100’lük artışı da buna örnek olarak gösterdi. Çipin yarattığı maliyet artışına da değinen Tunaoğlu, “Eskiden yarım cente aldığımız çipi 6 dolara alır olduk. Hatta bu işin karaborsası oluştu artık” sözlerini kullandı.
Maliyet artışı tasarımı değiştirdi
TOBB Züccaciye Bölümü Meclis Lideri Murat Kolbaşı, çip tedarikinde sorunun yıllık programlarını yapan kurumsal firmalardan değil, pandemide dijital eserlere talebin artmasıyla ortaya giren firmalardan kaynaklandığını kaydetti. Oluşan arz-talep açığının bir süre daha devam edeceğini lisana getiren Kolbaşı, maliyetleri artan firmaların dizaynlarında değişikliğe gitmesinin epeyce doğal ve gerçek bir adım olduğuna dikkat çekti. Kolbaşı, “Üretim hep maliyetlerle paraleldir. Tasarım değişikliği de bunun bir modülü. yıllar evvel de bu stil değişiklikler daima olurdu” dedi.
Daha yalın araçlar geliyor
Gülan Otomotiv İdare Şurası Lideri Ziya Alp Gülan, çip krizi niçiniyle araç bulunurluğu sıkıntısının arttığını, otomotiv ithalatında düşüş beklediklerini söylemiş oldu. Gülan, “Çip krizi giderek büyüyor. Ağustos ayında gelecek ya da üretilecek birtakım araçlarda, kimi yarı iletkene bağlı mamüllerin olamayacağı daha yalın araçların gelecek. Müşterinin ya da sağlayıcı bayinin alıp oraya koyabileceği bir eser alacağız. Yani ne navigasyonu ve multi medyası olmayan araçlar gelecek. ABD’de de biroldukça araçta start-stop düğmesi, birtakım yarı iletkene bağlı donanımların olmaması durumu var” diye konuştu.
Okumaya devam et...
Çip krizi tüm dünyada çip yatırımları artıyor olsa da, bu yatırımların üretime dönmesi uzun bir müddetç alacağından ve talepte bir yavaşlama olmaması niçiniyle otomotivin akabinde, şimdiye kadar epey ağır etkilenmemiş olan akıllı telefon ve TV ekranı üretimi de darbe almaya başladı.
Danışmanlık şirketi Accenture’nin global çip kesimi yöneticisi Saeed Alam, CNBC’ye verdiği demeçte akıllı telefon üreticilerinin çip talebinin, otomotiv dalında talebin düştüğü devirlerde azalmadığına dikkat çekerek, “Hatta akıllı telefon üreticileri otomotivin yavaşladığı periyotta arta kalan kapasiteden yarar sağladılar ve otomotiv kesimi yine beklenenden de güzelleşmeye başladığında akıllı telefon üreticilerine yönelim otomotivde problemlere yol açtı” değerlendirmesini yapıyor.
Gartner bilgilerine bakılırsa 2020’de yüzde 12,5 düşen global akıllı telefon satışları bu yıl ralli yapıyor ve birinci çeyrekte artış yüzde 26. Apple 2023’e de uzayacağına artık fazlaca kesin gözüyle bakılan krizden üretiminin etkileneceğini duyuran tüketici elektroniği şirketlerinin başında geliyor. Şirket geçen hafta yaptığı açıklamada yakında iPhone üretiminin de krizden etkileneceğini söylemiş oldu.
Daha evvelki açıklamalarında da şirket satışlarından 3 ila 4 milyar doların çip krizi niçiniyle silineceğini öngörüyordu. CEO Tim Cook, kıymetli bir kısmı Güney Kore ve Tayvan’da üretilen ve taşınabilir ekranlar yahut audio deşifreleme üzere sıradan özellikleri destekleyen çiplerde yaşanan arz düşüncesinin asıl sorun olduğunu belirtmişti. Tahlil şirketi Forester’in Lider Yardımcısı Glen O’Donnel da “Herkes yüksek performanslu CPU’lara odaklanıyor fakat (iPhone da dahil) her aygıt daha sıradan biroldukca çip içeriyor ve bu çipler olmadan telefon neredeyse işe yaramaz” diyor.
Apple çip düşüncesi yaşayan tek tüketici elektroniği şirketi değil. Beyaz eşyadan akıllı telefonlara ve pandemiyle konutlara tıkılan milyonlarca insanın televizyonlarına ekran üreten ve Apple’ın en büyük ekran tedarikçisi de olan Güney Koreli Samsung, geçtiğimiz perşembe yaptığı açıklamada önümüzdeki periyotta kimi müşterilerinin sevkiyatlarının olumsuz etkilenebileceği uyarısı yaptı.
OLED çipler yetişmiyor
Organik LED (OLED) teknolojisi son senelerda akıllı telefonların neredeyse yarısında ve üst kalite TV’lerin birçoklarında kullanılan teknoloji. 2018 yılına kadar yalnızca Samsung Galaxy telefonlarında kullanılması niçiniyle şu anda OLED çiplerin yüzde 90’ı Güney Kore’de üretiliyor ve birçoklarının üreticisi Samsung. Pandemiyle birlikte talebin rekorlar kırmasıyla OLED çiplerin nisan satışı 100 milyar adedi buldu. OLED destekleyen çiplere Tayvanlı TSMC de katıldı lakin TSMC otomotiv kesiminde çip talebinin yüzde 60 artmasıyla elektronikten fazla otomotiv dalına odaklanmış durumda. İki üreticinin de dünya genelindeki araba, server ve akıllı telefon üreticilerine – bu şirketlerin çıktılarını direkt etkileyen en gelişmiş çipleri yetiştirmekte zorlandığı belirtiliyor.
LCD ekranlardan OLED’e büyük bir kayma olmasının sebebi OLED teknolojisine sahip ekranların daha ince olabilmesi, daha canlı renklere ve daha yüksek çözünürlüğe sahip olması ve güç tüketiminin de daha düşük olmasıydı. XBox ve PlayStation 5 üzere oyun konsollarının üreticileri Microsoft ve Sony de krizden etkileniyor ve oyunseverler yeni konsollara erişmekte zorlanıyor. Ayrıyeten Çinli teknoloji şirketi Huawei hem çip krizi hem ABD yaptırımlarıyla çabası sürerken yeni P50 ve P50 Pro model akıllı telefonlarını harika süratli 5G dayanağı olmadan çıkardı.
GM, çip yok diye ‘start-stop’ özelliğini iptal edecek
Otomotiv dalında de pandeminin birinci dalgasında yaşanan krizden çıkış ve güzelleşme kâfi çip olmaması niçiniyle yine sekteye uğramaya başladı ve General Motors geçtiğimiz aylarda yaptığı açıklamada, kimi 2021 modellerinde araçların sürdürülebilir hale gelmesinde hayli değerli bir yeri olan ‘start-stop’ özelliği olmadan üretim yapacağını duyurdu. Araç hareket halinde değilken motoru büsbütün kapatan özellik 2021 Chevrolet Tahoe ve Suburban, GMC Yukon ve Yukon XL, Cadillac Escalade ve Escalade ESV SUV modellerinde olmayacak. yavaşça ticari Chevy Silverado ve pickup GMC Sierra modelleri de çip kıtlığı niçiniyle start-stop özelliğinin sıfır araçlarda yer almayacağı modeller içinde.
Avrupa otomotiv endüstrinin en büyük oyuncuları da çip krizinin tesirlerinin devam ettiğini gösteren açıklamalar yapmaya devam ediyor. Fransa’da kesim temsilcileri bu yılki 1,8 milyon adetlik satış amacının tutulmasının mümkün olmayacağını düşünürken, sektörel lobi kuruluşu CCFA-PFA geçen pazar yaptığı açıklamada hem kimi kritik çiplerin arzının yetersiz olmasının tıpkı vakitte pandeminin Avrupa’da yeniden güçlenmesinin Renault üzere oyuncuların olduğu Fransız pazarını olumsuz etkilediğini belirtti. Kuruluş daha evvel bu yılki satışların yüzde 9-10 oranında artmasını öngörüyordu lakin sözcü bu öngörünün düşürülebileceğini söylemiş oldu. Bilgiler Fransa’da araç kayıtlarının temmuzda geçen yıla nazaran yüzde 35 düştüğüne işaret ediyor.
Volkswagen’in Audi ve Porsche üzere markalarından gelen açıklamalar da hem pandemi birebir vakitte çip krizinin otomotivciyi 2022’nin sonuna kadar zorlayacağına işaret ediyor. Porsche CFO’su Lutz Meschke VW 2021’in birinci yarısında rekor kâr açıklamış olsa da, “Tüm bu muvaffakiyete karşın temkinli olmamız tavsiye ediliyor. Zira pandeminin yarattığı belirsizlik olmasa dahi, çipte devam eden arz krizi 3. çeyrekte otomotiv dalında daha da hissedilebilir hale gelebilir” diyor. Kümenin en karlı markası Audi de cuma günü yaptığı açıklamada önümüzdeki aylarda kritik arz meşakkatleri yaşanabileceğini belirterek “Bu yıl boyunca çip krizinden kaynaklı üretim kaybının bertaraf edilmesi mümkün görünmüyor” diyor.
2023’tilk evvel bitmez!
Cenevre merkezli Fransız-İtalyan çip üreticisi STMicroelectronics, Apple ve Volkswagen üzere devlerin üretim beklentilerini çip krizi niçiniyle düşürmesine niye olan çip krizinin 2023’ün birinci yarısına kadar devam edeceğini öngörüyor. 2018’den bu yana CEO koltuğunda oturan Jean-Marc Chery “2022’de durum kademeli olarak güzelleşecek fakat 2023’ün birinci yarısından evvel olağan bir duruma dönmüş olmayacağız” diyor.
Beyaz eşya ve elektroniği de vurdu
Merve YİĞİTCAN
Global çip tedarikinde kriz sürerken, Türkiye’de ise otomotivden daha sonra beyaz eşya ve elektronik dallarında çip krizinin olumsuz tesirleri gün yüzüne çıkmaya başladı. Birfazlaca büyük fabrikada çip kaynaklı üretimde yavaşlamaya gidildi. Birtakım dal temsilcileri beyaz eşyada yılsonuna kadar yüzde 20 oranında üretimde düşüşler görülebileceğini, bunun fiyatlara yansıyacağını belirtiyor. Otomotivde de tedarik meselesinin öngörülenden daha uzun sürmesi niçiniyle yıllık ihracat gayesi 80 bin adet düşürülerek revize edilmişti. Tedarik probleminin en erken 2022’nin ikinci yarısından itibaren aşılacağı öngörülüyor. Üretim ve tedarik sayıları incelendiğinde açığın boyutlar daha düzgün anlaşılıyor. Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) bilgilerine göre ocak-haziran periyodunda 6 ana beyaz eşya eserinde TÜRKBESD’e üye firmaların iç satış ve ihracat olmak üzere toplam satışları geçen yılın birebir periyoduna kıyasla yüzde 41 oranında artarak 17 milyon 426 bin 912 adet olarak gerçekleşti. bir daha Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) bilgilerine göre bu yılın birinci yarısında 639 bin 661 adet araç üretildi. OSD Lideri Haydar Yenigün, tedarik sorununun öngörülerinin de üzerinde uzadığını lisana getirerek, yılsonu ihracat maksatlarını nisan ayına göre yaklaşık 80 bin adet aşağı çektiklerini söylemiş oldu.
İthalatta ölçü değil paha arttı
Üretim ile satışlarda yaşanan büyümeye ve artan talebe rağmen çip tedariki gereğince sağlanamıyor. Türkiye’nin tüm çip ithalatına bakıldığında 2021’in birinci 5 ayındaki ithalatın kıymeti 249,7 milyon dolar olurken, bu bedel 2020’nin birinci 5 ayında 180,2 milyon dolar, 2019’da ise 180,3 milyon dolar olarak hesaplanmıştı. Birinci 5 aydaki paha artışı, ithalatın ölçüsündeki artıştan değil daha hayli fiyatların artışından kaynaklandı. Talebin epeyce arttığı bu vakitte ölçü neredeyse birebir kaldı.
Çip ismi altında otomotiv ve beyaz eşyada en yaygın biçimde kullanılan “İşlemci ve kontrolör olarak kullanılan elektronik entegre devreler” ithalatına bakıldığında; 2019’un birinci 5 ayında 183 bin 214 adet olan ithalatın pahası 85,8 milyon dolar olarak hesaplanırken; 2020’in birebir devrinde 159 bin 636 adet olan kelam konusu çipin ithalatının bedeli 88,7 milyon dolar olarak hesaplandı. 2021’in birinci 5 ayında 166 bin 136 adet olan ithalatın bedeli ise 115,5 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Öte yandan çip tedarikinde yaşanan sıkıntılar sağlam tüketim malları dalındaki kapasite kullanım oranlarına da yansıdı. Bölümünde kapasite kullanım oranı temmuzda bundan evvelki aya nazaran yüzde 78,5’ten, yüzde 77,2’ye geriledi.
Türkiye’de de çip yatırımı isteniyor
DÜNYA’ya değerlendirmelerde bulunan Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD), çip tedarikinde yaşanılan sıkıntıların ülke haricinde seyreden global bir arz yetersizliğinden kaynaklandığını hatırlattı. TÜRKBESD’den yapılan açıklamalarda şu tabirler yer aldı: “COVID-19 sürecinin elektronik mesken eşyaları üzere çip kullanılan eserlere olan talebi artırması ile arzı esnek olmayan çip girdisinde fiyatlar ve tedarik mühletleri yükseldi. Bu, tüm dünyada çip kullanan tüm endüstriler için geçerli. Global ölçekte faaliyet gösteren şirketlerin çip tedarikinde bir ölçü daha avantajlı olduğu var iseyılabilir. Çip girdisi kullanan tüm şirketler üzere TÜRKBESD üyeleri de tüm tedarik imkanlarını kıymetlendirmekte. Bu alanda ülkemizde yapılabilecek yatırımlar büyük memnuniyetle karşılanacaktır.”
Çipin karaborsası oluştu
Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Lideri Yaman Tunaoğlu, otomotiv kadar öne çıkmasa da beyaz eşya ve elektronik bölümünün de çip kıtlığından olumsuz etkilendiğine dikkat çekti. Elektronik sanayicileri olarak üretim yaptıkları kimi beyaz eşya markalarının alımlarda bir müddetdir zorlandığını söyleyen Tunaoğlu, “İçerisinde elektronik olan bütün kesimler bu krizden etkileniyor” dedi.
Çip tedariki konusunda dünyada önemli yatırımlar yapıldığını, lakin bunların bugünden yarına üretime yansımayacağını, genel öngörünün 2022’nin ikinci yarısından itibaren bir rahatlamanın yaşanacağı tarafında olduğunu aktardı. Bu süreçte üretimin beyaz eşyada yüzde 20 civarı düşeceğini kestirim ettiklerini kaydeden Tunaoğlu, bununla birlikte fiyat artışlarının yaşanacağını da kaydetti. Tunaoğlu, televizyon fiyatlarındaki neredeyse yüzde 100’lük artışı da buna örnek olarak gösterdi. Çipin yarattığı maliyet artışına da değinen Tunaoğlu, “Eskiden yarım cente aldığımız çipi 6 dolara alır olduk. Hatta bu işin karaborsası oluştu artık” sözlerini kullandı.
Maliyet artışı tasarımı değiştirdi
TOBB Züccaciye Bölümü Meclis Lideri Murat Kolbaşı, çip tedarikinde sorunun yıllık programlarını yapan kurumsal firmalardan değil, pandemide dijital eserlere talebin artmasıyla ortaya giren firmalardan kaynaklandığını kaydetti. Oluşan arz-talep açığının bir süre daha devam edeceğini lisana getiren Kolbaşı, maliyetleri artan firmaların dizaynlarında değişikliğe gitmesinin epeyce doğal ve gerçek bir adım olduğuna dikkat çekti. Kolbaşı, “Üretim hep maliyetlerle paraleldir. Tasarım değişikliği de bunun bir modülü. yıllar evvel de bu stil değişiklikler daima olurdu” dedi.
Daha yalın araçlar geliyor
Gülan Otomotiv İdare Şurası Lideri Ziya Alp Gülan, çip krizi niçiniyle araç bulunurluğu sıkıntısının arttığını, otomotiv ithalatında düşüş beklediklerini söylemiş oldu. Gülan, “Çip krizi giderek büyüyor. Ağustos ayında gelecek ya da üretilecek birtakım araçlarda, kimi yarı iletkene bağlı mamüllerin olamayacağı daha yalın araçların gelecek. Müşterinin ya da sağlayıcı bayinin alıp oraya koyabileceği bir eser alacağız. Yani ne navigasyonu ve multi medyası olmayan araçlar gelecek. ABD’de de biroldukça araçta start-stop düğmesi, birtakım yarı iletkene bağlı donanımların olmaması durumu var” diye konuştu.
Okumaya devam et...