Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, Talih Sohbetleri’nde bu hafta enflasyondaki gelişmeler ışığında para siyasetini tartıştı. Merkez Bankası’nın muhtemel faiz indirimini pahalandıran ikili, siyaset faizinde indirime gitmenin giderek imkansız hale geldiğinde fikir birliği yaptı. OPEC + toplantısından daha sonra petrolde 100 dolar savlarını da ele alan Ağaoğlu ve Güldağ, bu telaffuzların rastgele bir öne sürülen sebebi olmadığını lisana getirdi. Altın tarafını da kıymetlendiren ikili, 1835 düzeyini aşamadığı sürece altının üst gitmesinin zorluğuna dikkat çekti.
Güldağ: Gündem enflasyon. Aylık bazda haziran mayısın iki katı çıkar diye… O denli de oldu. Mayıs 0.89’du, Haziran 1.94 geldi. Yıllıkta da 17.5’i geçtik TÜFE’de. Üretici Fiyat Endeksi ise 42.89’a çıktı. TÜFE ve ÜFE içindeki makas açılmaya devam etti. Eh, Haziran’ın son gününde elektrik, doğalgaz ve LPG’ye gelen artırımların temmuz enflasyonuna direkt ve dolaylı tesirlerini de hesaba katınca temmuzda da enflasyon aşağı değil üst gidecek. DÜNYA müellifi Alaattin Aktaş hesaplamış. Geçen ay son gün gelen artırımların temmuz enflasyonuna direkt tesiri 0.79 puan. Bu artırımların dolaylı yansıması ve öteki artırımları da eklersen temmuzda yüzde 1.5 enflasyon beklemek sürpriz olmayacak. En az alışılmış… Bu durumda yıllık oran da 19’da dayanacak. Hasılı enflasyonda hesaplar tutmadı. Nisandan, haydi bilemediniz mayıstan daha sonra tarafını aşağıya çevirecekti enflasyon. Bilakis bir durum yaşanıyor. Keza bu öngörüye bağlı faiz indirimi de başlar deniyordu. Gerçi biz, faiz ‘indirimi olursa lakin ikinci yarıda’ demiştik lakin genel beklenti daha evvel geleceği istikametindeydi. Artık enflasyon beklentileri güzelden güzele bozuldu. Yakın bir vadede faiz indirimi de neredeyse imkansız görünüyor. Alışılmış rasyonel hareket edeceksek…
Ağaoğlu: Ben her zamanki üzere şeytanın avukatlığı ile başlayayım… Açıklanan enflasyonun kendisi yüksek ancak asıl algılanışı daha da yüksek. Hissettiğimiz enflasyon, hayat pahalılığı dediğimiz enflasyon esasen yüksek. bir de vatandaşlar olarak gelirlerimiz o kadar artmadığı için bu biçimde bir problem ortaya çıkıyor.
Güldağ: Geçim maliyeti önemli yükseldi.
Ağaoğlu: Onun ötesinde görünüm bozuldu, beklentiler büsbütün bozuldu. Bunları tamir etmek nitekim senelera sari. Nasıl bir müddetç gerektiğini hatırlamak için doğrusunu istersen Durmuş Yılmaz ve evvelce başlamak lazım. 2-3 yıl devam ettirmişlerdi gereksiz olduğunu düşündüğümüz kadar yüksek faizleri…
Güldağ: Merkez Bankası’nın bu süreçle uğraşı de giderek zorlaşıyor.
Ağaoğlu: ‘Faiz indirimlerini çabucak birinci fırsatta yapacağız’ imgesi arz eden bir Merkez Bankası algısı bu uğraşın zorlaşmasında kıymetli bir yer tutuyor. Zira Merkez Bankası’nda idare değişikliği diyelim, birlikteinde önemli soru işaretleri doğurdu. Bu da enflasyonda beklentileri nitekim bozdu.
Güldağ: Yani, faiz inecek ben şimdiden alayım yaklaşımı kuvvetli…
Ağaoğlu: Şimdiden alınca talep yaratıyorsun. Talep yaratınca bu sefer aslına bakarsan hammaddeden kaynaklanan bir maliyet artışı var. Bir de bunun üzerine ‘ileride gelirim artmayacak, ileride fiyatlar daha da yükselecek’ diye öne çekilmiş olan talebin yarattığı bir talep enflasyonu var.
Güldağ: Burası dengelenmeden enflasyonla uğraş de güç. Ayrıyeten, besin ve ulaşımda yeni artırımlar da gelebilir. Artırım görmeyen eserler var. örneğin ekmek fiyatı ne olacak? Üst taraflı riskler önemli…
Ağaoğlu: Bunları dengelemeniz için faizlerde yüksek seviyeyi müdafaanız lazım. ‘Düşüreceğim’ diye ısrar ettiğinizde önemli problemler çıkıyor ortaya. Görünüm, beklentiler bozulduğu üzere, Merkez Bankası’ndan faiz artırımı gelmesinin gerektiğini düşünecek düzeylere geldik. Gerçek faizin düzgünce daralacağı düzeylere geldik.
Güldağ: Bir de buna birinci fırsatta faiz indirimi olarak pahalandırılacak bir algıya yol açıyorsak…
Ağaoğlu: Gerçekten işimiz sıkıntı. Daha kıymetli bir sorun de ortadaki TÜFE-ÜFE makası, 25.3 puana yükseldi. Koronavirüs sebebiyle ertelenmiş olan bir talep vardı, onun bir kısmını kullandık. Endüstrideki ikinci çeyrek dahil olmak üzere yüksek büyüme beklentisinin gerisinde bu talep büyük rol sahibiydi.
Güldağ: Talep yavaşlayarak da olsa devam edecek üzere görünüyor…
Ağaoğlu: Lakin sanayi de, yatırım tarafı da o kadar süratli büyümeyecek. İçinde bulunduğumuz çeyrekten itibaren. Bu, gelirlerin artmadığı bir ortamda şirketlerin üretim maliyetlerini tüketici fiyatlarına yansıtamadıkları bir durum ortaya çıkartıyor. Tüketicinin gelirleri de artmadığı için bundan daha sonra işimiz biraz daha zorlanacak bu farkı kapatmak konusunda.
Güldağ: hiçbir vakit teğe bir kapanmıyor ortadaki fark.
Ağaoğlu: Lakin bu fark kısmen de olsa kapanmak zorunda. Aksi takdirde ya kimi üreticiler üretimden çekilecekler öbürleri istedikleri fiyatı koyarak bunu yansıtacaklar yahut tahminen, benim de tasa ettiğim, karaborsaya düşen bir halimiz olur mu diye bakıyorum, inşallah oraya gitmeyiz.
Güldağ: aslına bakarsanız biraz da imalatçı firmalarımızın son periyotta ihracata yönelmelerinin sebeplerinden biri bu. Sonuçta nereden baksan, maliyetlerinin yüzde 25-30’u Türk Lirası. Kur da bir o kadar yükseldi mi, hoş bir fırsat oluyor ihracatçıya. Lakin alışılmış sürdürülebilir değil.
Ağaoğlu: İhracat da olsa fark hakikaten üretici tarafını zorlayan bir açıklık. Bunun da bir biçimde kapanacağını zannediyorum. Düşük faizler tahminen kapanmayı hızlandırır lakin bu sefer de enflasyonu üst çekeceği için bir daha art geriye birbirini besleyen bir müddetç olacaktır
Güldağ: Faizlerin mecburen yüksek kalacağı bir ortama girdik. İndirim bu yıl hayal üzere. Zorlanırsa piyasa faizleri fırlar…
Ağaoğlu: Birebir biçimde, faizlerin o denli epey artması değilse bile eskisine oranla daha da yüksek kalması gereken bir periyoda girdik diye düşünüyorum. O yüzden bu yıl ortasında bir faiz indirimi ihtimali azalmış üzere görünüyor.
Güldağ: Bu yıl faiz indirimi hayli güç. Biraz evvel konuştuk. Temmuzda enflasyon daha da yükselecek görünüyor. Klasik olarak Türkiye’de yaz aylarında enflasyon düşse bile durum bu yıl oldukça farklı. Ağustosta da fazlaca farklı bir görünüm olmayabilir.
Ağaoğlu: Güç kümesinin kendisi bir enflasyon yaratıyor. Bir de onları kullananların üzerinde kıymetli bir tesir yapıyor. Bu ÜFE-TÜFE farkının açılmasına yol açacak biçimde maliyetleri artıran öge oluyor. Önemli bir sorun haline geldi ve daha da ciddileşecek. Tahminen bir ölçü ertelenmiş artırım da var bunun ortasında… Sanayiciyi de zorlayacak bir ortam oluştu. Ve endüstrideki başarılı performansı da bu niçinle korkarım tıpkı biçimde sürdürülemeyecek.
Güldağ: Kayseri’de sanayicilerle konuştum. Dediler ki, bu son güç artırımlarıyla birlikte Kayseri’de endüstrici alev alev yanıyor. örneğin bu haziranda kontrat yapan bir endüstrici bu elektrik ve doğalgaz artırımını Avrupalı müşterisine nasıl izah edecek. Ortadaki farkı nasıl kabul ettirecek?
Ağaoğlu: Büyük belirsizlik ögesi…
Güldağ: Alışılmış farklı yaklaşanlar da var. örneğin Denizlili sanayicilerle konuştuğumda da dediler ki, ‘Doğru, güç faturası daima kabarıyor. Lakin artık anladık ki, bunlar bizim önümüzdeki süreçte de kolay kolay değiştiremeyeceğimiz ögeler. Bizim kura gücümüz yetmez. Ne doların bileğini bükebiliriz, ne Euro’yu kündeye getirebiliriz. Biz bu süreci daima yenilikler yaparak yönetebilir ve ayakta kalabiliriz.’
Ağaoğlu: Natürel lakin daima yenilikler yapmak ve bunu müşterilere kabul ettirmek de kolay bir şey değil…
Güldağ: olağan olarak değil. Ancak sahiden ortama ahenk sağlamada kabiliyetli, azmi yüksek bir iş dünyamız var. Ancak alışılmış talihimizi epeyce zorlamayalım…
Ağaoğlu: Bunu sık sık konuşuyoruz. DTH çözülsün diye uğraşıyoruz. Şu anda alınan tedbirler bu ezber üzerinden alınıyor. halbuki orayı değiştirmenin şu an bir manası yok. Dokunmayın oraya… Bunları mecburî karşılıklarla biraz özendirici, biraz zorlayıcı, biraz cezalandırıcı tedbirlerle değiştirmek bize epey fazla bir yarar sağlamayacak. DTH’lardaki döviz aslına bakarsanız kullanıldı. O dövizi yeniden kullanma bahtımız yok. O denli bir kullanıldı ki, iki üç kez kullanıldı. O yüzden toplam rezervlerimiz eksi. Oradan bir döviz gelecek, iktisada katkı sağlayacak diyorsanız, yok o denli bir şey. Bunda ısrarın da manası yok. Burada yapılacak en güzel şey, TL’ye prestij kazandırarak ve TL’yi daha bedelli hale getirecek tedbirler alınarak yapılabilir. Lakin bunların yapılmadığını gerçek efektif döviz kurundan epeyce net görüyoruz.
Güldağ: 60’ın altına geriledi…
Ağaoğlu: TL bu kadar değersizliği hak ediyor mu diye baktığımızda hayır hak etmiyor. Ancak bunun için tedbirler alınıyor mu? Vergi yahut zarurî karşılıklarla bunu yapmanız pek mümkün görünmüyor. Bunun için yapılması gereken birinci ve birinci öncelikli şey ülkedeki finansal sayıların şeffaflığının netleştirilmesi. İkincisi de hayli net olarak Türkiye’nin risk priminin azalması gerekiyor. Bunlar azalmadan ne DTH’lar TL’ye döner, ki dönüp dönmemeleri de hayli kıymetli değil, ne de kalıcı bir düzgünleşme mümkün olur.
Altın 1835’i aşamazsa üst da gitmez
Güldağ: İş dünyası, her vakit o denli ancak şu sıralar pariteyi de yakından izliyor, benim gördüğüm…
Ağaoğlu: Geçtiğimiz hafta Euro/dolar paritesinde 1,1840’da kritik eşik demiştik. Haftalık kapanış altında olursa sorun olur demiştik. Haftalık kapanış biraz daha tekniğe ihtimam gösteren birileri tarafınca 1840’ın üzerinde kapattı geçen hafta.
Güldağ: Sarraf terazisi hassaslığı mı girdi işe?
Ağaoğlu: Evet bir sarraf terazisi girdi işin içine. Lakin bu hafta epeyce fazla tutamadılar. Bu hafta için 1865 o düzey. Zira o bir yükseliş trendiydi, geçen haftanın 1840’ı bu haftanın 1865’i… Euro-dolar paritesinde 1,1865 bu seferki kritik düzey. Bunun altında kapanacak olursa 1,1740 düzeylerine gidiyoruz. Türkiye’deki ihracatçılar için enflasyon, ÜFE, TÜFE, maliyet artışları, güç fiyatlarındaki artışların üzerine bir de paritede bu biçimde bir sorun olabilir. 1865’in altında 1.17’ye kadar epeyce büyük bir sayı olmamakla birlikte az da bir şey de değil bugünkü ortamda. Yani 1,1850’den 1,17’ye düştüğünde önemli hareket olur.
Güldağ: TL’ye nasıl yansır?
Ağaoğlu: TL, Euro’ya karşı bedel kazanıyor. Ancak ihracatçılar için de işi zorlaştıran bir nokta… Güldağ: Pekala altın tarafında ne var ne yok? Ağaoğlu: Gümüş altını desteklemiyor. Şayet bir hareket olursa evvel gümüşten başlar diye düşünüyordum. Gümüş 2685 üzere bir düzey var onun üzerine çıkamadı, şayet çıkabilseydi altını peşinden sürükleyebilirdi.
Güldağ: Altın için kritik eşik nerede şekilleniyor?
Ağaoğlu: Önümüzdeki günlerde 1835’lerin üzerine atabilirse kendini, daha üst gitme ihtimali var. Hatta 1900’lerin üzerine bir hareket de başlatabilir. Zira ABD’deki 10 yıllık faizler 1,35’lere geriledi. 1,35’lere gerilerken Amerika’daki satın alma yöneticileri endeksinin düşmesi iktisadın fazlaca da uygun gitmediği tasası yarattı. Bu da faizlerin daha uzun bir süre düşük kalacağı niyetini yarattı. Enflasyona şimdilik herkes tek seferlik bakıyor, ben niçinse buna epey katılamıyorum ancak onu da vakit gösterecek. bir daha de ABD’deki faizlerin düştüğü bir ortamda altının biraz talihi artıyor lakin 1835’i aşamadığı sürece fazlaca da üst gidemeyecek üzere görünüyor.
Petrolde 100 dolar tezleri için bir münasebet yok
Güldağ: Kimi emtia kalemlerinde fiyat düşüşü var. Enflasyona sanki biraz emtia tarafınca bir nefeslenme gelir mi? İstikamet aşağı yanlışsız mu emtiada?
Ağaoğlu: Bunu tam söylemek sıkıntı. Burada en temel gösterge, bilhassa endüstriyel metaller tarafında bakırdır. Bakıra baktığımız vakit, değerli bir düzeltmenin ortasındayız. Ancak piyasaları epey rahatlatacak bir düzeltme değil bu. Hakeza misal biçimde, ziraî emtia tarafında da değerli bir düzeltme geldi. Mısır bilhassa, soya da bir düzeltme devrine girdi. Fiyatlarda bir düzgünleşme gelecek üzere görünüyor. Lakin bizi asıl ilgilendiren petrol. En büyük faturamız güç tarafında. Bunun ortasındaki en büyük kalem de petrol fiyatı.
Güldağ: Varili 80 dolar olursa dediğin üzere…
Ağaoğlu: 80 doları bakılırsabilir diye uyardık fakat doğal bu olmasın diye de dua ettiğimiz bir düzey. Lakin korkarım olacak. OPEC tarafında bir uyuşmazlık var.
Güldağ: OPEC+ toplantısı salladı piyasayı… Ağaoğlu: Şöyle bir durum var. Birtakım ülkeler için cari fiyat kâfi. Bütçeleri için fazla fazla kâfi. Onlar bu seneyi bu kadar yüksek fiyatlamamışlardı. Ülkeler üstü manipülasyon diye ismini koydum ben bu işin, ülkeler üstü manipülasyon olunca kimse kimseyi suçlayamıyor. OPEC+’ın üyesi olmamakla bir arada bu muahedeyi en çok destekleyen de ABD’deki kayaç petrolü üreticileri olsa gerek. Zira onlar sahiden çölde vaha buldular. Artık baktığınız vakit üreticiler tarafınca itiraz yok, tüketiciler tarafında yapılabilecek epeyce fazla bir şey yok.
Güldağ: OPEC+’daki bu karışıklıktan dolayı 100 dolar da görülebilir deniyor.
Ağaoğlu: Ben nasıl ’35 doların altı hem üreticiler tıpkı vakitte tüketiciler için epey sağlıklı değil’ diyorsam, 65 doların üstü de sağlıklı değil. Zira 100 doları geçtiği vakit talep ister istemez pahalılıktan dolayı düşecektir. Üstelik 100 dolara çıkması için de hiç bir temel sebep yok. Şayet 100 dolarları zorlayacak olursa da büsbütün manipülatif bir harekettir. Altını doldurmak fazlaca zordur. Nasıl ki 147 dolardan eksi 40 dolara düşebiliyorsa petrol, 100 doları zorladığında da 35 doları görür mü diye bakarım. Zira sürdürülebilir değil o düzey. Ve sahiden güç ithalatçısı ülkeleri de epey boğmamak lazım. 65-70 doların üzerine çıktığı vakit bu sefer tüketiciler vazgeçiyorlar tüketmekten, üreticiler yeni alan aramaktan vazgeçiyorlar. O yüzden dengeyi kurabilecekleri yer 55-75 dolardır bence petrolde. 100 dolar da büyük ihtimalle finansal piyasaların baskısıyla olur fakat ben zannetmiyorum.
Okumaya devam et...
Güldağ: Gündem enflasyon. Aylık bazda haziran mayısın iki katı çıkar diye… O denli de oldu. Mayıs 0.89’du, Haziran 1.94 geldi. Yıllıkta da 17.5’i geçtik TÜFE’de. Üretici Fiyat Endeksi ise 42.89’a çıktı. TÜFE ve ÜFE içindeki makas açılmaya devam etti. Eh, Haziran’ın son gününde elektrik, doğalgaz ve LPG’ye gelen artırımların temmuz enflasyonuna direkt ve dolaylı tesirlerini de hesaba katınca temmuzda da enflasyon aşağı değil üst gidecek. DÜNYA müellifi Alaattin Aktaş hesaplamış. Geçen ay son gün gelen artırımların temmuz enflasyonuna direkt tesiri 0.79 puan. Bu artırımların dolaylı yansıması ve öteki artırımları da eklersen temmuzda yüzde 1.5 enflasyon beklemek sürpriz olmayacak. En az alışılmış… Bu durumda yıllık oran da 19’da dayanacak. Hasılı enflasyonda hesaplar tutmadı. Nisandan, haydi bilemediniz mayıstan daha sonra tarafını aşağıya çevirecekti enflasyon. Bilakis bir durum yaşanıyor. Keza bu öngörüye bağlı faiz indirimi de başlar deniyordu. Gerçi biz, faiz ‘indirimi olursa lakin ikinci yarıda’ demiştik lakin genel beklenti daha evvel geleceği istikametindeydi. Artık enflasyon beklentileri güzelden güzele bozuldu. Yakın bir vadede faiz indirimi de neredeyse imkansız görünüyor. Alışılmış rasyonel hareket edeceksek…
Ağaoğlu: Ben her zamanki üzere şeytanın avukatlığı ile başlayayım… Açıklanan enflasyonun kendisi yüksek ancak asıl algılanışı daha da yüksek. Hissettiğimiz enflasyon, hayat pahalılığı dediğimiz enflasyon esasen yüksek. bir de vatandaşlar olarak gelirlerimiz o kadar artmadığı için bu biçimde bir problem ortaya çıkıyor.
Güldağ: Geçim maliyeti önemli yükseldi.
Ağaoğlu: Onun ötesinde görünüm bozuldu, beklentiler büsbütün bozuldu. Bunları tamir etmek nitekim senelera sari. Nasıl bir müddetç gerektiğini hatırlamak için doğrusunu istersen Durmuş Yılmaz ve evvelce başlamak lazım. 2-3 yıl devam ettirmişlerdi gereksiz olduğunu düşündüğümüz kadar yüksek faizleri…
Güldağ: Merkez Bankası’nın bu süreçle uğraşı de giderek zorlaşıyor.
Ağaoğlu: ‘Faiz indirimlerini çabucak birinci fırsatta yapacağız’ imgesi arz eden bir Merkez Bankası algısı bu uğraşın zorlaşmasında kıymetli bir yer tutuyor. Zira Merkez Bankası’nda idare değişikliği diyelim, birlikteinde önemli soru işaretleri doğurdu. Bu da enflasyonda beklentileri nitekim bozdu.
Güldağ: Yani, faiz inecek ben şimdiden alayım yaklaşımı kuvvetli…
Ağaoğlu: Şimdiden alınca talep yaratıyorsun. Talep yaratınca bu sefer aslına bakarsan hammaddeden kaynaklanan bir maliyet artışı var. Bir de bunun üzerine ‘ileride gelirim artmayacak, ileride fiyatlar daha da yükselecek’ diye öne çekilmiş olan talebin yarattığı bir talep enflasyonu var.
Güldağ: Burası dengelenmeden enflasyonla uğraş de güç. Ayrıyeten, besin ve ulaşımda yeni artırımlar da gelebilir. Artırım görmeyen eserler var. örneğin ekmek fiyatı ne olacak? Üst taraflı riskler önemli…
Ağaoğlu: Bunları dengelemeniz için faizlerde yüksek seviyeyi müdafaanız lazım. ‘Düşüreceğim’ diye ısrar ettiğinizde önemli problemler çıkıyor ortaya. Görünüm, beklentiler bozulduğu üzere, Merkez Bankası’ndan faiz artırımı gelmesinin gerektiğini düşünecek düzeylere geldik. Gerçek faizin düzgünce daralacağı düzeylere geldik.
Güldağ: Bir de buna birinci fırsatta faiz indirimi olarak pahalandırılacak bir algıya yol açıyorsak…
Ağaoğlu: Gerçekten işimiz sıkıntı. Daha kıymetli bir sorun de ortadaki TÜFE-ÜFE makası, 25.3 puana yükseldi. Koronavirüs sebebiyle ertelenmiş olan bir talep vardı, onun bir kısmını kullandık. Endüstrideki ikinci çeyrek dahil olmak üzere yüksek büyüme beklentisinin gerisinde bu talep büyük rol sahibiydi.
Güldağ: Talep yavaşlayarak da olsa devam edecek üzere görünüyor…
Ağaoğlu: Lakin sanayi de, yatırım tarafı da o kadar süratli büyümeyecek. İçinde bulunduğumuz çeyrekten itibaren. Bu, gelirlerin artmadığı bir ortamda şirketlerin üretim maliyetlerini tüketici fiyatlarına yansıtamadıkları bir durum ortaya çıkartıyor. Tüketicinin gelirleri de artmadığı için bundan daha sonra işimiz biraz daha zorlanacak bu farkı kapatmak konusunda.
Güldağ: hiçbir vakit teğe bir kapanmıyor ortadaki fark.
Ağaoğlu: Lakin bu fark kısmen de olsa kapanmak zorunda. Aksi takdirde ya kimi üreticiler üretimden çekilecekler öbürleri istedikleri fiyatı koyarak bunu yansıtacaklar yahut tahminen, benim de tasa ettiğim, karaborsaya düşen bir halimiz olur mu diye bakıyorum, inşallah oraya gitmeyiz.
Güldağ: aslına bakarsanız biraz da imalatçı firmalarımızın son periyotta ihracata yönelmelerinin sebeplerinden biri bu. Sonuçta nereden baksan, maliyetlerinin yüzde 25-30’u Türk Lirası. Kur da bir o kadar yükseldi mi, hoş bir fırsat oluyor ihracatçıya. Lakin alışılmış sürdürülebilir değil.
Ağaoğlu: İhracat da olsa fark hakikaten üretici tarafını zorlayan bir açıklık. Bunun da bir biçimde kapanacağını zannediyorum. Düşük faizler tahminen kapanmayı hızlandırır lakin bu sefer de enflasyonu üst çekeceği için bir daha art geriye birbirini besleyen bir müddetç olacaktır
Güldağ: Faizlerin mecburen yüksek kalacağı bir ortama girdik. İndirim bu yıl hayal üzere. Zorlanırsa piyasa faizleri fırlar…
Ağaoğlu: Birebir biçimde, faizlerin o denli epey artması değilse bile eskisine oranla daha da yüksek kalması gereken bir periyoda girdik diye düşünüyorum. O yüzden bu yıl ortasında bir faiz indirimi ihtimali azalmış üzere görünüyor.
Güldağ: Bu yıl faiz indirimi hayli güç. Biraz evvel konuştuk. Temmuzda enflasyon daha da yükselecek görünüyor. Klasik olarak Türkiye’de yaz aylarında enflasyon düşse bile durum bu yıl oldukça farklı. Ağustosta da fazlaca farklı bir görünüm olmayabilir.
Ağaoğlu: Güç kümesinin kendisi bir enflasyon yaratıyor. Bir de onları kullananların üzerinde kıymetli bir tesir yapıyor. Bu ÜFE-TÜFE farkının açılmasına yol açacak biçimde maliyetleri artıran öge oluyor. Önemli bir sorun haline geldi ve daha da ciddileşecek. Tahminen bir ölçü ertelenmiş artırım da var bunun ortasında… Sanayiciyi de zorlayacak bir ortam oluştu. Ve endüstrideki başarılı performansı da bu niçinle korkarım tıpkı biçimde sürdürülemeyecek.
Güldağ: Kayseri’de sanayicilerle konuştum. Dediler ki, bu son güç artırımlarıyla birlikte Kayseri’de endüstrici alev alev yanıyor. örneğin bu haziranda kontrat yapan bir endüstrici bu elektrik ve doğalgaz artırımını Avrupalı müşterisine nasıl izah edecek. Ortadaki farkı nasıl kabul ettirecek?
Ağaoğlu: Büyük belirsizlik ögesi…
Güldağ: Alışılmış farklı yaklaşanlar da var. örneğin Denizlili sanayicilerle konuştuğumda da dediler ki, ‘Doğru, güç faturası daima kabarıyor. Lakin artık anladık ki, bunlar bizim önümüzdeki süreçte de kolay kolay değiştiremeyeceğimiz ögeler. Bizim kura gücümüz yetmez. Ne doların bileğini bükebiliriz, ne Euro’yu kündeye getirebiliriz. Biz bu süreci daima yenilikler yaparak yönetebilir ve ayakta kalabiliriz.’
Ağaoğlu: Natürel lakin daima yenilikler yapmak ve bunu müşterilere kabul ettirmek de kolay bir şey değil…
Güldağ: olağan olarak değil. Ancak sahiden ortama ahenk sağlamada kabiliyetli, azmi yüksek bir iş dünyamız var. Ancak alışılmış talihimizi epeyce zorlamayalım…
Ağaoğlu: Bunu sık sık konuşuyoruz. DTH çözülsün diye uğraşıyoruz. Şu anda alınan tedbirler bu ezber üzerinden alınıyor. halbuki orayı değiştirmenin şu an bir manası yok. Dokunmayın oraya… Bunları mecburî karşılıklarla biraz özendirici, biraz zorlayıcı, biraz cezalandırıcı tedbirlerle değiştirmek bize epey fazla bir yarar sağlamayacak. DTH’lardaki döviz aslına bakarsanız kullanıldı. O dövizi yeniden kullanma bahtımız yok. O denli bir kullanıldı ki, iki üç kez kullanıldı. O yüzden toplam rezervlerimiz eksi. Oradan bir döviz gelecek, iktisada katkı sağlayacak diyorsanız, yok o denli bir şey. Bunda ısrarın da manası yok. Burada yapılacak en güzel şey, TL’ye prestij kazandırarak ve TL’yi daha bedelli hale getirecek tedbirler alınarak yapılabilir. Lakin bunların yapılmadığını gerçek efektif döviz kurundan epeyce net görüyoruz.
Güldağ: 60’ın altına geriledi…
Ağaoğlu: TL bu kadar değersizliği hak ediyor mu diye baktığımızda hayır hak etmiyor. Ancak bunun için tedbirler alınıyor mu? Vergi yahut zarurî karşılıklarla bunu yapmanız pek mümkün görünmüyor. Bunun için yapılması gereken birinci ve birinci öncelikli şey ülkedeki finansal sayıların şeffaflığının netleştirilmesi. İkincisi de hayli net olarak Türkiye’nin risk priminin azalması gerekiyor. Bunlar azalmadan ne DTH’lar TL’ye döner, ki dönüp dönmemeleri de hayli kıymetli değil, ne de kalıcı bir düzgünleşme mümkün olur.
Altın 1835’i aşamazsa üst da gitmez
Güldağ: İş dünyası, her vakit o denli ancak şu sıralar pariteyi de yakından izliyor, benim gördüğüm…
Ağaoğlu: Geçtiğimiz hafta Euro/dolar paritesinde 1,1840’da kritik eşik demiştik. Haftalık kapanış altında olursa sorun olur demiştik. Haftalık kapanış biraz daha tekniğe ihtimam gösteren birileri tarafınca 1840’ın üzerinde kapattı geçen hafta.
Güldağ: Sarraf terazisi hassaslığı mı girdi işe?
Ağaoğlu: Evet bir sarraf terazisi girdi işin içine. Lakin bu hafta epeyce fazla tutamadılar. Bu hafta için 1865 o düzey. Zira o bir yükseliş trendiydi, geçen haftanın 1840’ı bu haftanın 1865’i… Euro-dolar paritesinde 1,1865 bu seferki kritik düzey. Bunun altında kapanacak olursa 1,1740 düzeylerine gidiyoruz. Türkiye’deki ihracatçılar için enflasyon, ÜFE, TÜFE, maliyet artışları, güç fiyatlarındaki artışların üzerine bir de paritede bu biçimde bir sorun olabilir. 1865’in altında 1.17’ye kadar epeyce büyük bir sayı olmamakla birlikte az da bir şey de değil bugünkü ortamda. Yani 1,1850’den 1,17’ye düştüğünde önemli hareket olur.
Güldağ: TL’ye nasıl yansır?
Ağaoğlu: TL, Euro’ya karşı bedel kazanıyor. Ancak ihracatçılar için de işi zorlaştıran bir nokta… Güldağ: Pekala altın tarafında ne var ne yok? Ağaoğlu: Gümüş altını desteklemiyor. Şayet bir hareket olursa evvel gümüşten başlar diye düşünüyordum. Gümüş 2685 üzere bir düzey var onun üzerine çıkamadı, şayet çıkabilseydi altını peşinden sürükleyebilirdi.
Güldağ: Altın için kritik eşik nerede şekilleniyor?
Ağaoğlu: Önümüzdeki günlerde 1835’lerin üzerine atabilirse kendini, daha üst gitme ihtimali var. Hatta 1900’lerin üzerine bir hareket de başlatabilir. Zira ABD’deki 10 yıllık faizler 1,35’lere geriledi. 1,35’lere gerilerken Amerika’daki satın alma yöneticileri endeksinin düşmesi iktisadın fazlaca da uygun gitmediği tasası yarattı. Bu da faizlerin daha uzun bir süre düşük kalacağı niyetini yarattı. Enflasyona şimdilik herkes tek seferlik bakıyor, ben niçinse buna epey katılamıyorum ancak onu da vakit gösterecek. bir daha de ABD’deki faizlerin düştüğü bir ortamda altının biraz talihi artıyor lakin 1835’i aşamadığı sürece fazlaca da üst gidemeyecek üzere görünüyor.
Petrolde 100 dolar tezleri için bir münasebet yok
Güldağ: Kimi emtia kalemlerinde fiyat düşüşü var. Enflasyona sanki biraz emtia tarafınca bir nefeslenme gelir mi? İstikamet aşağı yanlışsız mu emtiada?
Ağaoğlu: Bunu tam söylemek sıkıntı. Burada en temel gösterge, bilhassa endüstriyel metaller tarafında bakırdır. Bakıra baktığımız vakit, değerli bir düzeltmenin ortasındayız. Ancak piyasaları epey rahatlatacak bir düzeltme değil bu. Hakeza misal biçimde, ziraî emtia tarafında da değerli bir düzeltme geldi. Mısır bilhassa, soya da bir düzeltme devrine girdi. Fiyatlarda bir düzgünleşme gelecek üzere görünüyor. Lakin bizi asıl ilgilendiren petrol. En büyük faturamız güç tarafında. Bunun ortasındaki en büyük kalem de petrol fiyatı.
Güldağ: Varili 80 dolar olursa dediğin üzere…
Ağaoğlu: 80 doları bakılırsabilir diye uyardık fakat doğal bu olmasın diye de dua ettiğimiz bir düzey. Lakin korkarım olacak. OPEC tarafında bir uyuşmazlık var.
Güldağ: OPEC+ toplantısı salladı piyasayı… Ağaoğlu: Şöyle bir durum var. Birtakım ülkeler için cari fiyat kâfi. Bütçeleri için fazla fazla kâfi. Onlar bu seneyi bu kadar yüksek fiyatlamamışlardı. Ülkeler üstü manipülasyon diye ismini koydum ben bu işin, ülkeler üstü manipülasyon olunca kimse kimseyi suçlayamıyor. OPEC+’ın üyesi olmamakla bir arada bu muahedeyi en çok destekleyen de ABD’deki kayaç petrolü üreticileri olsa gerek. Zira onlar sahiden çölde vaha buldular. Artık baktığınız vakit üreticiler tarafınca itiraz yok, tüketiciler tarafında yapılabilecek epeyce fazla bir şey yok.
Güldağ: OPEC+’daki bu karışıklıktan dolayı 100 dolar da görülebilir deniyor.
Ağaoğlu: Ben nasıl ’35 doların altı hem üreticiler tıpkı vakitte tüketiciler için epey sağlıklı değil’ diyorsam, 65 doların üstü de sağlıklı değil. Zira 100 doları geçtiği vakit talep ister istemez pahalılıktan dolayı düşecektir. Üstelik 100 dolara çıkması için de hiç bir temel sebep yok. Şayet 100 dolarları zorlayacak olursa da büsbütün manipülatif bir harekettir. Altını doldurmak fazlaca zordur. Nasıl ki 147 dolardan eksi 40 dolara düşebiliyorsa petrol, 100 doları zorladığında da 35 doları görür mü diye bakarım. Zira sürdürülebilir değil o düzey. Ve sahiden güç ithalatçısı ülkeleri de epey boğmamak lazım. 65-70 doların üzerine çıktığı vakit bu sefer tüketiciler vazgeçiyorlar tüketmekten, üreticiler yeni alan aramaktan vazgeçiyorlar. O yüzden dengeyi kurabilecekleri yer 55-75 dolardır bence petrolde. 100 dolar da büyük ihtimalle finansal piyasaların baskısıyla olur fakat ben zannetmiyorum.
Okumaya devam et...