1990’lar…
Oluk oluk kan aktığı dönem…
İnsan Hakları Derneği Elazığ Şube Lideri Avukat Metin Can ve dernek üyesi Tabip Hasan Kaya 21 Şubat 1993’te kaçırıldı. Tıpkı gün Can’ın ailesini arayan bir kişi “Başınız sağ olsun” deyip telefonu kapattı. Sonraki gün aileye bu sefer inleme sesleri dinletilip ayakkabıları bir torbanın ortasında konutuna gönderildi. Ve:
Azap edilmiş, başlarından vurulmuş cesetler 27 Şubat’ta bulundu…
Katillerin kimler olduğunu “Binbaşı Ersever’in İtirafları” kitabımda yazdım. Aileler kitabı kanıt göstererek Elazığ Cumhuriyet Savcılığına başvurdu.
Savcıların verdiği “nazaranvsizlik” sonucu niçiniyle belge Elazığ, Tunceli, Kayseri, Erzincan ve Malatya’ya gidip geldi. Aktif soruşturma yapılmayınca dava açılmadı. Kaya ailesi belgeyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi/AİHM’e taşıdı.
AİHM beni şahit olarak çağırdı…
Mahkemeye bildiklerimi söylerken, Türkiye’yi savunan avukat kulağıma eğilip şunu dedi:
-“Lütfen ülkemizi küçük düşürmeyelim Soner Bey!”
Bu hal aslında bizim hukuka-adalete bakışımızı yansıtıyor. Faili meçhul cinayetleri savunmak yurtseverlik olabilir mi? Hukuk devletine ne gerek var bu biçimde?
O gün, mahkeme salonunda da bildiklerimi anlattım. AİHM, Türkiye’yi mahkûm etti…
KULÜP DİZİSİ
Şuraya geleceğim:
“Kulüp” dizisiyle yakın tarih tartışması alevlendi: 1942’de çıkarılan Varlık Vergisi!
“Salkım bayanın Taneleri” sinemasıyla de emsal polemik yaşanmıştı.
halbuki… Diziler, sinemalar üzerinden tarih tartışması yapılmaz. Bunlar kurgudur; senarist ve direktör hayaline nazaran eser meydana getirir. Örneğin:
Quentin Tarantino, “Soysuzlar Çetesi-Inglourious Basterds” sinemasında Hitler ve Goebbels’i sinema salonundan yakarak öldürdü! Bunun tartışması yapılabilir mi?
Lakin ülkemizde dizide-filmde anlatılanları gerçek sananlar var! “Kulüp” dizisini seyredip Varlık Vergisi hakkında ahkâm kesiliyor! Ne alaka ise mevzu kesinlikle 6-7 Eylül 1955 olaylarına getiriliyor! Yahu ortalarında on üç yıl fark var…
Ki dizinin; –Varlık Vergisi yüzünden sevgilisini (Varlık Vergisi çıkmadan önce) 1938’de öldürmesi üzere zorlama vakit sorunları var! her neyse, hususumuz dizi değil…
Bahis, Varlık Vergisi:
Salt Türkiye’de değil, yasa çabucak her ülkede çıktı.
Örneğin, Zafer Vergisi (The Victory Tax), ABD‘de 1942-1944 yılları içinde uygulandı. 2 milyon dolar geliri olandan yüzde 67 vergi alındı. Bu oran İngiltere’de yüzde 80 idi!
ABD ve İngiltere yalnızca İkinci Dünya Savaşı değil, Birinci Dünya Savaşı’nda da Özel Gelir Yasası çıkardı.
Savaşa girmeyen İsviçre bile beş yıllığına varlık vergisini yürürlüğe soktu.
Türkiye’de iki yıl uygulandı.
Birinci savaş vergisinin 1874’te Üçüncü Carlist Savaşı sırasında İspanya‘ya yürürlüğe girdiğini anımsatırım…
ÖKTE’NİN İNTİKAMI
Periyot İkinci Dünya Savaşı…
18 milyonluk Türkiye’nin 1 milyonu askere alındı. Büyük kısmı köylüydü. İtibariyle tarım üretimi düştü; ekmek karneye bağlandı, karaborsacılık başladı.
Bu arada… Devlet de gerek savunma sarfiyatları ve gerekse askerini doyurmakta finans zorluğu çekti. Devletin 1939’da 390 milyon lira olan bütçe harcanması, 1942’de 900 milyon liraya çıktı.
Türkiye’de Varlık Vergisi salt azınlıklardan değil, (Mareşal Fevzi Çakmak dâhil) Müslümanlar ve yabancılardan da alındı. “Alındı” demek de pek yanlışsız değil; Türkler vergilerinin tamamını verdi, azınlıklardan verginin yüzde 20-25’i tahsil edilemedi.
Tahsil edilen 315 milyon liranın ortasında; gayrimüslimlerden 30 milyon lira, yabancılardan 130 milyon lira, Müslümanlardan ise 155 milyon lira alındı…
Problem yalnızca para değil kuşkusuz, uygulamada yanlışlar yapıldı.
örneğin… Tüm azınlıkları güçlü görmek yanılgıydı.
örneğin… Listelerde kayırmalar yapmak yanılgıydı.
örneğin… Münasebetleri ne olursa olsun vergi ödemeyenleri Erzurum/Aşkale’ye göndermek küsurdu.
örneğin… Savaş şartları bile olsa siyasetin-basının lisanı hayli sertti.
Şunu eklemeliyim: Bu bahiste kaynakça olarak -dönemin İstanbul Defterdarı- Faik Ökte‘nin “Varlık Vergisi Faciası” kitabı gösteriliyor! Ama… Bir Ermeni vatandaşa baskı yapıp konutunu fazlaca ucuza aldığı için Faik Ökte’nin o periyot yargılandığından bahsedilmiyor! Ökte’nin kitabını CHP’den intikamı almak için 1951’de DP iktidarı periyodunda yazdığını da hatırlatırım!
Bunları daima tartışalım. Fakat ulus devleti karalamak isteyen neoliberalizmin etnisite tuzağına düşmeden!
Dizi-film duygusallığını bırakıp hakikatin yanında duralım…
Soner Yalçın
Oluk oluk kan aktığı dönem…
İnsan Hakları Derneği Elazığ Şube Lideri Avukat Metin Can ve dernek üyesi Tabip Hasan Kaya 21 Şubat 1993’te kaçırıldı. Tıpkı gün Can’ın ailesini arayan bir kişi “Başınız sağ olsun” deyip telefonu kapattı. Sonraki gün aileye bu sefer inleme sesleri dinletilip ayakkabıları bir torbanın ortasında konutuna gönderildi. Ve:
Azap edilmiş, başlarından vurulmuş cesetler 27 Şubat’ta bulundu…
Katillerin kimler olduğunu “Binbaşı Ersever’in İtirafları” kitabımda yazdım. Aileler kitabı kanıt göstererek Elazığ Cumhuriyet Savcılığına başvurdu.
Savcıların verdiği “nazaranvsizlik” sonucu niçiniyle belge Elazığ, Tunceli, Kayseri, Erzincan ve Malatya’ya gidip geldi. Aktif soruşturma yapılmayınca dava açılmadı. Kaya ailesi belgeyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi/AİHM’e taşıdı.
AİHM beni şahit olarak çağırdı…
Mahkemeye bildiklerimi söylerken, Türkiye’yi savunan avukat kulağıma eğilip şunu dedi:
-“Lütfen ülkemizi küçük düşürmeyelim Soner Bey!”
Bu hal aslında bizim hukuka-adalete bakışımızı yansıtıyor. Faili meçhul cinayetleri savunmak yurtseverlik olabilir mi? Hukuk devletine ne gerek var bu biçimde?
O gün, mahkeme salonunda da bildiklerimi anlattım. AİHM, Türkiye’yi mahkûm etti…
KULÜP DİZİSİ
Şuraya geleceğim:
“Kulüp” dizisiyle yakın tarih tartışması alevlendi: 1942’de çıkarılan Varlık Vergisi!
“Salkım bayanın Taneleri” sinemasıyla de emsal polemik yaşanmıştı.
halbuki… Diziler, sinemalar üzerinden tarih tartışması yapılmaz. Bunlar kurgudur; senarist ve direktör hayaline nazaran eser meydana getirir. Örneğin:
Quentin Tarantino, “Soysuzlar Çetesi-Inglourious Basterds” sinemasında Hitler ve Goebbels’i sinema salonundan yakarak öldürdü! Bunun tartışması yapılabilir mi?
Lakin ülkemizde dizide-filmde anlatılanları gerçek sananlar var! “Kulüp” dizisini seyredip Varlık Vergisi hakkında ahkâm kesiliyor! Ne alaka ise mevzu kesinlikle 6-7 Eylül 1955 olaylarına getiriliyor! Yahu ortalarında on üç yıl fark var…
Ki dizinin; –Varlık Vergisi yüzünden sevgilisini (Varlık Vergisi çıkmadan önce) 1938’de öldürmesi üzere zorlama vakit sorunları var! her neyse, hususumuz dizi değil…
Bahis, Varlık Vergisi:
Salt Türkiye’de değil, yasa çabucak her ülkede çıktı.
Örneğin, Zafer Vergisi (The Victory Tax), ABD‘de 1942-1944 yılları içinde uygulandı. 2 milyon dolar geliri olandan yüzde 67 vergi alındı. Bu oran İngiltere’de yüzde 80 idi!
ABD ve İngiltere yalnızca İkinci Dünya Savaşı değil, Birinci Dünya Savaşı’nda da Özel Gelir Yasası çıkardı.
Savaşa girmeyen İsviçre bile beş yıllığına varlık vergisini yürürlüğe soktu.
Türkiye’de iki yıl uygulandı.
Birinci savaş vergisinin 1874’te Üçüncü Carlist Savaşı sırasında İspanya‘ya yürürlüğe girdiğini anımsatırım…
ÖKTE’NİN İNTİKAMI
Periyot İkinci Dünya Savaşı…
18 milyonluk Türkiye’nin 1 milyonu askere alındı. Büyük kısmı köylüydü. İtibariyle tarım üretimi düştü; ekmek karneye bağlandı, karaborsacılık başladı.
Bu arada… Devlet de gerek savunma sarfiyatları ve gerekse askerini doyurmakta finans zorluğu çekti. Devletin 1939’da 390 milyon lira olan bütçe harcanması, 1942’de 900 milyon liraya çıktı.
Türkiye’de Varlık Vergisi salt azınlıklardan değil, (Mareşal Fevzi Çakmak dâhil) Müslümanlar ve yabancılardan da alındı. “Alındı” demek de pek yanlışsız değil; Türkler vergilerinin tamamını verdi, azınlıklardan verginin yüzde 20-25’i tahsil edilemedi.
Tahsil edilen 315 milyon liranın ortasında; gayrimüslimlerden 30 milyon lira, yabancılardan 130 milyon lira, Müslümanlardan ise 155 milyon lira alındı…
Problem yalnızca para değil kuşkusuz, uygulamada yanlışlar yapıldı.
örneğin… Tüm azınlıkları güçlü görmek yanılgıydı.
örneğin… Listelerde kayırmalar yapmak yanılgıydı.
örneğin… Münasebetleri ne olursa olsun vergi ödemeyenleri Erzurum/Aşkale’ye göndermek küsurdu.
örneğin… Savaş şartları bile olsa siyasetin-basının lisanı hayli sertti.
Şunu eklemeliyim: Bu bahiste kaynakça olarak -dönemin İstanbul Defterdarı- Faik Ökte‘nin “Varlık Vergisi Faciası” kitabı gösteriliyor! Ama… Bir Ermeni vatandaşa baskı yapıp konutunu fazlaca ucuza aldığı için Faik Ökte’nin o periyot yargılandığından bahsedilmiyor! Ökte’nin kitabını CHP’den intikamı almak için 1951’de DP iktidarı periyodunda yazdığını da hatırlatırım!
Bunları daima tartışalım. Fakat ulus devleti karalamak isteyen neoliberalizmin etnisite tuzağına düşmeden!
Dizi-film duygusallığını bırakıp hakikatin yanında duralım…
Soner Yalçın