Yaklaşık 1 ay evvel eş vakitli olarak yayına giren ve evliliğin bir bina üzere çöküşüne odaklanan iki diziden bahsedeceğiz bugün. Birincisi, HBO’nun yeni imali lakin aslen Ingmar Bergman’ın 1973 yılındaki 6 kısımlık küçük dizisinden uyarlanan “Bir Evlilikten Sahneler” (Scenes from a Marriage) ile bu köşede birinci 3 kısmının incelemesini ele aldığım ve kalan 5 kısmıyla dönem finalini haftalar evvel yapan “İlk ve Son”…
Her ne kadar üretimlerin ortak kümesi, irtifa kaybeden evlilikler üzere gözükse de aslında diğer bir ortak paydada birleşiyorlar. Her ikisinde de bayanlar, çöküşün tetikleyici karakteri olarak karşımıza çıkıyor. Bu da ilgilerin erkek tarafına “cinsiyetçi” delikten bakan gözlerin ezberini biraz bozuyor.
VİRAL İLE BAŞLAYAN ÖYKÜ
Onları birinci kere bir arada, Eylül ayı başında Venedik Sinema Festivali’nin kırmızı halısında gördük. Diğerleriyle evli olmalarına karşın apansız kol altında kondurulan tutkulu bir öpücük, saniyeler ortasında dünyaya yayıldı ve dikkatler bir hafta daha sonra HBO’da yayına girecek olan Bir Evlilikten Sahneler (Scenes from a Marriage) dizisine ağırlaştı. Evliliği bitmekte olan bir çifti canlandıran Jessica Chastain ve Oscar Isaac’ın kimyası adeta diziden çıkıp halıya sıçramıştı ki bunun şuurlu bir pazarlama mı, yoksa aşklarının ipuçları mı olduğu gizemini hala koruyor.
DİZİDEN daha sonra BOŞANMALAR ARTTI
Bir Evlilikten Sahneler birinci kere Ingmar Bergman’ın idaresinde 1973’de İsveç’te yayımlanıyor. Üretimin İsveç toplumu üstündeki tesiri, bir daha sonraki yıl boşanma oranlarının yüzde 70’e yakın artmasından anlaşılıyor ve bundan Bergman sorumlu tutuluyor. O denli ya da bu biçimde, parçalanan birlik tasvirinin sertliğinin tanınması ve kendinden daha sonra gelen öteki üretimlere da ilham kaynağı olması sebebiyle aslında vaktin ötesinde bir üretimden bahsediyoruz. Hatta bunu, bir yıl daha sonra bir daha Bergman’ın imzasıyla yenidenlanan sinema sineması versiyonundan da anlıyoruz.
HBO için çekilen 5 kısımlık küçük dizinin direktör koltuğunda, ilgi bahisli üretimler konusunda kas yapmış Hagai Levi oturuyor. Levi, Bir Evlilikten Sahneler’i 18 yaşında izliyor ve fazlaca etkileniyor. Hatta sinema eğitimi almaya daha sonrasında başlıyor. O günden bugüne direktörlüğünü yaptığı biroldukca üretimde, bilhassa de Altın Küre mükafatına layık görüldüğü The Affair’da Bergman’ın kodları üzerinden hareket ettiğini belirtiyor.
2013 yılında enteresan bir şey oluyor. Bergman’ın oğlu Daniel Bergman, Bir Evlilikten Sahneler’i Levi’nin çekmesi için ona bir teklif gdolayıyor. Ortaya diğer projeler girmesine karşın 7 yıl proje Levi’nin masasında kalıyor ve pandemi ile birlikte hayata geçiyor. Amerikan kültürüne kök salabilmek için Yahudi – Amerikan bir oyun müellifi olan Amy Herzog ile anlaşan Levi, günümüz versiyonunda Bergman’ın senaryosundan farklı olarak bayan ve erkek rollerini birbiriyle değiştiriyor ve bunun için bayan karakterine epey âlâ hayat verecek bir muharrir bulduğunu söz ediyor.
KASITLI OLARAK BAYANA YIKILAN OYUNBOZAN ROLÜ
Bir tarafta teknoloji şirketinde çalışan başarılı bir iş hanımı Mira; öte yanda ise katı hayatının ruhsal mirasını yanında taşıyan eski Ortodoks Musevisi akademisyen Jonathan. Dizi her kısımda evliliğin istikametini değiştiren kavşaklarına odaklanıyor. Ebeveynlik, tutku kaybı ve aldatma konusundaki uyuşmazlıkları orijinaliyle şimdi tıpkı seyrediyor.
Bu yeni versiyonundaki temel fark, rollerin yalnızca cinsiyet değiştirmiş olması değil. Profesyonel hırslarına ve evlilik dışı ilgisine yenilen bu sefer bayan olurken imal, ilişkilerde cinsiyetlere dair beklentilerimizi ve bayanları nasıl yargıladığımız hakkında sorular da soruyor. Örneğin aldatan erkek olsa kabulü de farklı olur. Hatta bunu bir tartışmaları esnasında Mira’dan da duyuyoruz: “Erkekler daima aldatır.” Lakin birebir hareket bir bayan tarafınca gerçekleştiğinde, hatta ortada bakım bekleyen bir çocuk olduğunda yargı bıçağı bileniyor.
Üretimin bir başka başarısı da, karı – koca içindeki bağlantının tonunun son derece insancıl akması. Bilhassa kendinden daha genç bir erkeği seçen ve onunla yaptıklarını anlatan Mira’nın itirafını dinlerken Jonathan’ın denetimindeki sakinlik, izleyicinin göğsüne gerçek sıkı yumruklar atıyor. Jonathan’dan Mira ismine utanırken biz, o Mira’nın sevgilisiyle gideceği seyahat için kapatmayı beceremediği bavulunun arasındakileri döküyor, tüm kıyafetlerini tek tek katlıyor ve kapatıp yolcu ediyor.
Evet bu kadarı fazla olabilir. Yani en azından bir aldatma itirafına tam da sinemalarda olduğu üzere çılgınca bir reaksiyon bekliyoruz fakat yok. Olsun. Biz buradan her şeyin olabileceğini, verdiğimiz reaksiyonların olanı değiştirmeyeceğini öğreniyoruz. Değişiktir ki, bu olayın daha sonrasında dizide güç istikrarı değişiyor ve terk edilen ağlayarak dönülen oluyor. Tıpkı bir kız çocuğunu yolcu eder üzere onu diğerine hazırlayan Jonathan, Mira’nın gidişinden daha sonra “kendi” diye biriyle tanışıyor ve adeta küllerinden doğuyor.
Bu öykü yabancı gelmemiş olsa gerek… İlgilerimizde adeta 3. bir kişi üzere serpilen münasebetin vücudu, bir anda iki kişi içinden kayarsa ne olur? Kimileri bağlantıyı uzuv üzere görür, kendinden bir parça… Haliyle de bağ bittiğinde eksilen aslında kendi modülüdür. Bu bedensel bir şey değildir, ruhtan eksilen yer fazlaca sıkıntı dolar. İşte burada küllerinden bir daha daha kuvvetli doğan Jonathan, işinden atılarak bir daha bir arada olmayı dilenen Mira…
Birebir cümlede geçmekten bile korkan tutku, artık merhametle nasıl arkadaş olabilir?
Kan akan bir geçmişi umut kurutabilir mi?
Feci bir enkazı toplamak için ne kadar inanç gereklidir? Birbirine mi, kendine mi?
Üretim bu soruları soruyor mu, kısmen evet. Lakin bilhassa cılız bir son kısımla karşılıkları havada kalıyor. bir daha de imali, oyunculuklarının en üst mertebesinde olan Altın Küre ödüllü oyuncular Oscar Isaac ve Jessica Chastain için izlemek çok kâfi bir niye.
***
NE BİRİNCİ NE DE SON
Bu bir devam yazısıdır.
Bir ilginin derisinin vakit içinde incelmesini, çapraz senaryo akış tekniğiyle izlediğimiz Birinci ve Son’da son kısımların alakanın tam ortasına denk geleceğini düşünüp yanılmıştım. halbuki 3. kısımdan daha sonra biraz daha flash back yapan dizi, gerçek vakit akışına ulaştı, hatta 2025’lere kadar uzanarak 14 yıllık bir müddetyi kapsadı.
Hayatta da olduğu üzere kimi şeyleri bittikten daha sonra daha âlâ anlarız. Birinci ve Son tam da buna bir örnek. Yalnızca karakterler için değil biz izleyiciler için de birebir his olmalı ki izlediğimiz şey yalnızca bir alakanın başlayıp bitmesi değildi. Karakterlerin bir alaka yoluyla kendi ortasındaki dönüşümlerini gördük. Bunun bir kararı olarak da bütünün kendisi değişti.
Bir tıp kelebek tesiri, modüller değişince cihan de değişiyor. Sen değişmeyince yalnızca acın artıyor, değişmen gerektiği gerçeğini değiştirmiyor.
İki yaralı ruh Deniz (Özge Özpirinçci) ve Barış (Salih Bademci), beş hayata sığacak yoğunlukta bir tutkuyla birbirlerini bulduktan daha sonra, birbirlerini öldürecek noktaya gelmeleri bize ne anlatıyor? Bu kadar tezat iki uca sürüklenebilen bir aşktan hala bahsedebiliyorsak, bu da kaybettikleri irtifanın fazlaca hakikat ritimde, samimiyette ve gerçeklikte sunulmuş olmasından kaynaklanıyor. Oyuncuların, kendini çözememiş bu 2 karakteri epey düzgün çözdüklerinden bahsetmiştim. Artık el artırıyorum. Kendi kanlarından, canlarından başka birer karakter yaratmışlar aslında. Yani Deniz ve Barış hala bir yerlerde yaşıyor olabilecek kadar gerçekler…
Bunda, senarist Hakan Bonomo’nun hem teknik hem lirik olarak iğne oyası üzere işlediği senaryonun ve Cem Karcı’nın kreşendo biçimde izleyicinin iliklerine boca etmeyi bu kadar gerçekçi olarak başarabildiği his akışının büyük rolü var.
özetlemek gerekirse, şiddetli bir ilgiyi en derinlerine kadar duyumsamaya gücünüz var ise hiç durmayın izleyin, izlettirin.
Elçin Demiröz
Her ne kadar üretimlerin ortak kümesi, irtifa kaybeden evlilikler üzere gözükse de aslında diğer bir ortak paydada birleşiyorlar. Her ikisinde de bayanlar, çöküşün tetikleyici karakteri olarak karşımıza çıkıyor. Bu da ilgilerin erkek tarafına “cinsiyetçi” delikten bakan gözlerin ezberini biraz bozuyor.
VİRAL İLE BAŞLAYAN ÖYKÜ
Onları birinci kere bir arada, Eylül ayı başında Venedik Sinema Festivali’nin kırmızı halısında gördük. Diğerleriyle evli olmalarına karşın apansız kol altında kondurulan tutkulu bir öpücük, saniyeler ortasında dünyaya yayıldı ve dikkatler bir hafta daha sonra HBO’da yayına girecek olan Bir Evlilikten Sahneler (Scenes from a Marriage) dizisine ağırlaştı. Evliliği bitmekte olan bir çifti canlandıran Jessica Chastain ve Oscar Isaac’ın kimyası adeta diziden çıkıp halıya sıçramıştı ki bunun şuurlu bir pazarlama mı, yoksa aşklarının ipuçları mı olduğu gizemini hala koruyor.
DİZİDEN daha sonra BOŞANMALAR ARTTI
Bir Evlilikten Sahneler birinci kere Ingmar Bergman’ın idaresinde 1973’de İsveç’te yayımlanıyor. Üretimin İsveç toplumu üstündeki tesiri, bir daha sonraki yıl boşanma oranlarının yüzde 70’e yakın artmasından anlaşılıyor ve bundan Bergman sorumlu tutuluyor. O denli ya da bu biçimde, parçalanan birlik tasvirinin sertliğinin tanınması ve kendinden daha sonra gelen öteki üretimlere da ilham kaynağı olması sebebiyle aslında vaktin ötesinde bir üretimden bahsediyoruz. Hatta bunu, bir yıl daha sonra bir daha Bergman’ın imzasıyla yenidenlanan sinema sineması versiyonundan da anlıyoruz.
HBO için çekilen 5 kısımlık küçük dizinin direktör koltuğunda, ilgi bahisli üretimler konusunda kas yapmış Hagai Levi oturuyor. Levi, Bir Evlilikten Sahneler’i 18 yaşında izliyor ve fazlaca etkileniyor. Hatta sinema eğitimi almaya daha sonrasında başlıyor. O günden bugüne direktörlüğünü yaptığı biroldukca üretimde, bilhassa de Altın Küre mükafatına layık görüldüğü The Affair’da Bergman’ın kodları üzerinden hareket ettiğini belirtiyor.
2013 yılında enteresan bir şey oluyor. Bergman’ın oğlu Daniel Bergman, Bir Evlilikten Sahneler’i Levi’nin çekmesi için ona bir teklif gdolayıyor. Ortaya diğer projeler girmesine karşın 7 yıl proje Levi’nin masasında kalıyor ve pandemi ile birlikte hayata geçiyor. Amerikan kültürüne kök salabilmek için Yahudi – Amerikan bir oyun müellifi olan Amy Herzog ile anlaşan Levi, günümüz versiyonunda Bergman’ın senaryosundan farklı olarak bayan ve erkek rollerini birbiriyle değiştiriyor ve bunun için bayan karakterine epey âlâ hayat verecek bir muharrir bulduğunu söz ediyor.
KASITLI OLARAK BAYANA YIKILAN OYUNBOZAN ROLÜ
Bir tarafta teknoloji şirketinde çalışan başarılı bir iş hanımı Mira; öte yanda ise katı hayatının ruhsal mirasını yanında taşıyan eski Ortodoks Musevisi akademisyen Jonathan. Dizi her kısımda evliliğin istikametini değiştiren kavşaklarına odaklanıyor. Ebeveynlik, tutku kaybı ve aldatma konusundaki uyuşmazlıkları orijinaliyle şimdi tıpkı seyrediyor.
Bu yeni versiyonundaki temel fark, rollerin yalnızca cinsiyet değiştirmiş olması değil. Profesyonel hırslarına ve evlilik dışı ilgisine yenilen bu sefer bayan olurken imal, ilişkilerde cinsiyetlere dair beklentilerimizi ve bayanları nasıl yargıladığımız hakkında sorular da soruyor. Örneğin aldatan erkek olsa kabulü de farklı olur. Hatta bunu bir tartışmaları esnasında Mira’dan da duyuyoruz: “Erkekler daima aldatır.” Lakin birebir hareket bir bayan tarafınca gerçekleştiğinde, hatta ortada bakım bekleyen bir çocuk olduğunda yargı bıçağı bileniyor.
Üretimin bir başka başarısı da, karı – koca içindeki bağlantının tonunun son derece insancıl akması. Bilhassa kendinden daha genç bir erkeği seçen ve onunla yaptıklarını anlatan Mira’nın itirafını dinlerken Jonathan’ın denetimindeki sakinlik, izleyicinin göğsüne gerçek sıkı yumruklar atıyor. Jonathan’dan Mira ismine utanırken biz, o Mira’nın sevgilisiyle gideceği seyahat için kapatmayı beceremediği bavulunun arasındakileri döküyor, tüm kıyafetlerini tek tek katlıyor ve kapatıp yolcu ediyor.
Evet bu kadarı fazla olabilir. Yani en azından bir aldatma itirafına tam da sinemalarda olduğu üzere çılgınca bir reaksiyon bekliyoruz fakat yok. Olsun. Biz buradan her şeyin olabileceğini, verdiğimiz reaksiyonların olanı değiştirmeyeceğini öğreniyoruz. Değişiktir ki, bu olayın daha sonrasında dizide güç istikrarı değişiyor ve terk edilen ağlayarak dönülen oluyor. Tıpkı bir kız çocuğunu yolcu eder üzere onu diğerine hazırlayan Jonathan, Mira’nın gidişinden daha sonra “kendi” diye biriyle tanışıyor ve adeta küllerinden doğuyor.
Bu öykü yabancı gelmemiş olsa gerek… İlgilerimizde adeta 3. bir kişi üzere serpilen münasebetin vücudu, bir anda iki kişi içinden kayarsa ne olur? Kimileri bağlantıyı uzuv üzere görür, kendinden bir parça… Haliyle de bağ bittiğinde eksilen aslında kendi modülüdür. Bu bedensel bir şey değildir, ruhtan eksilen yer fazlaca sıkıntı dolar. İşte burada küllerinden bir daha daha kuvvetli doğan Jonathan, işinden atılarak bir daha bir arada olmayı dilenen Mira…
Birebir cümlede geçmekten bile korkan tutku, artık merhametle nasıl arkadaş olabilir?
Kan akan bir geçmişi umut kurutabilir mi?
Feci bir enkazı toplamak için ne kadar inanç gereklidir? Birbirine mi, kendine mi?
Üretim bu soruları soruyor mu, kısmen evet. Lakin bilhassa cılız bir son kısımla karşılıkları havada kalıyor. bir daha de imali, oyunculuklarının en üst mertebesinde olan Altın Küre ödüllü oyuncular Oscar Isaac ve Jessica Chastain için izlemek çok kâfi bir niye.
***
NE BİRİNCİ NE DE SON
Bu bir devam yazısıdır.
Bir ilginin derisinin vakit içinde incelmesini, çapraz senaryo akış tekniğiyle izlediğimiz Birinci ve Son’da son kısımların alakanın tam ortasına denk geleceğini düşünüp yanılmıştım. halbuki 3. kısımdan daha sonra biraz daha flash back yapan dizi, gerçek vakit akışına ulaştı, hatta 2025’lere kadar uzanarak 14 yıllık bir müddetyi kapsadı.
Hayatta da olduğu üzere kimi şeyleri bittikten daha sonra daha âlâ anlarız. Birinci ve Son tam da buna bir örnek. Yalnızca karakterler için değil biz izleyiciler için de birebir his olmalı ki izlediğimiz şey yalnızca bir alakanın başlayıp bitmesi değildi. Karakterlerin bir alaka yoluyla kendi ortasındaki dönüşümlerini gördük. Bunun bir kararı olarak da bütünün kendisi değişti.
Bir tıp kelebek tesiri, modüller değişince cihan de değişiyor. Sen değişmeyince yalnızca acın artıyor, değişmen gerektiği gerçeğini değiştirmiyor.
İki yaralı ruh Deniz (Özge Özpirinçci) ve Barış (Salih Bademci), beş hayata sığacak yoğunlukta bir tutkuyla birbirlerini bulduktan daha sonra, birbirlerini öldürecek noktaya gelmeleri bize ne anlatıyor? Bu kadar tezat iki uca sürüklenebilen bir aşktan hala bahsedebiliyorsak, bu da kaybettikleri irtifanın fazlaca hakikat ritimde, samimiyette ve gerçeklikte sunulmuş olmasından kaynaklanıyor. Oyuncuların, kendini çözememiş bu 2 karakteri epey düzgün çözdüklerinden bahsetmiştim. Artık el artırıyorum. Kendi kanlarından, canlarından başka birer karakter yaratmışlar aslında. Yani Deniz ve Barış hala bir yerlerde yaşıyor olabilecek kadar gerçekler…
Bunda, senarist Hakan Bonomo’nun hem teknik hem lirik olarak iğne oyası üzere işlediği senaryonun ve Cem Karcı’nın kreşendo biçimde izleyicinin iliklerine boca etmeyi bu kadar gerçekçi olarak başarabildiği his akışının büyük rolü var.
özetlemek gerekirse, şiddetli bir ilgiyi en derinlerine kadar duyumsamaya gücünüz var ise hiç durmayın izleyin, izlettirin.
Elçin Demiröz