Hüseyin GÖKÇE
Pandeminin, üretim sürecini büyük oranda sekteye uğrattığı 2020 yılında, teşvik evraklı yatırımlar kapsamında bir kişiyi istihdam etmek için gerekli olan sabit yatırım fiyatı 758 bin 152 lira ile pik noktaya ulaşırken, 2021 yılı Ocak-Eylül devrinde bu fiyat 655 bin 790 liraya geriledi. Lakin 2017 yılındaki 497 bin 891 lira olan bir kişinin istihdamı için gerekli olan yatırım maliyeti, son 5 yılda yüzde 30’un üzerinde artış gösterdi.
DÜNYA’nın, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yatırım teşvik dokümanı istatistiklerinden, güç kesimini dışarda bırakarak yaptığı hesaplamalara bakılırsa, bir kişiyi istihdamın maliyeti 2017 yılına nazaran yüzde 31.7 artış gösterdi. Sektörel bazda ise 2021 yılı 9 aylık neticelerina bakılırsa, maliyet tarımda 664 bin lira, madencilikte 881 bin lira, imalatta 614 bin, hizmetler dalında ise 874 bin lira olarak hesaplandı. Güç kesimi yüksek dengeli yatırım yapılmasına karşın, emek ağır bir yapısı olmadığı için, genel ortalamaları etkilememesi hedefiyle hesaplama dışı bırakıldı.
En düşük maliyet tarımda
Sektörel bazda yapılan değerlendirmeye nazaran uzun yıllar ortalamasında, istihdam için en düşük yatırım muhtaçlığı tarım bölümünde olduğu gözlendi. Lakin son 5 yıllık vakit diliminde, ortasında bulunduğumuz 2021 yılında, bu bahiste bir istisna yaşandı. Tarım dalında bir kişilik istihdam oluşturmak için 664 bin 912 lira yatırım yapılırken, imalat endüstrinde bu fiyat 614 bin 732 lirada kaldı. Tıpkı datalar maden kesiminde 881 bin lira, hizmetlerde ise 874 bin lira olarak hesaplandı. Sektörel bazda hizmet dalı 2017 yılına göre 2021 yılı prestijiyle, sektörel bazda en yüksek değişim hizmet dalında oldu. Bu kesimde 1 kişilik istihdam için gerekli yatırım meblağı 345 bin 824 liradan 874 bin 30 liraya yükselirken, tarım bölümü 321 bin liradan 664 bin liraya çıktı.
6 bölgede değişiyor
Yatırım teşvik sistemi, Türkiye’nin gelişmişlik düzebir daha nazaran 6 bölgeye ayrılarak, bölgenin gelişmişlik düzebir daha bakılırsa farklı teşvik ögeleri sağlanması temeline dayanıyor. Az gelişmiş bölgede daha yüksek oranlı teşvik uygulanmasına karşın, teşebbüsçüler yüklü olarak gelişmiş olan birinci ve ikinci bölgeye yatırımı tercih ediyor. Bu durum, bir kişinin istihdamı için yapılan yatırım fiyatları içinde da adeta uçurum oluşmasına yol açıyor.
Yabancı sermayenin maliyeti yüksek
2021 yılı Eylül sonu prestijiyle birinci bölgede 943 bin lira, ikinci bölgede 1 milyon 77 bin lira olan istihdam için yapılan yatırım fiyatı, altıncı bölgede ise 115 bin lira düzeyinde gerçekleşti. Bu fiyatlar 2017 yılında birinci üç bölgede 600 bin lira, dördüncü bölgede 460 bin lira, beşinci bölgede 429 bin lira, altıncı bölgede ise 497 bin lira düzeyindeydi.
Sermaye cinsine göre yapılan hesaplamada ise 1 kişinin istihdamı için gerekli olan yatırım, yabancı sermayede yerli sermayenin iki katı seviyesinde gerçekleşti. 2021 yılında yabancı sermaye bir kişiyi istihdam için 1 milyon 202 bin liralık yatırım yaparken, yerli sermayenin yatırım fiyatı 626 bin 130 lira oldu.
Okumaya devam et...
Pandeminin, üretim sürecini büyük oranda sekteye uğrattığı 2020 yılında, teşvik evraklı yatırımlar kapsamında bir kişiyi istihdam etmek için gerekli olan sabit yatırım fiyatı 758 bin 152 lira ile pik noktaya ulaşırken, 2021 yılı Ocak-Eylül devrinde bu fiyat 655 bin 790 liraya geriledi. Lakin 2017 yılındaki 497 bin 891 lira olan bir kişinin istihdamı için gerekli olan yatırım maliyeti, son 5 yılda yüzde 30’un üzerinde artış gösterdi.
DÜNYA’nın, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yatırım teşvik dokümanı istatistiklerinden, güç kesimini dışarda bırakarak yaptığı hesaplamalara bakılırsa, bir kişiyi istihdamın maliyeti 2017 yılına nazaran yüzde 31.7 artış gösterdi. Sektörel bazda ise 2021 yılı 9 aylık neticelerina bakılırsa, maliyet tarımda 664 bin lira, madencilikte 881 bin lira, imalatta 614 bin, hizmetler dalında ise 874 bin lira olarak hesaplandı. Güç kesimi yüksek dengeli yatırım yapılmasına karşın, emek ağır bir yapısı olmadığı için, genel ortalamaları etkilememesi hedefiyle hesaplama dışı bırakıldı.
En düşük maliyet tarımda
Sektörel bazda yapılan değerlendirmeye nazaran uzun yıllar ortalamasında, istihdam için en düşük yatırım muhtaçlığı tarım bölümünde olduğu gözlendi. Lakin son 5 yıllık vakit diliminde, ortasında bulunduğumuz 2021 yılında, bu bahiste bir istisna yaşandı. Tarım dalında bir kişilik istihdam oluşturmak için 664 bin 912 lira yatırım yapılırken, imalat endüstrinde bu fiyat 614 bin 732 lirada kaldı. Tıpkı datalar maden kesiminde 881 bin lira, hizmetlerde ise 874 bin lira olarak hesaplandı. Sektörel bazda hizmet dalı 2017 yılına göre 2021 yılı prestijiyle, sektörel bazda en yüksek değişim hizmet dalında oldu. Bu kesimde 1 kişilik istihdam için gerekli yatırım meblağı 345 bin 824 liradan 874 bin 30 liraya yükselirken, tarım bölümü 321 bin liradan 664 bin liraya çıktı.
6 bölgede değişiyor
Yatırım teşvik sistemi, Türkiye’nin gelişmişlik düzebir daha nazaran 6 bölgeye ayrılarak, bölgenin gelişmişlik düzebir daha bakılırsa farklı teşvik ögeleri sağlanması temeline dayanıyor. Az gelişmiş bölgede daha yüksek oranlı teşvik uygulanmasına karşın, teşebbüsçüler yüklü olarak gelişmiş olan birinci ve ikinci bölgeye yatırımı tercih ediyor. Bu durum, bir kişinin istihdamı için yapılan yatırım fiyatları içinde da adeta uçurum oluşmasına yol açıyor.
Yabancı sermayenin maliyeti yüksek
2021 yılı Eylül sonu prestijiyle birinci bölgede 943 bin lira, ikinci bölgede 1 milyon 77 bin lira olan istihdam için yapılan yatırım fiyatı, altıncı bölgede ise 115 bin lira düzeyinde gerçekleşti. Bu fiyatlar 2017 yılında birinci üç bölgede 600 bin lira, dördüncü bölgede 460 bin lira, beşinci bölgede 429 bin lira, altıncı bölgede ise 497 bin lira düzeyindeydi.
Sermaye cinsine göre yapılan hesaplamada ise 1 kişinin istihdamı için gerekli olan yatırım, yabancı sermayede yerli sermayenin iki katı seviyesinde gerçekleşti. 2021 yılında yabancı sermaye bir kişiyi istihdam için 1 milyon 202 bin liralık yatırım yaparken, yerli sermayenin yatırım fiyatı 626 bin 130 lira oldu.
Okumaya devam et...