Aysel YÜCEL
Türk koster armatörleri, bölgesel gücünü artıracak kıymetli bir çalışmaya daha imza atıyor. İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Lideri Salih Zeki Çakır, Londra merkezli Baltık Borsası (The Baltic Exchange) üzere Türkiye’de de bir İstanbul Navlun Borsası kurulması için çalışmalara başladıklarını deklare etti. Istanbul Freight Exchange (ISTFEX) ismi verilecek platform ile yük sahibi, ileriye dönük vadeli süreçlere imkan tanımış olacak.
Koster filosu, Akdeniz ve Karadeniz çanağında faaliyet gösteren 1.000 ila 12.000 DWT aralığındaki gemileri kapsıyor. Türk armatörler bu pazarda yüzde 35’lik bir hisseye sahip. Türk armatörlerinin filosunda 700’den çok koster gemisi bulunuyor. hem de Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Kurucu Lideri olan Salih Zeki Çakır, Türk denizciliği ve bölge iktisadında kıymetli bir yere sahip olan koster filosunu ileriye taşıyacak çalışmalara odaklandıklarını vurgulayarak, 2008 yılında Baltık Kuru Yük Endeksi’ni (Baltic Dry Index-BDI) model alarak ISTFIX’i kurduklarını hatırlattı.
İstanbul Navlun Endeksi ( ISTFIX), 2008 yılında yaşanan global krizden hemilk evvel kurulmuştu. Denizciliğin altın çağını yaşadığı bu vakitte, tekstinden demir çeliğe kesim haricinden denizciliğe hayli sayıda firma girmişti. Salih Zeki Çakır, o devirde kesime yeni giren oyuncuların piyasaya yönelik bilgi almak için kendisiyle görüşmeler yaptığını, ISTFIX’i kurma fikrinin de bu sayede ortaya çıktığını söylemiş oldu. Bugün ISTFIX, Akdeniz ve Karadeniz çanağındaki gemileri kapsayan tek navlun endeksi olarak öne çıkıyor. Çakır, bu endeksin yalnızca Türk denizciliği için değil bölge iktisadı için de büyük bir kazanım olduğunu vurguladı. ISTFIX de BDI’deki üzere bölgedeki fiili yük irtibatlarından alınan bilgiler üzerinden oluşturuluyor.
Çakır, İstanbul’un bölgesel kuvvetli bir denizcilik merkezi olması için navlun borsasının kurulması gerektiğine vurgu yaparak, “Navlun süratle bir ’emtia’ olarak kabul ediliyor. Navlun kontratları ise rekabetçi ticarette ve armatörler içinde ‘hedging’ enstrümanı olabiliyor. Bunun yanında Borsa İstanbul’da daha fazla sayıda denizcilik firmasının süreç görmesi teşvik edilecek.
Örneğin, Norveç’te 200’den çok 24 denizcilik firması borsada süreç görüyor. Denizcilik firmalarının borsada süreç görmesinin önündeki pürüzlerin kaldırılması için adımlar atılacak” biçiminde konuştu. Global ticaretin öncü göstergelerinden biri olarak sayılan BDI’nin bir öteki ayağı olan Baltık Borsasına kayıtlı olan 600 üye şirket dünya genelindeki deniz nakliyatının tamamına yakınını elinde bulunduruyor. Navlun borsası, yük sahiplerini, armatör ya da gemi operatörü ile tıpkı platformda buluşturuyor. bu biçimdece yük sahibi olan ithalatçı ya da ihracatçı, aylar daha sonrasına da navlunu sabitleyebiliyor. Çakır, bu biçimdece yük sahibinin navlun riskini ortadan kaldırdığını vurgulayarak, “İthalatçı yahut ihracatçı malın satışını navluna nazaran yapar. Lakin navlunda ani bir artış olduğunda bu sizin karlılığınızı düşürür. Bu niçinle sabitlenmiş navlun ile riskleri ortadan kaldırmış olursunuz” dedi.
SPK ile ön görüşme yapıldı
ISTFIX Borsası için ilgili bakanlık ve Sermaye Piyasası Şurası (SPK) ile ön görüşmeler yapıldığını açıklayan Salih Zeki Çakır, şu ayrıntıları veriyor: “ISTFIX Borsası’nın hayata geçmesi için ayrıntılı bir çalışma yapılması ve yasal tabanın oluşturulması gerekiyor. İlgili bakanlık ve SPK ile ön görüşmeler yaparak bu çalışmamızı anlattık. Dalın çatı kuruluşu Deniz Ticaret Odası da işin ortasında olabilir. Bunları gelecek devirde netleştireceğiz.”
‘Bankaların bize bakışı değişecek’
Bu çalışmanın küçük tonajın kurumsallaşmasına katkı sağlayacağına dikkat çeken Çakır, bu sayede finansmana erişimin de kolaylaşacağına dikkat çekerek, “Genelde kosterciler banka kredilerinde sorun yaşıyor. Çalışmamız bu sorunun tahliline de katkı sağlayacak. Zira kesimin kurumsallaşması hızlanacak. bu biçimdece koster filosunun gelirlerinin takip edilebirliği ve şeff afl ığı yardımıyla kredi veren kuruluşlar ile bu bölüme yeni yatırım yapacak olanlar bilgiye daha kolay ulaşacak.
“Artan gelir, yaşlı filoyu yenilemek için fırsat”
Türk koster filosunun yaş ortalaması pek yüksek. Hükümet son 10 yıl içerisinde yaşlı koster filosunun yenilenmesine yönelik çeşitli teşvikler çıkarsa da dayanakların finansal ayağı zayıf kaldığı için bir tek geminin bile yenilenmesi sağlanamadı. Öteki yandan, pandemiyle birlikte global denizcilik bölümünde navlunların rekor düzeylerde yükselmesi koster piyasasına da yansıdı. ISTFIX bu yılın birinci dokuz ayında yüzde 300 artışla büyümede tüm global endeksleri solladı, tarihi rekor kırdı. Bu yükseliş, hurdaya giden gemi sayısını da azalttı. Talepteki artışa bağlı olarak bu yıl filoyu büyüten armatörler, finansmana erişimde yaşadıkları zorluklar niçiniyle ikinci el gemileri satın aldı. Yani, filo büyüdü lakin bu yatırımlar pandemi öncesi 28 olan yaş ortalamasını 30’a kadar çıkardı. Salih Zeki Çakır, pandemi filonun yenilenmesinin ehemmiyetini bir kere daha gözler önüne serdi. Karlılıkların arttığı bu periyot, yaşlı filoyu yenilemek için de bir fırsat. Umuyoruz ki gereken finansal dayanakları de alarak, filomuzu yenileme atağını başlatabileceğiz” dedi.
Okumaya devam et...
Türk koster armatörleri, bölgesel gücünü artıracak kıymetli bir çalışmaya daha imza atıyor. İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Lideri Salih Zeki Çakır, Londra merkezli Baltık Borsası (The Baltic Exchange) üzere Türkiye’de de bir İstanbul Navlun Borsası kurulması için çalışmalara başladıklarını deklare etti. Istanbul Freight Exchange (ISTFEX) ismi verilecek platform ile yük sahibi, ileriye dönük vadeli süreçlere imkan tanımış olacak.
Koster filosu, Akdeniz ve Karadeniz çanağında faaliyet gösteren 1.000 ila 12.000 DWT aralığındaki gemileri kapsıyor. Türk armatörler bu pazarda yüzde 35’lik bir hisseye sahip. Türk armatörlerinin filosunda 700’den çok koster gemisi bulunuyor. hem de Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Kurucu Lideri olan Salih Zeki Çakır, Türk denizciliği ve bölge iktisadında kıymetli bir yere sahip olan koster filosunu ileriye taşıyacak çalışmalara odaklandıklarını vurgulayarak, 2008 yılında Baltık Kuru Yük Endeksi’ni (Baltic Dry Index-BDI) model alarak ISTFIX’i kurduklarını hatırlattı.
İstanbul Navlun Endeksi ( ISTFIX), 2008 yılında yaşanan global krizden hemilk evvel kurulmuştu. Denizciliğin altın çağını yaşadığı bu vakitte, tekstinden demir çeliğe kesim haricinden denizciliğe hayli sayıda firma girmişti. Salih Zeki Çakır, o devirde kesime yeni giren oyuncuların piyasaya yönelik bilgi almak için kendisiyle görüşmeler yaptığını, ISTFIX’i kurma fikrinin de bu sayede ortaya çıktığını söylemiş oldu. Bugün ISTFIX, Akdeniz ve Karadeniz çanağındaki gemileri kapsayan tek navlun endeksi olarak öne çıkıyor. Çakır, bu endeksin yalnızca Türk denizciliği için değil bölge iktisadı için de büyük bir kazanım olduğunu vurguladı. ISTFIX de BDI’deki üzere bölgedeki fiili yük irtibatlarından alınan bilgiler üzerinden oluşturuluyor.
Çakır, İstanbul’un bölgesel kuvvetli bir denizcilik merkezi olması için navlun borsasının kurulması gerektiğine vurgu yaparak, “Navlun süratle bir ’emtia’ olarak kabul ediliyor. Navlun kontratları ise rekabetçi ticarette ve armatörler içinde ‘hedging’ enstrümanı olabiliyor. Bunun yanında Borsa İstanbul’da daha fazla sayıda denizcilik firmasının süreç görmesi teşvik edilecek.
Örneğin, Norveç’te 200’den çok 24 denizcilik firması borsada süreç görüyor. Denizcilik firmalarının borsada süreç görmesinin önündeki pürüzlerin kaldırılması için adımlar atılacak” biçiminde konuştu. Global ticaretin öncü göstergelerinden biri olarak sayılan BDI’nin bir öteki ayağı olan Baltık Borsasına kayıtlı olan 600 üye şirket dünya genelindeki deniz nakliyatının tamamına yakınını elinde bulunduruyor. Navlun borsası, yük sahiplerini, armatör ya da gemi operatörü ile tıpkı platformda buluşturuyor. bu biçimdece yük sahibi olan ithalatçı ya da ihracatçı, aylar daha sonrasına da navlunu sabitleyebiliyor. Çakır, bu biçimdece yük sahibinin navlun riskini ortadan kaldırdığını vurgulayarak, “İthalatçı yahut ihracatçı malın satışını navluna nazaran yapar. Lakin navlunda ani bir artış olduğunda bu sizin karlılığınızı düşürür. Bu niçinle sabitlenmiş navlun ile riskleri ortadan kaldırmış olursunuz” dedi.
SPK ile ön görüşme yapıldı
ISTFIX Borsası için ilgili bakanlık ve Sermaye Piyasası Şurası (SPK) ile ön görüşmeler yapıldığını açıklayan Salih Zeki Çakır, şu ayrıntıları veriyor: “ISTFIX Borsası’nın hayata geçmesi için ayrıntılı bir çalışma yapılması ve yasal tabanın oluşturulması gerekiyor. İlgili bakanlık ve SPK ile ön görüşmeler yaparak bu çalışmamızı anlattık. Dalın çatı kuruluşu Deniz Ticaret Odası da işin ortasında olabilir. Bunları gelecek devirde netleştireceğiz.”
‘Bankaların bize bakışı değişecek’
Bu çalışmanın küçük tonajın kurumsallaşmasına katkı sağlayacağına dikkat çeken Çakır, bu sayede finansmana erişimin de kolaylaşacağına dikkat çekerek, “Genelde kosterciler banka kredilerinde sorun yaşıyor. Çalışmamız bu sorunun tahliline de katkı sağlayacak. Zira kesimin kurumsallaşması hızlanacak. bu biçimdece koster filosunun gelirlerinin takip edilebirliği ve şeff afl ığı yardımıyla kredi veren kuruluşlar ile bu bölüme yeni yatırım yapacak olanlar bilgiye daha kolay ulaşacak.
“Artan gelir, yaşlı filoyu yenilemek için fırsat”
Türk koster filosunun yaş ortalaması pek yüksek. Hükümet son 10 yıl içerisinde yaşlı koster filosunun yenilenmesine yönelik çeşitli teşvikler çıkarsa da dayanakların finansal ayağı zayıf kaldığı için bir tek geminin bile yenilenmesi sağlanamadı. Öteki yandan, pandemiyle birlikte global denizcilik bölümünde navlunların rekor düzeylerde yükselmesi koster piyasasına da yansıdı. ISTFIX bu yılın birinci dokuz ayında yüzde 300 artışla büyümede tüm global endeksleri solladı, tarihi rekor kırdı. Bu yükseliş, hurdaya giden gemi sayısını da azalttı. Talepteki artışa bağlı olarak bu yıl filoyu büyüten armatörler, finansmana erişimde yaşadıkları zorluklar niçiniyle ikinci el gemileri satın aldı. Yani, filo büyüdü lakin bu yatırımlar pandemi öncesi 28 olan yaş ortalamasını 30’a kadar çıkardı. Salih Zeki Çakır, pandemi filonun yenilenmesinin ehemmiyetini bir kere daha gözler önüne serdi. Karlılıkların arttığı bu periyot, yaşlı filoyu yenilemek için de bir fırsat. Umuyoruz ki gereken finansal dayanakları de alarak, filomuzu yenileme atağını başlatabileceğiz” dedi.
Okumaya devam et...