Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ bu hafta Baht Sohbetleri’nde iş dünyasının ve piyasaların iktisat siyasetlerindeki telaşlarını masaya yatırdı. ‘Zorlu bir devrin geride kaldığı, fakat daha şiddetli periyoda girildiği’ fikrinde hemfikir olan ikili, yeni bir paket yahut program beklentilerini de tartıştı.
Güldağ, piyasalarda konuşulan argümanlara parantez açarak buğday fiyatlarındaki yükselişe işaret ederken, Ağaoğlu pirinç tüketen Asya’nın buğday stoklamasına dikkat çekti. Petrol meblağlarında ise kısa vadede düşüşün kolay olmayacağını söz eden Ağaoğlu, 135-140 dolar düzeylerinin görülebileceğini söylemiş oldu.
Güldağ: İş dünyasından maalesef olumlu şeyler duyamıyoruz. Bir endüstrici dostumuzla yaptığımız sohbette “zor periyottan geçtiğimizi” söz edince, “Zor devirler geride kaldı. Artık fazlaca sıkıntı periyotlara giriyoruz” dedi. Her şeyin ikinci piyasası oluştu. POS tefecileri hortladı. Son 15 günde kredilere de sert bir fren geldi. Şirketler temerrüde düşmemek için yüzde 30’la çek bozduruyor. Artık durum neredeyse şirketlerin kendi içinde borçlanacağı konuma gelecek. Özetle çizilen tabloların hiç birinde olumluya gidiş yok ve herkes birbirine “biz nereye gidiyoruz” diye soruyor. Bunun karşılığını bilen de yok. Yeni bir program isteği, beklentisi var ancak bunun da geleceğine dair bir işaret yok. Herkes birbirine “CDS bugün kaç oldu” diye, biraz da dalga geçerek soruyor. Sen nasıl değerlendiriyorsun, kesinlikle sana da bu tarafta bir hayli tenkit geliyordur…
Ağaoğlu: Bir iş adamı arkadaşım aradı. “Ya Ali Beyefendiciğim, bu CDS epeyce yükseliyormuş, onu nasıl alırız” diye sordu. Yani iş şirazesinden çıktığı için haliyle insanların da şirazesi kaydı. İş dünyasının paket beklentisi… Daha birçok paketler gelir. Lakin, gelen her paket bundan evvelki paketinden çalışmadığı bir yeri kapatmaya çalışıyor, onun da çalışmadığı onlarca yeri olacak. Maalesef herkes daima kısa vadeyi düşünüyor. Bir paket gelecek “benim şu andaki sorunumu çözecek” diyorlar, bunu çözdüğünüz vakit gerisinde yüzlerce büyük sorun daha yaratıyorsun. Buyurun size Kur Muhafazalı Mevduat sistemi. Piyasayı sakinleştirip bir tıp time out verdiniz. Birinci düşündüğünüz vakit kazandığınız bir müdahale idi. Pekala kazandığımız vakitte ne yaptınız, hiç bir şey. Yeni bir paket hiç bir sorunu çözmeyecek. Zira makro bir sorun var. Makro soruna de makro bir tahlil gerekiyor. Siyasi irade o gereken tahlili hiç bir vakit evvelandirmediğini ısrarla söylüyor. Hakikaten, “faiz artışı beklemeyin” söylemiş olduğiniz anda kur 16,80’lerden 17,22’lere geliyor.
Güldağ: ‘Enflasyonla gayret yerine büyümeye öncelik’ istikametindeki açıklamalara bakınca, beşerler ‘yuvarlandığımız yeri teorize ediyoruz’ diye reaksiyon gösteriyor haliyle.
Ağaoğlu: Artık suiniyet aranmaya başlandı. Bu kadar kör gözüm parmağına bu iş yapılamaz diyorlar, yapılıyor. İş insanlarının yaşadığı fonlama problemi… Çeki yüzde 30’la kırdırıyor dediğinde vadeye bakılmaksızın ana para üzerinden iskonto yüzde 30. Bir yıllık çeki de kimse yüzde 30’a kırmaz, kırıyorlarsa çabucak kırdırsınlar. Vadesi kısaldıkça bunun faizi yüzde 200, 300’lere kadar çıkar. Çok büyük bir maliyettir.
Güldağ: Bu ortada maliyet demişken, Merkez daha evvel sinyalini verdiği teminatta TL’nin yüklerini artırdı. TÜFE’ye endeksli değerlerin iskonto oranı yüzde 15’ten yüzde 30’a çıkartıldı. Sen nasıl yorumladın?
Ağaoğlu: 300 milyarın biraz üzerinde TÜFE’ye endeksli tahvil vardı piyasada. TÜFE’nin bu kadar yüksek artışından daha sonra piyasa bedeli 1 trilyon TL’ye yaklaştı. Yaklaşık 3 hafta evvel yüzde 2 iskonto oranı vardı. Bankalar 1 trilyonluk tahvili Merkez Bankası’na verdiğinde 980 milyar lira fon kullanabiliyordu. İskonto yüzde 15’e, akabinde da yüzde 30’a yükseltildi. Yani bankalar 1 trilyon TL karşılığında Merkez’den 700 milyarlık fon kullanabiliyor. Bu şu demek; sistem var olan kredi yapısı ortasında 300 milyar yeni kaynağa gereksinim duyuyor. Yahut evvel bu 150 milyardı artık bu muhtaçlık 300 milyara çıktı. A) Kredi faizlerini üst çekiyor B) Sistemdeki likidite deveranını azaltıyor. Artık “bunu niye yaparsınız” sorusunu ben sahiden anlamakta epeyce zorluk çekiyorum.
Güldağ: Merakla beklenen kira düzenlemesi de hayata geçti. Önümüzdeki temmuz ayına kadar kira artışlarına yüzde 25 hudut getirildi…
Ağaoğlu: İnanılmaz piyasa bozucu bir adım. Gayrimenkulü bir yatırım alternatifi olarak görmeyenlerdenim, ancak siz şayet bir gayrimenkul yatırımı yapıp enflasyondan korunmaya çalışıyorsanız yüzde 25’le kiracıyı finanse ediyorsunuz. Ben mesken sahibi olarak niye bunu finanse edeyim? Ve devlet birfazlaca mukaveleye karışır hale geldi. Anayasada kontrat özgürlüğü olan bir ülkeyiz. Devlet bu kadar epey mukavele özgürlüğüne kısıt mı getirirmiş? Getirdi ne işe yarayacak? Yani bana lütfen bir yıl ortasında pasta genişletici bir tedbir, pastayı büyüten bir tedbir söylesin birisi. Bana benim bildiğim gelen bütün şeyler, hatta geçtiğimiz günlerde son bir yıl ortasında alınmış tedbirler nelerdir diye baktığımda pastayı büyüten hiç bir tedbire rastlamadım. Hepsi pastayı tırtıklayan tedbirler ve istikrarları son derece bozduk, nasıl düzelteceğimizi de nitekim bilmiyorum, iş dünyasının sorunu da aslına bakarsan asıl burada kaynaklanıyor.
Güldağ: Anadolu’da bir kelam vardır “Yaptığımız elek kalburdan seyrek” diye. Yani aldığın hiç bir tedbirin aslında bir sürdürülebilirliği de yok. Daima sonuçlara odaklanan bir durum var.
Ağaoğlu: Kök sebeple uğraşmıyoruz. Daima pansuman tedavilere başvuruyoruz. Kök sorunu çözemediğimiz için de işimiz hakikaten hayli sıkıntı.
Güldağ: bu biçimde bir ortamda siyaset değiştirmenin tam vakti diye düşünülüyor. Lakin o politikayı galiba hayli bekleriz. Bütün sürdürülemez işaretlere karşın bu biçimde bir adım gelmeyeceği görülüyor.
Ağaoğlu: Sayın Cumhurbaşkanı’nın sözleri hayli tartışıldı… “Türkiye’de enflasyon sorunu yok, hayat pahalılığı var.” Para basmadığımız için bu bu biçimde. Hazine’nin bütçe istikrarı teorik olarak üzücü gitmiyor. Merkez Bankası’nın direkt Hazine’yi beslediği bir nizam yok. Bu da olduğunda aslına bakarsanız iş büsbütün çığırından çıkacak ve hiperenflasyonları kaçınılmaz bir biçimde yaşıyor olacağız.
Güldağ: Emisyonlara, para tabanına baktığın vakit fevkalade dikleşerek giden bir ivme ortasında olduğu görülüyor.
Ağaoğlu: Biliyoruz da bilmesi gerekenler bilmiyor.
Güldağ: Pekala ek bütçe hazırlığı var Ankara’da onu da mı bilmiyoruz?
Ağaoğlu: Biz biliyoruz. Siyaset yapıcıların bunu bilip bilmediğinden emin değiliz.
Güldağ: Bakalım önümüzdeki gelişmeler nereye hakikat şekillenecek? Lakin hakikaten güç periyotları atlattık, fazlaca güç devirlere girmek üzereyiz gibi bir durum var. En zahmetli olan da bu güçlü süreçten nasıl çıkacağımızı bilmiyoruz. kimi vakit sorular üzerinden insanları düşündürmek de değerli. Zira her insanın bir hazırlık yapması lazım. O anlaşılıyor.
Asya bile buğday stokluyorsa düşünmek lazım
Güldağ: Buğday meblağları birtakım komplo teorilerinin de tesiriyle fazlaca önemli biçimde arttı. Ukrayna’da buğday hasadı var temmuzda ve Rusya’nın saldırabileceği dillendirildi.
Ağaoğlu: Manipülasyona takviye verici bir destek. Lakin Rusya’dan bunu beklemem.
Güldağ: Lakin buğday silolarını bombaladı.
Ağaoğlu: Tarlayı bombalamak fazlaca kolay iş. Beşerler karamsar haberlere inanmayı daha epey tercih ederler. Tahıl için BM, Rusya, Ukrayna ve Türkiye içinde oluşturulabilecek bir düzenek çalışması var. Bu buğday açısından müspet bir haber. Lakin pirinç tüketen Asya’nın bile buğday topladığı bir ortamda da her an her şey olabilir.
Petrolde 135-140 doları nazaranbiliriz
Güldağ: Altında sakin bir görünüm izliyoruz. Petrol ise 120 doların üzerinde ısrarcı gibi…
Ağaoğlu: Spot altın 1850 dolar, gümüş 22 dolar civarında yatay seyrini sürdürüyor. Petrolde 120 doların üzerine yapışıp kaldık. Birtakım raporlar 130, 145 dolar diyor. Bunlara evvelden daha az prim veriyordum lakin şu anda senaryo bu tarafa hakikat gelişiyor güya. Rusya’nın kışa kadar bu işi sürdürüp kışın gaz silahını fazlaca daha sert çekeceği düşünülüyor. Doğal gaz hayli önemli altyapılar gerektiriyor. Parasını geçtik, işin fizikî olarak üretimi bile fazlaca uzun vakit alır. Bunların olduğu bir ortamda güç denklemi epeyce güçlü bir hale geldi. ABDiİran görüşmeleri zorlaştı haberleri biraz gerilimi artırdı. Lakin ben bunu uygun haber olarak değerlendiriyorum. Lakin bu işin çözüleceğini umuyorum. Bu cepheden güzel haber gelmeden kolay kolay petrol meblağları düşmeyecek. Lakin 135, 140 dolarları bekliyoruz üzere görünüyor şu anda.
Okumaya devam et...
Güldağ, piyasalarda konuşulan argümanlara parantez açarak buğday fiyatlarındaki yükselişe işaret ederken, Ağaoğlu pirinç tüketen Asya’nın buğday stoklamasına dikkat çekti. Petrol meblağlarında ise kısa vadede düşüşün kolay olmayacağını söz eden Ağaoğlu, 135-140 dolar düzeylerinin görülebileceğini söylemiş oldu.
Güldağ: İş dünyasından maalesef olumlu şeyler duyamıyoruz. Bir endüstrici dostumuzla yaptığımız sohbette “zor periyottan geçtiğimizi” söz edince, “Zor devirler geride kaldı. Artık fazlaca sıkıntı periyotlara giriyoruz” dedi. Her şeyin ikinci piyasası oluştu. POS tefecileri hortladı. Son 15 günde kredilere de sert bir fren geldi. Şirketler temerrüde düşmemek için yüzde 30’la çek bozduruyor. Artık durum neredeyse şirketlerin kendi içinde borçlanacağı konuma gelecek. Özetle çizilen tabloların hiç birinde olumluya gidiş yok ve herkes birbirine “biz nereye gidiyoruz” diye soruyor. Bunun karşılığını bilen de yok. Yeni bir program isteği, beklentisi var ancak bunun da geleceğine dair bir işaret yok. Herkes birbirine “CDS bugün kaç oldu” diye, biraz da dalga geçerek soruyor. Sen nasıl değerlendiriyorsun, kesinlikle sana da bu tarafta bir hayli tenkit geliyordur…
Ağaoğlu: Bir iş adamı arkadaşım aradı. “Ya Ali Beyefendiciğim, bu CDS epeyce yükseliyormuş, onu nasıl alırız” diye sordu. Yani iş şirazesinden çıktığı için haliyle insanların da şirazesi kaydı. İş dünyasının paket beklentisi… Daha birçok paketler gelir. Lakin, gelen her paket bundan evvelki paketinden çalışmadığı bir yeri kapatmaya çalışıyor, onun da çalışmadığı onlarca yeri olacak. Maalesef herkes daima kısa vadeyi düşünüyor. Bir paket gelecek “benim şu andaki sorunumu çözecek” diyorlar, bunu çözdüğünüz vakit gerisinde yüzlerce büyük sorun daha yaratıyorsun. Buyurun size Kur Muhafazalı Mevduat sistemi. Piyasayı sakinleştirip bir tıp time out verdiniz. Birinci düşündüğünüz vakit kazandığınız bir müdahale idi. Pekala kazandığımız vakitte ne yaptınız, hiç bir şey. Yeni bir paket hiç bir sorunu çözmeyecek. Zira makro bir sorun var. Makro soruna de makro bir tahlil gerekiyor. Siyasi irade o gereken tahlili hiç bir vakit evvelandirmediğini ısrarla söylüyor. Hakikaten, “faiz artışı beklemeyin” söylemiş olduğiniz anda kur 16,80’lerden 17,22’lere geliyor.
Güldağ: ‘Enflasyonla gayret yerine büyümeye öncelik’ istikametindeki açıklamalara bakınca, beşerler ‘yuvarlandığımız yeri teorize ediyoruz’ diye reaksiyon gösteriyor haliyle.
Ağaoğlu: Artık suiniyet aranmaya başlandı. Bu kadar kör gözüm parmağına bu iş yapılamaz diyorlar, yapılıyor. İş insanlarının yaşadığı fonlama problemi… Çeki yüzde 30’la kırdırıyor dediğinde vadeye bakılmaksızın ana para üzerinden iskonto yüzde 30. Bir yıllık çeki de kimse yüzde 30’a kırmaz, kırıyorlarsa çabucak kırdırsınlar. Vadesi kısaldıkça bunun faizi yüzde 200, 300’lere kadar çıkar. Çok büyük bir maliyettir.
Güldağ: Bu ortada maliyet demişken, Merkez daha evvel sinyalini verdiği teminatta TL’nin yüklerini artırdı. TÜFE’ye endeksli değerlerin iskonto oranı yüzde 15’ten yüzde 30’a çıkartıldı. Sen nasıl yorumladın?
Ağaoğlu: 300 milyarın biraz üzerinde TÜFE’ye endeksli tahvil vardı piyasada. TÜFE’nin bu kadar yüksek artışından daha sonra piyasa bedeli 1 trilyon TL’ye yaklaştı. Yaklaşık 3 hafta evvel yüzde 2 iskonto oranı vardı. Bankalar 1 trilyonluk tahvili Merkez Bankası’na verdiğinde 980 milyar lira fon kullanabiliyordu. İskonto yüzde 15’e, akabinde da yüzde 30’a yükseltildi. Yani bankalar 1 trilyon TL karşılığında Merkez’den 700 milyarlık fon kullanabiliyor. Bu şu demek; sistem var olan kredi yapısı ortasında 300 milyar yeni kaynağa gereksinim duyuyor. Yahut evvel bu 150 milyardı artık bu muhtaçlık 300 milyara çıktı. A) Kredi faizlerini üst çekiyor B) Sistemdeki likidite deveranını azaltıyor. Artık “bunu niye yaparsınız” sorusunu ben sahiden anlamakta epeyce zorluk çekiyorum.
Güldağ: Merakla beklenen kira düzenlemesi de hayata geçti. Önümüzdeki temmuz ayına kadar kira artışlarına yüzde 25 hudut getirildi…
Ağaoğlu: İnanılmaz piyasa bozucu bir adım. Gayrimenkulü bir yatırım alternatifi olarak görmeyenlerdenim, ancak siz şayet bir gayrimenkul yatırımı yapıp enflasyondan korunmaya çalışıyorsanız yüzde 25’le kiracıyı finanse ediyorsunuz. Ben mesken sahibi olarak niye bunu finanse edeyim? Ve devlet birfazlaca mukaveleye karışır hale geldi. Anayasada kontrat özgürlüğü olan bir ülkeyiz. Devlet bu kadar epey mukavele özgürlüğüne kısıt mı getirirmiş? Getirdi ne işe yarayacak? Yani bana lütfen bir yıl ortasında pasta genişletici bir tedbir, pastayı büyüten bir tedbir söylesin birisi. Bana benim bildiğim gelen bütün şeyler, hatta geçtiğimiz günlerde son bir yıl ortasında alınmış tedbirler nelerdir diye baktığımda pastayı büyüten hiç bir tedbire rastlamadım. Hepsi pastayı tırtıklayan tedbirler ve istikrarları son derece bozduk, nasıl düzelteceğimizi de nitekim bilmiyorum, iş dünyasının sorunu da aslına bakarsan asıl burada kaynaklanıyor.
Güldağ: Anadolu’da bir kelam vardır “Yaptığımız elek kalburdan seyrek” diye. Yani aldığın hiç bir tedbirin aslında bir sürdürülebilirliği de yok. Daima sonuçlara odaklanan bir durum var.
Ağaoğlu: Kök sebeple uğraşmıyoruz. Daima pansuman tedavilere başvuruyoruz. Kök sorunu çözemediğimiz için de işimiz hakikaten hayli sıkıntı.
Güldağ: bu biçimde bir ortamda siyaset değiştirmenin tam vakti diye düşünülüyor. Lakin o politikayı galiba hayli bekleriz. Bütün sürdürülemez işaretlere karşın bu biçimde bir adım gelmeyeceği görülüyor.
Ağaoğlu: Sayın Cumhurbaşkanı’nın sözleri hayli tartışıldı… “Türkiye’de enflasyon sorunu yok, hayat pahalılığı var.” Para basmadığımız için bu bu biçimde. Hazine’nin bütçe istikrarı teorik olarak üzücü gitmiyor. Merkez Bankası’nın direkt Hazine’yi beslediği bir nizam yok. Bu da olduğunda aslına bakarsanız iş büsbütün çığırından çıkacak ve hiperenflasyonları kaçınılmaz bir biçimde yaşıyor olacağız.
Güldağ: Emisyonlara, para tabanına baktığın vakit fevkalade dikleşerek giden bir ivme ortasında olduğu görülüyor.
Ağaoğlu: Biliyoruz da bilmesi gerekenler bilmiyor.
Güldağ: Pekala ek bütçe hazırlığı var Ankara’da onu da mı bilmiyoruz?
Ağaoğlu: Biz biliyoruz. Siyaset yapıcıların bunu bilip bilmediğinden emin değiliz.
Güldağ: Bakalım önümüzdeki gelişmeler nereye hakikat şekillenecek? Lakin hakikaten güç periyotları atlattık, fazlaca güç devirlere girmek üzereyiz gibi bir durum var. En zahmetli olan da bu güçlü süreçten nasıl çıkacağımızı bilmiyoruz. kimi vakit sorular üzerinden insanları düşündürmek de değerli. Zira her insanın bir hazırlık yapması lazım. O anlaşılıyor.
Asya bile buğday stokluyorsa düşünmek lazım
Güldağ: Buğday meblağları birtakım komplo teorilerinin de tesiriyle fazlaca önemli biçimde arttı. Ukrayna’da buğday hasadı var temmuzda ve Rusya’nın saldırabileceği dillendirildi.
Ağaoğlu: Manipülasyona takviye verici bir destek. Lakin Rusya’dan bunu beklemem.
Güldağ: Lakin buğday silolarını bombaladı.
Ağaoğlu: Tarlayı bombalamak fazlaca kolay iş. Beşerler karamsar haberlere inanmayı daha epey tercih ederler. Tahıl için BM, Rusya, Ukrayna ve Türkiye içinde oluşturulabilecek bir düzenek çalışması var. Bu buğday açısından müspet bir haber. Lakin pirinç tüketen Asya’nın bile buğday topladığı bir ortamda da her an her şey olabilir.
Petrolde 135-140 doları nazaranbiliriz
Güldağ: Altında sakin bir görünüm izliyoruz. Petrol ise 120 doların üzerinde ısrarcı gibi…
Ağaoğlu: Spot altın 1850 dolar, gümüş 22 dolar civarında yatay seyrini sürdürüyor. Petrolde 120 doların üzerine yapışıp kaldık. Birtakım raporlar 130, 145 dolar diyor. Bunlara evvelden daha az prim veriyordum lakin şu anda senaryo bu tarafa hakikat gelişiyor güya. Rusya’nın kışa kadar bu işi sürdürüp kışın gaz silahını fazlaca daha sert çekeceği düşünülüyor. Doğal gaz hayli önemli altyapılar gerektiriyor. Parasını geçtik, işin fizikî olarak üretimi bile fazlaca uzun vakit alır. Bunların olduğu bir ortamda güç denklemi epeyce güçlü bir hale geldi. ABDiİran görüşmeleri zorlaştı haberleri biraz gerilimi artırdı. Lakin ben bunu uygun haber olarak değerlendiriyorum. Lakin bu işin çözüleceğini umuyorum. Bu cepheden güzel haber gelmeden kolay kolay petrol meblağları düşmeyecek. Lakin 135, 140 dolarları bekliyoruz üzere görünüyor şu anda.
Okumaya devam et...