semaver
Active member
Atatürk ve arkadaşlarının Ankara’ya gelişinin 102. yılı Atatürk ve kurmayları, 22 Aralık 1919’da Sivas’tan ayrıldılar ve 27 Aralık 1919’da Ankara’ya vardılar.
Sivas’tan Ankara’ya gelirken Hacıbektaş-Kırşehir yolunu tercih ettiler. Hacıbektaş’ta samimiyetle karşılandılar ve bir gece konuk edildiler. Ankara’ya ulaşınca Seymenler ve halk tarafınca coşkuyla karşılandılar.
niye Ankara ve niye Hacıbektaş yolu seçildi? Kısa bir altyapı ve art plan vermeliyiz.
Ulusal Mücadele’de Atatürk, Sivas’ta 108 gün kaldı. 2 Eylül 1919’da Sivas’a geldi, 22 Aralık 1919’da Sivas’tan Ankara’ya hareket etti. Bu vakit diliminde, Sivas Kongresi yapıldı (4 Eylül- 11 Eylül 1919). Sivas Kongresi’nde Temsilciler Heyeti seçildi, bu biçimdece Ulusal Mücadele’nin yürütülmesi kurumlaştı.
Atatürk’ün başkanlığındaki Temsilciler Kurulu’nun birinci işi işbirlikçi İstanbul hükümeti ile Anadolu’nun kontağını kesmek oldu. İstanbul hükümeti, Anadolu’daki idarecilere talimat veremiyordu. İstanbul’dan gelen talimatlar okunmadan geriye gönderiliyordu. Anadolu’daki tüm “askeri” ve “mülki” idare ağı Sivas’taki Temsilciler Kurulu’nun eline geçmişti.
İKİLİ İKTİDAR
Ulusal Gayret yazınında bu durum “ikili iktidar” olarak tanımlanır. Zira İstanbul’da bir hükümet vardı ancak Sivas’ta bir öteki hükümet oluşmuştu, Kuvayı Ulusala otoritesi gerçekleşmişti.
Talimat veremeyen, Anadolu ile bağlantısı kesilen ve çaresiz kalan Damat Ferit hükümeti, 2 Ekim 1919’da istifa etmek zorunda kaldı.
BİRİNCİ SİYASAL MUVAFFAKİYET
Damat Ferit’in istifasından daha sonra kurulan Ali İstek Paşa hükümeti, Sivas Kongresi kararlarını ve kongrede seçilen Temsilciler Kurulu’nu tanıdığını deklare etti. (4 Ekim 1919)
Bu durum, Ulusal Mücadele’de Atatürk’ün birinci siyasal zaferidir. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, 50 gün daha sonra Erzurum’da 8 Temmuz 1919’da askerlikten tart ediliyor (çıkarılıyor), generalliği elinden alınıyor, savaş meydanlarında elde ettiği rütbeleri sökülüyor, asi (isyan eden) olarak ilan ediliyor ve tutuklanıp İstanbul’a getirilmesi için hakkında kararlar çıkarılıyordu.
Lakin, yalnızca 4 ay 10 gün daha sonra, İstanbul hükümeti, Mustafa Kemal’i ve Kuvayı Milliyecilerin gücünü kabul etmek zorunda kalıyordu.
Üstelik, İstanbul’da yeni oluşan Ali İstek Paşa hükümeti, Temsilciler Konseyi ile Amasya’da bir uzlaşı toplantısı yapmaya da karar verdi. Bu toplantıya İstanbul hükümeti ismine Salih Paşa, Temsilciler Şurası ismine Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Bekir Sami (Kunduh) katıldılar. (20-28 Ekim 1919)
Amasya’daki bu uzlaşı toplantısında, Sivas Kongresi’nde alınan en kıymetli karar, “seçimlerin yapılarak Millet Meclisi’nin açılması” kabul edilmesidir.
KUMANDANLAR TOPLANTISI
Seçimler yapılacak fakat “Meclis nerede toplanacak” sorusu o günlerin en yakıcı sorusuydu.
Atatürk, “İstanbul işgal altında ve fiilen tehlike mevcuttur. Ulusal Meclis’in toplantısının mutlak itimat ortasında olması birinci ve en temelli kaidedir. Bu sebeple Anadolu’da tam bir emniyet ve inancın olduğu yerde toplantının yapılması zorunludur” diyordu.
Atatürk bu biçimde diyordu lakin yakın arkadaşları ve kumandanlar Meclis’in Anadolu’da değil, İstanbul’da toplanması gerektiğini ileriye sürüyorlardı.
Bilhassa bu mevzuyu çözmek için o tarihte Anadolu’daki kumandanlar Sivas’a davet edildiler. Kumandanlar ve Temsilciler Heyeti üyeleri Sivas’ta ortak toplantı yaptılar. 16 Kasım’da başlayan bu toplantı 28 Kasım 1919’a kadar sürdü.
ALINAN KARARLAR
Bu toplantılara Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy ve öbür kumandanlar da katıldılar.
Atatürk, kumandanlar toplantısında şu biçimde diyor: “Çok değerli olan Meclis’in toplanacağı yer konusunda kendi başına karar verip bu sonucu da millete ve seçilen milletvekillerine uygulamak pek tehlikeli olurdu… Gerçek eğilimi anlayarak uygulanabilecek sonucu bulmak zaruriliği ile karşı karşıya idim.”
15 gün süren Kumandanlar Toplantısı’nda alınan kararların özeti şu biçimdedir:
– Kimi sakıncalarına bakmayarak Millet Meclisi İstanbul’da toplanmalıdır.
– Seçilen milletvekillerini durum hakkında aydınlatmak ve onların da görüşlerini almak için milletvekillerini İstanbul’a gitmedilk evvel Trabzon, Samsun, İnebolu, Eskişehir, Edirne üzere yerlerde toplayarak kendileriyle görüşmelerde bulunulmalıdır.
ANKARA’YA NASIL GİDİLECEK?
Kumandanlar Toplantısı’nda, Temsilciler Kurulu’nun çalışmalarına nerede devam edeceği konusu da ele alındı. Heyetin, Konya, Eskişehir, Ankara vilayetlerinden birinde çalışmalarını yürütmesi üzerinde durulmuştu. Gerek merkezi pozisyonu, gerek kolordu komutanlığının bulunduğu bir yer oluşu gerekse demiryolu ulaşımı imkanları niçiniyle Ankara öne çıkıyordu.
Evet, Ankara’ya gitmeye karar verilmişti. Lakin Temsilciler Şurasının kasasında para kalmamıştı. Şuranın mali ve idari işlerini eski Bitlis Valisi Mazhar Müfit Beyefendi yürütüyordu. Mustafa Kemal, borç alınmasına, hele de bankalardan borç alınmasına karşıydı. Bu yakıcı husus ile ilgili olarak, Kansu’nun kaleminden durumu izleyelim:
“Mustafa Kemal: Ankara’ya gitmek vakti yaklaşıyor. Hazırlanmak için lazım gelenlere buyruk verdim. Sen de kesenin ağzını aç bakalım.
Mazhar Müfit Kansu: Hangi kesenin ağzını, ağzı açılacak kese mi var?
Mustafa Kemal: Latifeyi bırakalım, yol için para lazım. Mevcudumuz nedir?
BANKADAN PARA ALAMAYIZ FAKAT ŞAHSIMIZ İSMİNE ALALIM
Mazhar Müfit Kansu : Bankalardan Temsilciler Şurası ismine borç alamayız. Şahsımız namına alırız. örneğin ben, sen ve öbür bir arkadaş bankadan borç para alamaz mıyız? Bu da mı soygunculuk sayılacak?
Mustafa Kemal: Bizim durumumuz buna uygun değil; şahsımız ismine da olsa bir daha hepimize bulaştırarak soygunculuğa başladılar derler.
Mazhar Müfit Kansu: Düşüneyim ama düşündüğümü uygulamak için müdahale etmemeniz lazım. Aksi takdirde her bulunacak dermana bir sakınca bulacak olursanız bu iş çözülemez.
Mustafa Kemal: Artık bilmem, ne yaparsan yap, sen de sakıncaları elbette benim kadar düşünürsün.
Görüleceği üzere, Mustafa Kemal para konusunda epeyce hassastı. “Bankadan borç para alamayız, bizi soyguncu olarak görürler” diyordu.
20 YUMURTA, 1 KİLO PEYNİR VE 10 EKMEK
Mazhar Müfit, o günlerle ilgili olarak şunları yazmış: “Yol hazırlıkları yapılıyordu. Yolda gerekli olan çanta ve torbalara konulanların haricindeki eşyalar ayrıyeten gidecekti. Ama bütün paramız lakin yol için 20 yumurta, bir kilo peynir ve 10 ekmeğe yettiğinden bunları aldırdık…”
SONUNDA BANKADAN ALINAN BORÇ
Mazhar Müfit, en sonunda Edirne’de bakılırsav yaptığı periyotta tanıdığı Osmanlı Bankası Müdürü Mösyö Oscar Schmitt’i ikna etti. Eski Bitlis Valisi sanıyla bir senet imzalayarak Osmanlı Bankasından 2000 TL borç aldı, borç senedine Yüzbaşı Bedri Beyefendi, “tüccardan” diye imza atarak borca kefil oldu.
Arabalar için gerekli olan iki çift iç ve dış lastik ile altı teneke akaryakıt Sivas Amerikan Okulu Müdüresi’nden sağlandı.
Bunları anlatmamızın sebebi, Ulusal Mücadele’nin ne derece çetin ve sıkıntı yollardan geçilerek başarıldığını gözler önüne sermektir.
KAR YAĞIYOR, HALK UĞURLUYOR
Sivas Lisesi’nin önünde halk toplanmıştı, bir kısım halk, at otomobilleriyle Kurul’u Sivas sonuna kadar izledi. Kar yağıyordu ancak halkın sıcak şovları eşliğinde üç otomobil yola koyulmuştu.
Sivas’tan Ankara’ya en kısa yol Yozgat üzerinden masraf. Atatürk, Kayseri üzerinden Mucur-Hacıbektaş yolu seçeneğini uygun gördü. Hedefi, Bektaşi ve Alevilerin merkezi Hacıbektaş’a uğramaktı. Burada Bektaşilerin lideri Salih Niyazi Dedebaba ve Alevilerin önderi Cemalettin Çelebi bulunuyordu.
Kafile Kayseri’ye iki günde varabildi. 19 Aralık 1919 Cuma akşamı Kayseri’de 150 kişilik atlı milis tarafınca Kumarlı köyünde karşılandılar. Kent, bayraklarla süslenmişti. Mustafa Kemal, İmamzade Reşit Ağa’nın, başkaları Nuh Naci Bey’in meskeninde ağırlandılar.
Mustafa Kemal, Ankara’ya giderken Sivas-Yozgat-Ankara yolunu değil, Kayseri-Hacıbektaş yolunu izledi.
İki gün Kayseri’de kalan Mustafa Kemal ve arkadaşları, Mucur üzerinden 22 Aralık’ta Hacıbektaş’a geldiler.
Cemalettin Çelebi ve Salih Niyazi Dedebaba, 22 Aralık 1919’da Hacıbektaş hudutlarına giren Mustafa Kemal’i, Beştaşlar ismi verilen yerde karşıladılar.
Atatürk doğruca Cemalettin Çelebi Efendi’nin oturduğu binaya yöneldi.
AKŞAM YEMEĞİ VE İKİLİ GÖRÜŞME
Binaya girildikten kısa bir süre daha sonra “İstirahat buyurunuz” diyen Cemalettin Çelebi Efendi odadan ayrıldı. Ortalık sonucuncaya kadar Mustafa Kemal istirahat etti. O sırada, odaya bir yer masası üzere yuvarlak tezgâh getirildi ve rakı grupları kuruldu.
SALİH NİYAZİ DEDEBABA CEMALETTİN ÇELEBİ EFENDİ
Cemalettin Efendi, rahatsız olduğu için içmediğini, lakin Mustafa Kemal ve arkadaşlarının gururuna içeceğini söylemiş oldu. Mustafa Kemal, “Biz de içmiyoruz” deyince Cemalettin Efendi “Burada içmemek nasıl olur? Bu adeta bizi tahkir etmektir (onur kırmak)” diyerek kadehini Mustafa Kemal’e sundu.
Yemekten daha sonra, Mustafa Kemal ile Cemalettin Çelebi Efendi görüştüler. Cemalettin Çelebi Efendi, Mustafa Kemal’e Kuvayı Milliye’nin yanında olduğu kelamını verdi.
Cemalettin Çelebi’nin konutunda o gece konuk olan Atatürk, sonraki gün Dergâh’ı ve Hazreti Pir’i ziyaret etti.
CEM AYİNİ
Hacıbektaş’ta, Cemalettin Çelebi’nin Mustafa Kemal’e, zaferden daha sonra Cumhuriyet rejiminin kurulması konusunda görüş ileri sürdüğü, Atatürk’ün Çelebi’nin kulağına kararlılığını fısıldadığı, bu görüşmede Hacı Bektaş Dergâhı liderlerinin de Atatürk’e yemin ettiği çeşitli kaynaklarda belirtilmiştir.
ZİYARETİN EHEMMİYETİ
Atatürk’ün Ankara’ya giderken Hacıbektaş’a uğraması, orada bir gece kalması, gerek Çelebi Cemalettin gerekse Bektaşi Dedesi Niyazi Baba ile görüşmesi stratejik taraftan hayli değerliydi. Türkiye’deki Alevi ve Bektaşilerin merkezini ziyaret ve başkanlarıyla görüşme hayli tesirli oldu.
GELİŞMELER
Bilindiği üzere, 23 Nisan 1920’de açılan TBMM’nin İkinci Lider Vekilliği’ne, görüşmede hazır bulunmamasına karşın, Kırşehir Milletvekili Cemalettin Çelebi seçildi. Lider vekilliğine seçildiğini öğrenen Cemalettin Çelebi, Meclis Başkanlığı’na gönderdiği telgrafta, verilen bu misyondan onur duyduğunu belirtti.
9 GÜN SÜREN SEYAHAT
Temsilcliler Kurulu’nun Hacıbektaş’tan daha sonraki geçiş güzergâhı şöylekidir: Evvel Mucur, 24 Aralık’ta Kırşehir, 25 Aralık’ta Kaman, 26 Aralık’ta Beynam’a gelindi. Tüm merkezlerde coşkuyla karşılandılar.
Sivas’tan Hacıbektaş yoluyla Ankara’ya geliş 9 gün sürmüştü ve 10. gün, 27 Aralık 1919 Cumartesi saat 11.00’de 20. Kolordu Kumandanı Ali Fuat Cebesoy ile Ankara Valisi Yahya Galip Beyefendi, Atatürk ve arkadaşlarını Dikmen sırtlarında karşıladılar.
ANKARA’DA KARŞILANIŞ
Mustafa Kemal ve arkadaşları, vilayet merkezinde bugünkü Genelkurmay Başkanlığı önünde toplanan binlerce Ankaralı tarafınca karşılandı. Ankara Müdafaa-i Hukuk Derneği Lideri Rıfat Börekçi Hoca, Seymenlerle birlikte karşılayanların içindeydı.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, halkla bir arada Hacıbayram’a kadar yürüdü, türbeyi ziyaret etti ve kısa bir konuşma ile Ankara halkına teşekkür etti. çabucak sonrasında, kendisinin konuk edileceği Ziraat Mektebi’ne geçti.
Tıpkı gün akşam yayımlanan bir bildiri ile Temsilciler Şurası merkezinin artık Ankara olduğu duyuruldu.
ZİRAAT MEKTEBİ’NDE YAPILAN TOPLANTI
Sonraki gün, 28 Aralık 1919’da Ankara’nın ileri gelenleri, yakın ilçelerden gelen heyetler, ayrıyeten ticaret ve sanat sahiplerinden oluşan bir küme Atatürk’ü Ziraat Mektebi’nde ziyaret etti. Atatürk, Mondros Ateşkesi’nden başlayarak tüm gelişmeleri özetleyen bir konuşma yaptı.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, nitekim faal çalışmalarını sürdürecekleri toplumsal ortamı bulmuş olmanın memnunluğu ve iyiliği arasındaydiler.
ANKARA’NIN DEĞERİ
Atatürk, Nutuk’ta Ankara’ya gelmesinin değerini şöyleki açıklıyor:
“… Uyulacak yol ve metot şudur ki genel durumu yönetip yürütme sorumluluğunu üzerine alanlar, en kıymetli amaca ve en yakın tehlikeye elden geldiği kadar yakın bulunmalıdırlar… Ankara, bu kaideleri kendinde toplayan bir noktadaydı… Cephelere ve İstanbul’a demiryolu ile bağlı bulunan ve genel durumu yönetme bakımından Sivas’tan hiç bir farkı olmayan Ankara’ya gelecektik. Meclis-i Mebusan’ın İstanbul’da toplanması mecburî görüldükten daha sonra, Ankara’ya gelmenin ne kadar yerinde ve yararlı olduğunu açıklamayı gereksiz bulurum.”
Kaynaklar
1. Atatürk, Nutuk.
2. Alev Coşkun, Samsun’dan daha sonra En Güç 19 Ay, Cumhuriyet Kitapları, 2021.
Sivas’tan Ankara’ya gelirken Hacıbektaş-Kırşehir yolunu tercih ettiler. Hacıbektaş’ta samimiyetle karşılandılar ve bir gece konuk edildiler. Ankara’ya ulaşınca Seymenler ve halk tarafınca coşkuyla karşılandılar.
niye Ankara ve niye Hacıbektaş yolu seçildi? Kısa bir altyapı ve art plan vermeliyiz.
Ulusal Mücadele’de Atatürk, Sivas’ta 108 gün kaldı. 2 Eylül 1919’da Sivas’a geldi, 22 Aralık 1919’da Sivas’tan Ankara’ya hareket etti. Bu vakit diliminde, Sivas Kongresi yapıldı (4 Eylül- 11 Eylül 1919). Sivas Kongresi’nde Temsilciler Heyeti seçildi, bu biçimdece Ulusal Mücadele’nin yürütülmesi kurumlaştı.
Atatürk’ün başkanlığındaki Temsilciler Kurulu’nun birinci işi işbirlikçi İstanbul hükümeti ile Anadolu’nun kontağını kesmek oldu. İstanbul hükümeti, Anadolu’daki idarecilere talimat veremiyordu. İstanbul’dan gelen talimatlar okunmadan geriye gönderiliyordu. Anadolu’daki tüm “askeri” ve “mülki” idare ağı Sivas’taki Temsilciler Kurulu’nun eline geçmişti.
İKİLİ İKTİDAR
Ulusal Gayret yazınında bu durum “ikili iktidar” olarak tanımlanır. Zira İstanbul’da bir hükümet vardı ancak Sivas’ta bir öteki hükümet oluşmuştu, Kuvayı Ulusala otoritesi gerçekleşmişti.
Talimat veremeyen, Anadolu ile bağlantısı kesilen ve çaresiz kalan Damat Ferit hükümeti, 2 Ekim 1919’da istifa etmek zorunda kaldı.
BİRİNCİ SİYASAL MUVAFFAKİYET
Damat Ferit’in istifasından daha sonra kurulan Ali İstek Paşa hükümeti, Sivas Kongresi kararlarını ve kongrede seçilen Temsilciler Kurulu’nu tanıdığını deklare etti. (4 Ekim 1919)
Bu durum, Ulusal Mücadele’de Atatürk’ün birinci siyasal zaferidir. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal, 50 gün daha sonra Erzurum’da 8 Temmuz 1919’da askerlikten tart ediliyor (çıkarılıyor), generalliği elinden alınıyor, savaş meydanlarında elde ettiği rütbeleri sökülüyor, asi (isyan eden) olarak ilan ediliyor ve tutuklanıp İstanbul’a getirilmesi için hakkında kararlar çıkarılıyordu.
Lakin, yalnızca 4 ay 10 gün daha sonra, İstanbul hükümeti, Mustafa Kemal’i ve Kuvayı Milliyecilerin gücünü kabul etmek zorunda kalıyordu.
Üstelik, İstanbul’da yeni oluşan Ali İstek Paşa hükümeti, Temsilciler Konseyi ile Amasya’da bir uzlaşı toplantısı yapmaya da karar verdi. Bu toplantıya İstanbul hükümeti ismine Salih Paşa, Temsilciler Şurası ismine Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Bekir Sami (Kunduh) katıldılar. (20-28 Ekim 1919)
Amasya’daki bu uzlaşı toplantısında, Sivas Kongresi’nde alınan en kıymetli karar, “seçimlerin yapılarak Millet Meclisi’nin açılması” kabul edilmesidir.
KUMANDANLAR TOPLANTISI
Seçimler yapılacak fakat “Meclis nerede toplanacak” sorusu o günlerin en yakıcı sorusuydu.
Atatürk, “İstanbul işgal altında ve fiilen tehlike mevcuttur. Ulusal Meclis’in toplantısının mutlak itimat ortasında olması birinci ve en temelli kaidedir. Bu sebeple Anadolu’da tam bir emniyet ve inancın olduğu yerde toplantının yapılması zorunludur” diyordu.
Atatürk bu biçimde diyordu lakin yakın arkadaşları ve kumandanlar Meclis’in Anadolu’da değil, İstanbul’da toplanması gerektiğini ileriye sürüyorlardı.
Bilhassa bu mevzuyu çözmek için o tarihte Anadolu’daki kumandanlar Sivas’a davet edildiler. Kumandanlar ve Temsilciler Heyeti üyeleri Sivas’ta ortak toplantı yaptılar. 16 Kasım’da başlayan bu toplantı 28 Kasım 1919’a kadar sürdü.
ALINAN KARARLAR
Bu toplantılara Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy ve öbür kumandanlar da katıldılar.
Atatürk, kumandanlar toplantısında şu biçimde diyor: “Çok değerli olan Meclis’in toplanacağı yer konusunda kendi başına karar verip bu sonucu da millete ve seçilen milletvekillerine uygulamak pek tehlikeli olurdu… Gerçek eğilimi anlayarak uygulanabilecek sonucu bulmak zaruriliği ile karşı karşıya idim.”
15 gün süren Kumandanlar Toplantısı’nda alınan kararların özeti şu biçimdedir:
– Kimi sakıncalarına bakmayarak Millet Meclisi İstanbul’da toplanmalıdır.
– Seçilen milletvekillerini durum hakkında aydınlatmak ve onların da görüşlerini almak için milletvekillerini İstanbul’a gitmedilk evvel Trabzon, Samsun, İnebolu, Eskişehir, Edirne üzere yerlerde toplayarak kendileriyle görüşmelerde bulunulmalıdır.
ANKARA’YA NASIL GİDİLECEK?
Kumandanlar Toplantısı’nda, Temsilciler Kurulu’nun çalışmalarına nerede devam edeceği konusu da ele alındı. Heyetin, Konya, Eskişehir, Ankara vilayetlerinden birinde çalışmalarını yürütmesi üzerinde durulmuştu. Gerek merkezi pozisyonu, gerek kolordu komutanlığının bulunduğu bir yer oluşu gerekse demiryolu ulaşımı imkanları niçiniyle Ankara öne çıkıyordu.
Evet, Ankara’ya gitmeye karar verilmişti. Lakin Temsilciler Şurasının kasasında para kalmamıştı. Şuranın mali ve idari işlerini eski Bitlis Valisi Mazhar Müfit Beyefendi yürütüyordu. Mustafa Kemal, borç alınmasına, hele de bankalardan borç alınmasına karşıydı. Bu yakıcı husus ile ilgili olarak, Kansu’nun kaleminden durumu izleyelim:
“Mustafa Kemal: Ankara’ya gitmek vakti yaklaşıyor. Hazırlanmak için lazım gelenlere buyruk verdim. Sen de kesenin ağzını aç bakalım.
Mazhar Müfit Kansu: Hangi kesenin ağzını, ağzı açılacak kese mi var?
Mustafa Kemal: Latifeyi bırakalım, yol için para lazım. Mevcudumuz nedir?
BANKADAN PARA ALAMAYIZ FAKAT ŞAHSIMIZ İSMİNE ALALIM
Mazhar Müfit Kansu : Bankalardan Temsilciler Şurası ismine borç alamayız. Şahsımız namına alırız. örneğin ben, sen ve öbür bir arkadaş bankadan borç para alamaz mıyız? Bu da mı soygunculuk sayılacak?
Mustafa Kemal: Bizim durumumuz buna uygun değil; şahsımız ismine da olsa bir daha hepimize bulaştırarak soygunculuğa başladılar derler.
Mazhar Müfit Kansu: Düşüneyim ama düşündüğümü uygulamak için müdahale etmemeniz lazım. Aksi takdirde her bulunacak dermana bir sakınca bulacak olursanız bu iş çözülemez.
Mustafa Kemal: Artık bilmem, ne yaparsan yap, sen de sakıncaları elbette benim kadar düşünürsün.
Görüleceği üzere, Mustafa Kemal para konusunda epeyce hassastı. “Bankadan borç para alamayız, bizi soyguncu olarak görürler” diyordu.
20 YUMURTA, 1 KİLO PEYNİR VE 10 EKMEK
Mazhar Müfit, o günlerle ilgili olarak şunları yazmış: “Yol hazırlıkları yapılıyordu. Yolda gerekli olan çanta ve torbalara konulanların haricindeki eşyalar ayrıyeten gidecekti. Ama bütün paramız lakin yol için 20 yumurta, bir kilo peynir ve 10 ekmeğe yettiğinden bunları aldırdık…”
SONUNDA BANKADAN ALINAN BORÇ
Mazhar Müfit, en sonunda Edirne’de bakılırsav yaptığı periyotta tanıdığı Osmanlı Bankası Müdürü Mösyö Oscar Schmitt’i ikna etti. Eski Bitlis Valisi sanıyla bir senet imzalayarak Osmanlı Bankasından 2000 TL borç aldı, borç senedine Yüzbaşı Bedri Beyefendi, “tüccardan” diye imza atarak borca kefil oldu.
Arabalar için gerekli olan iki çift iç ve dış lastik ile altı teneke akaryakıt Sivas Amerikan Okulu Müdüresi’nden sağlandı.
Bunları anlatmamızın sebebi, Ulusal Mücadele’nin ne derece çetin ve sıkıntı yollardan geçilerek başarıldığını gözler önüne sermektir.
KAR YAĞIYOR, HALK UĞURLUYOR
Sivas Lisesi’nin önünde halk toplanmıştı, bir kısım halk, at otomobilleriyle Kurul’u Sivas sonuna kadar izledi. Kar yağıyordu ancak halkın sıcak şovları eşliğinde üç otomobil yola koyulmuştu.
Sivas’tan Ankara’ya en kısa yol Yozgat üzerinden masraf. Atatürk, Kayseri üzerinden Mucur-Hacıbektaş yolu seçeneğini uygun gördü. Hedefi, Bektaşi ve Alevilerin merkezi Hacıbektaş’a uğramaktı. Burada Bektaşilerin lideri Salih Niyazi Dedebaba ve Alevilerin önderi Cemalettin Çelebi bulunuyordu.
Kafile Kayseri’ye iki günde varabildi. 19 Aralık 1919 Cuma akşamı Kayseri’de 150 kişilik atlı milis tarafınca Kumarlı köyünde karşılandılar. Kent, bayraklarla süslenmişti. Mustafa Kemal, İmamzade Reşit Ağa’nın, başkaları Nuh Naci Bey’in meskeninde ağırlandılar.
Mustafa Kemal, Ankara’ya giderken Sivas-Yozgat-Ankara yolunu değil, Kayseri-Hacıbektaş yolunu izledi.
İki gün Kayseri’de kalan Mustafa Kemal ve arkadaşları, Mucur üzerinden 22 Aralık’ta Hacıbektaş’a geldiler.
Cemalettin Çelebi ve Salih Niyazi Dedebaba, 22 Aralık 1919’da Hacıbektaş hudutlarına giren Mustafa Kemal’i, Beştaşlar ismi verilen yerde karşıladılar.
Atatürk doğruca Cemalettin Çelebi Efendi’nin oturduğu binaya yöneldi.
AKŞAM YEMEĞİ VE İKİLİ GÖRÜŞME
Binaya girildikten kısa bir süre daha sonra “İstirahat buyurunuz” diyen Cemalettin Çelebi Efendi odadan ayrıldı. Ortalık sonucuncaya kadar Mustafa Kemal istirahat etti. O sırada, odaya bir yer masası üzere yuvarlak tezgâh getirildi ve rakı grupları kuruldu.
SALİH NİYAZİ DEDEBABA CEMALETTİN ÇELEBİ EFENDİ
Cemalettin Efendi, rahatsız olduğu için içmediğini, lakin Mustafa Kemal ve arkadaşlarının gururuna içeceğini söylemiş oldu. Mustafa Kemal, “Biz de içmiyoruz” deyince Cemalettin Efendi “Burada içmemek nasıl olur? Bu adeta bizi tahkir etmektir (onur kırmak)” diyerek kadehini Mustafa Kemal’e sundu.
Yemekten daha sonra, Mustafa Kemal ile Cemalettin Çelebi Efendi görüştüler. Cemalettin Çelebi Efendi, Mustafa Kemal’e Kuvayı Milliye’nin yanında olduğu kelamını verdi.
Cemalettin Çelebi’nin konutunda o gece konuk olan Atatürk, sonraki gün Dergâh’ı ve Hazreti Pir’i ziyaret etti.
CEM AYİNİ
Hacıbektaş’ta, Cemalettin Çelebi’nin Mustafa Kemal’e, zaferden daha sonra Cumhuriyet rejiminin kurulması konusunda görüş ileri sürdüğü, Atatürk’ün Çelebi’nin kulağına kararlılığını fısıldadığı, bu görüşmede Hacı Bektaş Dergâhı liderlerinin de Atatürk’e yemin ettiği çeşitli kaynaklarda belirtilmiştir.
ZİYARETİN EHEMMİYETİ
Atatürk’ün Ankara’ya giderken Hacıbektaş’a uğraması, orada bir gece kalması, gerek Çelebi Cemalettin gerekse Bektaşi Dedesi Niyazi Baba ile görüşmesi stratejik taraftan hayli değerliydi. Türkiye’deki Alevi ve Bektaşilerin merkezini ziyaret ve başkanlarıyla görüşme hayli tesirli oldu.
GELİŞMELER
Bilindiği üzere, 23 Nisan 1920’de açılan TBMM’nin İkinci Lider Vekilliği’ne, görüşmede hazır bulunmamasına karşın, Kırşehir Milletvekili Cemalettin Çelebi seçildi. Lider vekilliğine seçildiğini öğrenen Cemalettin Çelebi, Meclis Başkanlığı’na gönderdiği telgrafta, verilen bu misyondan onur duyduğunu belirtti.
9 GÜN SÜREN SEYAHAT
Temsilcliler Kurulu’nun Hacıbektaş’tan daha sonraki geçiş güzergâhı şöylekidir: Evvel Mucur, 24 Aralık’ta Kırşehir, 25 Aralık’ta Kaman, 26 Aralık’ta Beynam’a gelindi. Tüm merkezlerde coşkuyla karşılandılar.
Sivas’tan Hacıbektaş yoluyla Ankara’ya geliş 9 gün sürmüştü ve 10. gün, 27 Aralık 1919 Cumartesi saat 11.00’de 20. Kolordu Kumandanı Ali Fuat Cebesoy ile Ankara Valisi Yahya Galip Beyefendi, Atatürk ve arkadaşlarını Dikmen sırtlarında karşıladılar.
ANKARA’DA KARŞILANIŞ
Mustafa Kemal ve arkadaşları, vilayet merkezinde bugünkü Genelkurmay Başkanlığı önünde toplanan binlerce Ankaralı tarafınca karşılandı. Ankara Müdafaa-i Hukuk Derneği Lideri Rıfat Börekçi Hoca, Seymenlerle birlikte karşılayanların içindeydı.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, halkla bir arada Hacıbayram’a kadar yürüdü, türbeyi ziyaret etti ve kısa bir konuşma ile Ankara halkına teşekkür etti. çabucak sonrasında, kendisinin konuk edileceği Ziraat Mektebi’ne geçti.
Tıpkı gün akşam yayımlanan bir bildiri ile Temsilciler Şurası merkezinin artık Ankara olduğu duyuruldu.
ZİRAAT MEKTEBİ’NDE YAPILAN TOPLANTI
Sonraki gün, 28 Aralık 1919’da Ankara’nın ileri gelenleri, yakın ilçelerden gelen heyetler, ayrıyeten ticaret ve sanat sahiplerinden oluşan bir küme Atatürk’ü Ziraat Mektebi’nde ziyaret etti. Atatürk, Mondros Ateşkesi’nden başlayarak tüm gelişmeleri özetleyen bir konuşma yaptı.
Mustafa Kemal ve arkadaşları, nitekim faal çalışmalarını sürdürecekleri toplumsal ortamı bulmuş olmanın memnunluğu ve iyiliği arasındaydiler.
ANKARA’NIN DEĞERİ
Atatürk, Nutuk’ta Ankara’ya gelmesinin değerini şöyleki açıklıyor:
“… Uyulacak yol ve metot şudur ki genel durumu yönetip yürütme sorumluluğunu üzerine alanlar, en kıymetli amaca ve en yakın tehlikeye elden geldiği kadar yakın bulunmalıdırlar… Ankara, bu kaideleri kendinde toplayan bir noktadaydı… Cephelere ve İstanbul’a demiryolu ile bağlı bulunan ve genel durumu yönetme bakımından Sivas’tan hiç bir farkı olmayan Ankara’ya gelecektik. Meclis-i Mebusan’ın İstanbul’da toplanması mecburî görüldükten daha sonra, Ankara’ya gelmenin ne kadar yerinde ve yararlı olduğunu açıklamayı gereksiz bulurum.”
Kaynaklar
1. Atatürk, Nutuk.
2. Alev Coşkun, Samsun’dan daha sonra En Güç 19 Ay, Cumhuriyet Kitapları, 2021.