REPLİK 1
asarım ulennn
keserim ulennn
ben bu dünyayı
delik deşik ederim ulennn
Yönetmen/oyuncu bir arkadaşım, “Abi seni bir sinemada oynatacağım” dediğinde çaktırmadım fakat heyecanlandım. Ne palavra söyleyeyim, elli dokuz yıllık kalbim kıpır kıpır hareketlendi! Çabucak kendimce rollere çalışmaya başladım. Kâh Erol Taş’a dönüştüm, kâh Kadir İnanır’a… Yılmaz Güney’i de atlamadım olağan. Gerçi arkadaşım beni Robert de Niro’ya benzetmişti ya her neyse!
Jönlük de bönlük de öykü aslında. Bu saatten (yaştan) daha sonra değil “replik” çalışması, iki kelimeyi yan yana getirip ezberleyemem bile. “Ergenliğimde” bu biçimde miydi? var iseyalım Örgütü’nün mecmuasının başyazısını ezberler, boykotlarda, otobüslerde, korsan şovlarda, ooo… Geçelim bu geçmiş “yalancı” şarkıları…
Bu durumda ben, oyunculuktan fazla, “sinema teorisi”yle ilgili enteresan fikirler geliştirebilirim! Dersem ne olur ki; dünya öne mi eğilir, yana mı devrilir!
GERÇEKLİK HİSSİMİZİ PİŞİRECEK BİR SİNEMA
Örneğin; tek ve iki gözü olan lakin beyni olmayan her insanın izleyebileceği, nemalanabileceği bir film… Öküz’ün trene baktığı üzere bakılacak bir sinema; gündelik hayattan ziyadesiyle koptuğumuz, sarhoş misali “bulutlarda uçtuğumuzu vehmederek” yaşadığımız için “gerçeklik duygumuzu” pişirecek bir film…
Latife bir yana… Sinema insanlığın haritasında dayanılmaz değişimler/dönüşümler yaratmıştır. Dahası, öbür sanat çeşitlerini de bir çok etkilemiştir. Bu da yetmemiş, edebiyat sanatının yapıtlarına sarkmıştır. Cinsler ortası sarkıntılıklar üzere çeşitler içinde da önemli izdivaçlar meydana gelmiştir. Bu izdivaçlardan da yeni yeni “veledizinalar” dünyaya gelmiştir, gelmektedir.
Sorun şu ki malum sürate yetişemiyoruz. “İnsan”ın muhafaza-kâr yapısı ile “üst insan”ın tatminsizliği (ters versiyonu: libido dominandi/güce tapınma’nın ayarsızlığı) karşısında yüksek seviye bir sarsıntı yaşıyoruz.
Süreci algılamakta, mideye sindirmekte ve ona adapte olmakta zorlanıyoruz. Kalabalığın ortasına karışmak resmen bir elektrik azabı; virüs de eforu. hayatın her alanını dijitalleştirirken, robotlaştırırken insanın kendi “doğal hızı” kayıplara karışı-yor. Ahenk sağlayamayanlar hafifçeten hafifçee perdenin sağından solundan, olmadı önünden gerisinden sahneyi terk ediyorlar. Seyirciler de o denli doğal; koltukları boşal-tırken bile “Nereye gidiyoruz?” sorusuyla dizlerinin bağı çözülüyor. Kaygı “ecel terle-ri” döktürüyor.
Sanırım “en süratli koşanlar”a methiye düzmeyi bırakıp süreci tüm boyutlarıyla algılamaya çalışmanın vakti gelip de geçti. Yalnızca görsel sanatlarda değil yazınsal sanatlarda da, gündelik hayatta da… Sosyal/siyasal/ideolojik (kültürel) tüm cephelerde “dört göz”e, sağlam sağduyulu beyne ve heyecanını/aşkını her şeye karşın yitirmeyen kalbe muhtaçlığımız var.
Öykünün hiç latifeye gelir tarafı yok zira. Kalmadı. İnsanlığı bu kadar erken terk etmek hazmedilebilir menü değil doğrusu. Şurada kaç bin yıldır sahnedeyiz ki?…
REPLİK 2
altını çiziyorum:
bu hayat
bu kadar yanlışlığı
kaldır(a)maz
Yanlışlık nerede? Sanırım her yerde. Geçmişimizde, bugünümüzde, kurguladığımız geleceğimizde. Gecemizde gündüzümüzde. Aşımızda ekmeğimizde, işimizde gücümüzde. O kadar ki konutumuzda barkımızda, seviştiğimiz yatakta yorganda, düşümüzde kâbusumuzda. Emeğimizin kutsallığında, kutsallığımızın satışa çıkarılışında, pazar alışverişinde. özetlemek gerekirsesı irtibat sistemini devreye soktuğumuz her yerde.
Yeri gelmişken vurgulanmalı. Gerçekte sistemin ta kendisine dönüştük. Devasa bir hapishaneyiz. Evvelce birileri “gözetim toplumu” diyordu. Panoptikon biziz artık; bir hapishane modeli değil. Dışımızdan gözetlemiyorlar; şahsen “içimize” sızdılar. Ruhumuzun en üretken toprağına, beynimizin en kâşif köşelerine böceklerini yerleştirdiler. Kendimizden kendimizi klonladılar ve kendimizi kendimize böldüler. “Bölücülük” dedikleri şeyin “dik” âlâsını inşa ettiler.
Artık sormak gerekmez mi, “doğrular” nereye tüydü? Bildiğimiz “doğrular” ne kadar doğrulardı ki? Şahsen ömrün kendisi bilimle/teknikle sidik yarışına girişmedi mi? Mecburî muydu? İki farklı kampa ayıramaz mıydık, bölücülüğü burada sahneye koyamaz mıydık? Örneğin; tabiatın, canlı cinslerin uygunluğu, hoşluğu, rahatı, huzuru için “hızlandırılmış” bilim/teknik. Öte yandan gündelik hayatı daha anlaşılabilir, sindirilebilir “normal hız”da oyuna sürseydik… Sanatla, sporla harmanlanmış/bütünleşmiş (bölünmemiş yani) koşut süreç. İkisi de “oyunculuk” gerektiriyor ki “hayat aşkımız” oradan kök salıyor. Enteresandır ki oyunda da fecî bölücüydü insanlık; kız çocuğu oyuncağı ile erkek çocuğu oyuncağı misal…
MEVSİMLİK SİNEMALAR
Kapitalizmin tabiatı üzerine nutuk dinleyecek yaşı oldukçatan geçtim. Sosyalizm ismine “işlenen suçlar” (“İşlenmeyen cürüm olur mu?” tartışmasına girişmeyelim; bir dilsel yüklem bu) aha işte! Sahi Rehber sinemasını izleyenler ne düşündüler? Kör Müzisyenler’in “imhası” hakkında mesela. “Tarihin uydurmaları”ndan biri mi? Bir direktörün, bir senaryo müellifinin hezeyanları mı? Kim ateş olmayan yerden duman tüttüre-biliyorsa önünde hürmetle eğilirim. Yaratıcılığın “fıtratında” var zira.
Yanlışlık nerede mi? İnsanlığın binlerce yılda oluşturduğu “benliği” hiper süratte yok edip yeni bir “benlik” inşa etmenin sonuçları tahminen süreksiz olarak tatminkâr göründü, bundan hoşnut da kalındı. Pekala, uzun vadede neler oluyor/olacak? Marx’ın demesi “tek bilim dalı” olan “tarih/tarihi materyalizm” hayli şey öğretti ancak biz hâlâ “özü aynı” yanlışlarda ısrarcıyız. Kapitalist de, sosyalist de, inanmışı inanmamışı da sineması mevsimlere nazaran vizyona sokmaktan diğer bir şey yapmıyor. Kış ise giyinin di-yor, yaz ise soyunun. İlkbahar ile sonbahar’ı ise “adaptasyon/asimilasyon safhası” olarak epeyce ciddiye almıyor. halbuki emeğimizin tüm faturasını (bedelini) onlar ödüyor.
“Ehlileştikleri” taraflar yok mu? Var olağan olarak! Kimi felaketler çığır açıcı bir süratle geliyorum deyince… İnançlarla, ırklarla, renklerle (Oğuz Atay’ın ismini geçirelim burada!) “tehlikeli oyunlar”a girişmenin yanlışlığı anlaşıldı -sanırım… “Sanırım”ı ciddiye alalım lütfen zira “fazlaca samimi” bir manzara sergilenmiyor hâlâ. Anlık “öfke” reflekslerimizde/repliklerimizde ırkına da verip veriştiriyoruz, cinsine cibilliyetine de, anasına avradına da, kızına kızanına da, Allah’ına Peygamber’ine de, dinine imanına da… Kısacası, ayarsızız! Gündelik hayatta Nazilik mutasyona uğramış/uğratılmış biçimde varlığını sürdürüyor.
Ekolojiyi hırpalama noktasında bir nebze ehlileştiler -gibi. “Yedi sülalenizi bellerim!” diyen bir tabiat bu. Latifesi hiç mi hiç yok. “Nüfus bombası” konusunda fazlaca çeliş-kili varoluş sergiliyorlar. Kimi “doğal gıda”nın bu kadar nüfusu besleyemeyeceğini söylüyor, kimi ise “dönüştürülmüş gıda”yla elli milyar nüfusun rahatlıkla karnını doyurabileceğini…
Ve lakin sinemada gözden kaçan bir sahne var: insan’ın fizyolojik/biyolojik yapısının haricinde da bir “ilerleme” gösterdiği; yalnızca iki ayağı üzerine durmakla kalmadığını, şuurunu ve estetik beğenisini de geliştirdiğini unutuyorlar. Kich’in bile, tanınan sana-tın bile bir “daha sonradan inşa” olduğunu unutuyorlar. Tabiatın “daha sonrasındakileri” gerisin geri ham yapabileceğini mi sanıyorlar ne! O denli şişer ki yeminle yaşadığımız gezegen havaya uçar, başka gezegenler de toza dönüşür.
Sonuç mu? Koskoca bir baş karışıklığı… Lisanın aynasında “biz, siz, onlar” iç içe geçmiş görünüyor. İktidar, muhalefet ve olağan olarak “yancı” birebir lisanı kullanıyor, daha ötesi birbirine “yamuk bakıyor” lakin ne hikmetse “hırlaşmanın tarihi” isimli sinema bir türlü “son”a ermiyor, tüm travmalarına karşın vizyondan inmiyor. Tanımsız bir ci-sim (gezegenler ötesi “dış mihrak”) nöronlarımızı yıkıma uğratıp gezegenimizi ele geçirmek istiyor da ondan mı acaba!
Uzatmayalım, aklımızı vicdanımızda toplayalım. Lütfen stoklamayalım, karaborsaya düşürmeyelim. Vicdanımızı her daim aklımızın yanında “oyuna” sokalım.
***
Alo, aloo, alooo! Mesih’ten Öncü’ye, Öncü’den “Rehber”e, gezegenler hangi karadeliğe/yörüngeye girdi? nazarann/bilen var mı?…
Alaattin Topçu
asarım ulennn
keserim ulennn
ben bu dünyayı
delik deşik ederim ulennn
Yönetmen/oyuncu bir arkadaşım, “Abi seni bir sinemada oynatacağım” dediğinde çaktırmadım fakat heyecanlandım. Ne palavra söyleyeyim, elli dokuz yıllık kalbim kıpır kıpır hareketlendi! Çabucak kendimce rollere çalışmaya başladım. Kâh Erol Taş’a dönüştüm, kâh Kadir İnanır’a… Yılmaz Güney’i de atlamadım olağan. Gerçi arkadaşım beni Robert de Niro’ya benzetmişti ya her neyse!
Jönlük de bönlük de öykü aslında. Bu saatten (yaştan) daha sonra değil “replik” çalışması, iki kelimeyi yan yana getirip ezberleyemem bile. “Ergenliğimde” bu biçimde miydi? var iseyalım Örgütü’nün mecmuasının başyazısını ezberler, boykotlarda, otobüslerde, korsan şovlarda, ooo… Geçelim bu geçmiş “yalancı” şarkıları…
Bu durumda ben, oyunculuktan fazla, “sinema teorisi”yle ilgili enteresan fikirler geliştirebilirim! Dersem ne olur ki; dünya öne mi eğilir, yana mı devrilir!
GERÇEKLİK HİSSİMİZİ PİŞİRECEK BİR SİNEMA
Örneğin; tek ve iki gözü olan lakin beyni olmayan her insanın izleyebileceği, nemalanabileceği bir film… Öküz’ün trene baktığı üzere bakılacak bir sinema; gündelik hayattan ziyadesiyle koptuğumuz, sarhoş misali “bulutlarda uçtuğumuzu vehmederek” yaşadığımız için “gerçeklik duygumuzu” pişirecek bir film…
Latife bir yana… Sinema insanlığın haritasında dayanılmaz değişimler/dönüşümler yaratmıştır. Dahası, öbür sanat çeşitlerini de bir çok etkilemiştir. Bu da yetmemiş, edebiyat sanatının yapıtlarına sarkmıştır. Cinsler ortası sarkıntılıklar üzere çeşitler içinde da önemli izdivaçlar meydana gelmiştir. Bu izdivaçlardan da yeni yeni “veledizinalar” dünyaya gelmiştir, gelmektedir.
Sorun şu ki malum sürate yetişemiyoruz. “İnsan”ın muhafaza-kâr yapısı ile “üst insan”ın tatminsizliği (ters versiyonu: libido dominandi/güce tapınma’nın ayarsızlığı) karşısında yüksek seviye bir sarsıntı yaşıyoruz.
Süreci algılamakta, mideye sindirmekte ve ona adapte olmakta zorlanıyoruz. Kalabalığın ortasına karışmak resmen bir elektrik azabı; virüs de eforu. hayatın her alanını dijitalleştirirken, robotlaştırırken insanın kendi “doğal hızı” kayıplara karışı-yor. Ahenk sağlayamayanlar hafifçeten hafifçee perdenin sağından solundan, olmadı önünden gerisinden sahneyi terk ediyorlar. Seyirciler de o denli doğal; koltukları boşal-tırken bile “Nereye gidiyoruz?” sorusuyla dizlerinin bağı çözülüyor. Kaygı “ecel terle-ri” döktürüyor.
Sanırım “en süratli koşanlar”a methiye düzmeyi bırakıp süreci tüm boyutlarıyla algılamaya çalışmanın vakti gelip de geçti. Yalnızca görsel sanatlarda değil yazınsal sanatlarda da, gündelik hayatta da… Sosyal/siyasal/ideolojik (kültürel) tüm cephelerde “dört göz”e, sağlam sağduyulu beyne ve heyecanını/aşkını her şeye karşın yitirmeyen kalbe muhtaçlığımız var.
Öykünün hiç latifeye gelir tarafı yok zira. Kalmadı. İnsanlığı bu kadar erken terk etmek hazmedilebilir menü değil doğrusu. Şurada kaç bin yıldır sahnedeyiz ki?…
REPLİK 2
altını çiziyorum:
bu hayat
bu kadar yanlışlığı
kaldır(a)maz
Yanlışlık nerede? Sanırım her yerde. Geçmişimizde, bugünümüzde, kurguladığımız geleceğimizde. Gecemizde gündüzümüzde. Aşımızda ekmeğimizde, işimizde gücümüzde. O kadar ki konutumuzda barkımızda, seviştiğimiz yatakta yorganda, düşümüzde kâbusumuzda. Emeğimizin kutsallığında, kutsallığımızın satışa çıkarılışında, pazar alışverişinde. özetlemek gerekirsesı irtibat sistemini devreye soktuğumuz her yerde.
Yeri gelmişken vurgulanmalı. Gerçekte sistemin ta kendisine dönüştük. Devasa bir hapishaneyiz. Evvelce birileri “gözetim toplumu” diyordu. Panoptikon biziz artık; bir hapishane modeli değil. Dışımızdan gözetlemiyorlar; şahsen “içimize” sızdılar. Ruhumuzun en üretken toprağına, beynimizin en kâşif köşelerine böceklerini yerleştirdiler. Kendimizden kendimizi klonladılar ve kendimizi kendimize böldüler. “Bölücülük” dedikleri şeyin “dik” âlâsını inşa ettiler.
Artık sormak gerekmez mi, “doğrular” nereye tüydü? Bildiğimiz “doğrular” ne kadar doğrulardı ki? Şahsen ömrün kendisi bilimle/teknikle sidik yarışına girişmedi mi? Mecburî muydu? İki farklı kampa ayıramaz mıydık, bölücülüğü burada sahneye koyamaz mıydık? Örneğin; tabiatın, canlı cinslerin uygunluğu, hoşluğu, rahatı, huzuru için “hızlandırılmış” bilim/teknik. Öte yandan gündelik hayatı daha anlaşılabilir, sindirilebilir “normal hız”da oyuna sürseydik… Sanatla, sporla harmanlanmış/bütünleşmiş (bölünmemiş yani) koşut süreç. İkisi de “oyunculuk” gerektiriyor ki “hayat aşkımız” oradan kök salıyor. Enteresandır ki oyunda da fecî bölücüydü insanlık; kız çocuğu oyuncağı ile erkek çocuğu oyuncağı misal…
MEVSİMLİK SİNEMALAR
Kapitalizmin tabiatı üzerine nutuk dinleyecek yaşı oldukçatan geçtim. Sosyalizm ismine “işlenen suçlar” (“İşlenmeyen cürüm olur mu?” tartışmasına girişmeyelim; bir dilsel yüklem bu) aha işte! Sahi Rehber sinemasını izleyenler ne düşündüler? Kör Müzisyenler’in “imhası” hakkında mesela. “Tarihin uydurmaları”ndan biri mi? Bir direktörün, bir senaryo müellifinin hezeyanları mı? Kim ateş olmayan yerden duman tüttüre-biliyorsa önünde hürmetle eğilirim. Yaratıcılığın “fıtratında” var zira.
Yanlışlık nerede mi? İnsanlığın binlerce yılda oluşturduğu “benliği” hiper süratte yok edip yeni bir “benlik” inşa etmenin sonuçları tahminen süreksiz olarak tatminkâr göründü, bundan hoşnut da kalındı. Pekala, uzun vadede neler oluyor/olacak? Marx’ın demesi “tek bilim dalı” olan “tarih/tarihi materyalizm” hayli şey öğretti ancak biz hâlâ “özü aynı” yanlışlarda ısrarcıyız. Kapitalist de, sosyalist de, inanmışı inanmamışı da sineması mevsimlere nazaran vizyona sokmaktan diğer bir şey yapmıyor. Kış ise giyinin di-yor, yaz ise soyunun. İlkbahar ile sonbahar’ı ise “adaptasyon/asimilasyon safhası” olarak epeyce ciddiye almıyor. halbuki emeğimizin tüm faturasını (bedelini) onlar ödüyor.
“Ehlileştikleri” taraflar yok mu? Var olağan olarak! Kimi felaketler çığır açıcı bir süratle geliyorum deyince… İnançlarla, ırklarla, renklerle (Oğuz Atay’ın ismini geçirelim burada!) “tehlikeli oyunlar”a girişmenin yanlışlığı anlaşıldı -sanırım… “Sanırım”ı ciddiye alalım lütfen zira “fazlaca samimi” bir manzara sergilenmiyor hâlâ. Anlık “öfke” reflekslerimizde/repliklerimizde ırkına da verip veriştiriyoruz, cinsine cibilliyetine de, anasına avradına da, kızına kızanına da, Allah’ına Peygamber’ine de, dinine imanına da… Kısacası, ayarsızız! Gündelik hayatta Nazilik mutasyona uğramış/uğratılmış biçimde varlığını sürdürüyor.
Ekolojiyi hırpalama noktasında bir nebze ehlileştiler -gibi. “Yedi sülalenizi bellerim!” diyen bir tabiat bu. Latifesi hiç mi hiç yok. “Nüfus bombası” konusunda fazlaca çeliş-kili varoluş sergiliyorlar. Kimi “doğal gıda”nın bu kadar nüfusu besleyemeyeceğini söylüyor, kimi ise “dönüştürülmüş gıda”yla elli milyar nüfusun rahatlıkla karnını doyurabileceğini…
Ve lakin sinemada gözden kaçan bir sahne var: insan’ın fizyolojik/biyolojik yapısının haricinde da bir “ilerleme” gösterdiği; yalnızca iki ayağı üzerine durmakla kalmadığını, şuurunu ve estetik beğenisini de geliştirdiğini unutuyorlar. Kich’in bile, tanınan sana-tın bile bir “daha sonradan inşa” olduğunu unutuyorlar. Tabiatın “daha sonrasındakileri” gerisin geri ham yapabileceğini mi sanıyorlar ne! O denli şişer ki yeminle yaşadığımız gezegen havaya uçar, başka gezegenler de toza dönüşür.
Sonuç mu? Koskoca bir baş karışıklığı… Lisanın aynasında “biz, siz, onlar” iç içe geçmiş görünüyor. İktidar, muhalefet ve olağan olarak “yancı” birebir lisanı kullanıyor, daha ötesi birbirine “yamuk bakıyor” lakin ne hikmetse “hırlaşmanın tarihi” isimli sinema bir türlü “son”a ermiyor, tüm travmalarına karşın vizyondan inmiyor. Tanımsız bir ci-sim (gezegenler ötesi “dış mihrak”) nöronlarımızı yıkıma uğratıp gezegenimizi ele geçirmek istiyor da ondan mı acaba!
Uzatmayalım, aklımızı vicdanımızda toplayalım. Lütfen stoklamayalım, karaborsaya düşürmeyelim. Vicdanımızı her daim aklımızın yanında “oyuna” sokalım.
***
Alo, aloo, alooo! Mesih’ten Öncü’ye, Öncü’den “Rehber”e, gezegenler hangi karadeliğe/yörüngeye girdi? nazarann/bilen var mı?…
Alaattin Topçu