İsmet ÖZKUL
Anadolu’nun ihracat üssü olarak bilinen vilayetlerinin 2020 yılı toplam ihracatındaki hissesi, 2010 yılındaki seviyesinin altında kaldı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Düzey-2 coğrafik sınıflamasına dayanan kalkınma ajansı bölgelerine göre yaptığımız hesaplamaya göre Anadolu’nun ihracatta başa güreşen bölgeleri, hisse kaybında başı çekti.
26 kalkınma ajansı bölgesinin 12’sinin toplam ihracattaki hissesi 10 yıl öncesine göre azaldı. İhracattaki hissesi 10 yıl öncesinin gerisine düşen bölgeler Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA), Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA), Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER), Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA), Ankara Kalkınma Ajansı (ANKARAKA), Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA), Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA), Karacadağ Kalkınma Ajansı (KARACADAĞ), Ahiler Kalkınma Ajansı (AHİKA), Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA) ve Fırat Kalkınma Ajansı (FKA) bölgeleri oldu.
2010 yılına göre ihracattaki hissesi en çok azalan bölge Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) bölgesi oldu. BEBKA bölgesinin ihracattaki hissesi 2010 yılında yüzde 9.97 iken, bu oran 2020’de 3.67 puanlık kayıpla yüzde 6.30’a düştü. BEBKA bölgesinin ihracat hissesindeki düşüşte Bursa tesirli oldu. Bilecik ile Eskişehir ihracat hisselerini 2010 yılına göre epey küçük artışlarla korudular. 10 yıl öncesine bakılırsa Bilecik ihracatını yüzde 133.55, Eskişehir yüzde 47.6 artırdı. Buna rağmen bölgenin açık orta en büyük ihracat potansiyeline sahip ili olan Bursa’nın ihracatı 10 yıl öncesinin yüzde 14.93 altına düştü.
İhracat hissesi kaybında ikinci sırada bir daha bir ihracat üssü bölge yer alıyor. İkinci sıradaki Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) bölgesinin ihracattaki hissesi 10 yıl öncesine göre 1.78 puanlık kayıpla yüzde 9.95’ten yüzde 8.17’ye düştü. Kocaeli, Sakarya, Yalova, Bolu ve Düzce vilayetlerinden oluşan bu bölgenin hissesindeki düşüşte, bölgenin en büyük ihracat potansiyeline sahip olan Kocaeli’nin ihracatının 10 yıl öncesine nazaran yüzde 18.70 azalması belirleyici oldu.
Ege’nin ihracatta öne çıkan vilayetleri olan Manisa, Uşak, Afyonkarahisar ve Kütahya’yı kapsayan Zafer Kalkınma Ajansı bölgesinin ihracattaki hissesi da 10 yıl evvel yüzde 3.42 iken 2020 yılında 1.50 puanlık kayıpla yüzde 1.92’ye indi. Bu bölgenin ihracat hissesindeki düşüş de bölgenin en yüksek ihracat potansiyeline sahip ili olan Manisa’nın ihracatının 10 yıl öncesine göre yüzde 33.10 düşmesinden kaynaklandı. Bölgenin öbür vilayetlerinden Afyonkarahisar yüzde 41.12 ile Türkiye ortalaması seviyesinde bir 10 yıllık ihracat artışı gerçekleştirirken, Kütahya yüzde 95.89, Uşak ise yüzde 112.04’lük ihracat artışı ile Türkiye ortalamasının pek üzerine çıktılar.
İstanbul tek başına 80 ile bedel
Toplam ihracattaki hissesini 10 yıl öncesine açık orta en çok artıran ise İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) bölgesi oldu. İstanbul’un toplam ihracattaki hissesi 2010 yılına bakılırsa 3.06 puan artarak yüzde 46.67’den yüzde 49.73’e çıktı. İstanbul tek başına geriye kalan 80 ilin tamamına şimdi eşit seviyede ihracat gerçekleştirdi. İstanbul’un ihracattaki hissesi 2015 yılındaki yüzde 53.54 düzebir daha göre gerilemiş olmakla birlikte hala 2010 yılı seviyesinin üzerinde seyrediyor.
Anadolu’da ihracat hissesini İstanbul’un akabinde en çok artıran İpekyolu Kalkınma Ajansı (İKA) bölgesi oldu. Gaziantep, Kilis ve Adıyaman’ı kapsayan bu bölgenin toplam ihracattaki hissesi 2010 yılına nazaran 1.76 puan artarak yüzde 3.17’den yüzde 4.93’e çıktı. 2010 yılında ihracat hissesi açısından Ankara ve Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER) bölgesinin gerisinde yer alan İKA bölgesi, bu iki bölgenin önüne geçti. Bölgenin ihracat hissesinin artışında, bölgenin ihracat potansiyeli en yüksek ili olan Gaziantep’in ihracatını 10 yıl öncesine nazaran yüzde 121.62 artırması belirleyici oldu.
Anadolu’da ihracat hissesini İKA’dan daha sonra en çok artıran bölge Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) oldu. Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat vilayetlerini kapsayan bu bölgenin toplam ihracattaki hissesi 2010 yılına bakılırsa 0.70 puan artarak yüzde 0.41’den yüzde 1.11’e çıktı. Bu sonuçta Çorum’un ihracatını 10 yıl öncesine nazaran yüzde 700, Samsun’un da yüzde 170 artırması belirleyici oldu.
Konya ve Karaman’ı kapsayan Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA) bölgesi de ihracattaki hissesini 10 yıl öncesine bakılırsa 0.49 puan artırarak yüzde 1.50’ye çıkardı. MEVKA’nın ardandan Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN) geliyor. Kayseri, Sivas ve Yozgat vilayetlerini kapsayan bu bölgenin ihracat hissesi 10 yıl öncesine nazaran 0.42 puan artarak yüzde 1.49’a çıktı. Bu bölgenin üç vilayetinde de ihracat artış oranları, Türkiye ortalamasının pek üzerine çıktı.
Ölçü artış oranında KUZKA başkan
Ölçü olarak ihracat artışında ise birinci sırada Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) yer alıyor. Çankırı, Kastamonu ve Sinop vilayetlerini kapsayan bu bölgenin ihracatı 10 yıl öncesine göre yüzde 849 arttı. İhracatındaki bu büyük sıçramaya karşın KUZKA, 564 milyon dolar yıllık ihracat ile 26 bölge ortasında hala alt sıralarda yer alıyor.
KUZKA’yı 10 yıl öncesine bakılırsa yüzde 282 ihracat artışı ile Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat vilayetlerini kapsayan Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) izliyor. Üçüncü sırada ise ihracatını 10 yıl öncesine göre yüzde 119 artıran İpekyolu Kalkınma Ajansı bölgesi yer alıyor.
26 bölge ortasında 5 bölgenin ihracatı 10 yıl öncesinin bile altına indi. İhracattaki düşüşte birinci sırada 2010 yılına bakılırsa ihracatı yüzde 58 düşen Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) yer alıyor. DAKA’yı yüzde 39 ihracat kaybı ile Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) izliyor.
İhracat potansiyeli düşük olan bu bölgelerin yanısıra ihracatta başa güreşen Zafer ve BEBKA bölgelerinin ihracatının da 10 yıl öncesinin gerisine düşmüş olması, toplam ihracat potansiyelini olumsuz etkileyen bir faktör oluşturuyor.
Okumaya devam et...
Anadolu’nun ihracat üssü olarak bilinen vilayetlerinin 2020 yılı toplam ihracatındaki hissesi, 2010 yılındaki seviyesinin altında kaldı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Düzey-2 coğrafik sınıflamasına dayanan kalkınma ajansı bölgelerine göre yaptığımız hesaplamaya göre Anadolu’nun ihracatta başa güreşen bölgeleri, hisse kaybında başı çekti.
26 kalkınma ajansı bölgesinin 12’sinin toplam ihracattaki hissesi 10 yıl öncesine göre azaldı. İhracattaki hissesi 10 yıl öncesinin gerisine düşen bölgeler Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA), Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA), Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER), Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA), Ankara Kalkınma Ajansı (ANKARAKA), Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA), Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA), Karacadağ Kalkınma Ajansı (KARACADAĞ), Ahiler Kalkınma Ajansı (AHİKA), Kuzey Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA) ve Fırat Kalkınma Ajansı (FKA) bölgeleri oldu.
2010 yılına göre ihracattaki hissesi en çok azalan bölge Bursa, Eskişehir, Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) bölgesi oldu. BEBKA bölgesinin ihracattaki hissesi 2010 yılında yüzde 9.97 iken, bu oran 2020’de 3.67 puanlık kayıpla yüzde 6.30’a düştü. BEBKA bölgesinin ihracat hissesindeki düşüşte Bursa tesirli oldu. Bilecik ile Eskişehir ihracat hisselerini 2010 yılına göre epey küçük artışlarla korudular. 10 yıl öncesine bakılırsa Bilecik ihracatını yüzde 133.55, Eskişehir yüzde 47.6 artırdı. Buna rağmen bölgenin açık orta en büyük ihracat potansiyeline sahip ili olan Bursa’nın ihracatı 10 yıl öncesinin yüzde 14.93 altına düştü.
İhracat hissesi kaybında ikinci sırada bir daha bir ihracat üssü bölge yer alıyor. İkinci sıradaki Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) bölgesinin ihracattaki hissesi 10 yıl öncesine göre 1.78 puanlık kayıpla yüzde 9.95’ten yüzde 8.17’ye düştü. Kocaeli, Sakarya, Yalova, Bolu ve Düzce vilayetlerinden oluşan bu bölgenin hissesindeki düşüşte, bölgenin en büyük ihracat potansiyeline sahip olan Kocaeli’nin ihracatının 10 yıl öncesine nazaran yüzde 18.70 azalması belirleyici oldu.
Ege’nin ihracatta öne çıkan vilayetleri olan Manisa, Uşak, Afyonkarahisar ve Kütahya’yı kapsayan Zafer Kalkınma Ajansı bölgesinin ihracattaki hissesi da 10 yıl evvel yüzde 3.42 iken 2020 yılında 1.50 puanlık kayıpla yüzde 1.92’ye indi. Bu bölgenin ihracat hissesindeki düşüş de bölgenin en yüksek ihracat potansiyeline sahip ili olan Manisa’nın ihracatının 10 yıl öncesine göre yüzde 33.10 düşmesinden kaynaklandı. Bölgenin öbür vilayetlerinden Afyonkarahisar yüzde 41.12 ile Türkiye ortalaması seviyesinde bir 10 yıllık ihracat artışı gerçekleştirirken, Kütahya yüzde 95.89, Uşak ise yüzde 112.04’lük ihracat artışı ile Türkiye ortalamasının pek üzerine çıktılar.
İstanbul tek başına 80 ile bedel
Toplam ihracattaki hissesini 10 yıl öncesine açık orta en çok artıran ise İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) bölgesi oldu. İstanbul’un toplam ihracattaki hissesi 2010 yılına bakılırsa 3.06 puan artarak yüzde 46.67’den yüzde 49.73’e çıktı. İstanbul tek başına geriye kalan 80 ilin tamamına şimdi eşit seviyede ihracat gerçekleştirdi. İstanbul’un ihracattaki hissesi 2015 yılındaki yüzde 53.54 düzebir daha göre gerilemiş olmakla birlikte hala 2010 yılı seviyesinin üzerinde seyrediyor.
Anadolu’da ihracat hissesini İstanbul’un akabinde en çok artıran İpekyolu Kalkınma Ajansı (İKA) bölgesi oldu. Gaziantep, Kilis ve Adıyaman’ı kapsayan bu bölgenin toplam ihracattaki hissesi 2010 yılına nazaran 1.76 puan artarak yüzde 3.17’den yüzde 4.93’e çıktı. 2010 yılında ihracat hissesi açısından Ankara ve Zafer Kalkınma Ajansı (ZAFER) bölgesinin gerisinde yer alan İKA bölgesi, bu iki bölgenin önüne geçti. Bölgenin ihracat hissesinin artışında, bölgenin ihracat potansiyeli en yüksek ili olan Gaziantep’in ihracatını 10 yıl öncesine nazaran yüzde 121.62 artırması belirleyici oldu.
Anadolu’da ihracat hissesini İKA’dan daha sonra en çok artıran bölge Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) oldu. Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat vilayetlerini kapsayan bu bölgenin toplam ihracattaki hissesi 2010 yılına bakılırsa 0.70 puan artarak yüzde 0.41’den yüzde 1.11’e çıktı. Bu sonuçta Çorum’un ihracatını 10 yıl öncesine nazaran yüzde 700, Samsun’un da yüzde 170 artırması belirleyici oldu.
Konya ve Karaman’ı kapsayan Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA) bölgesi de ihracattaki hissesini 10 yıl öncesine bakılırsa 0.49 puan artırarak yüzde 1.50’ye çıkardı. MEVKA’nın ardandan Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN) geliyor. Kayseri, Sivas ve Yozgat vilayetlerini kapsayan bu bölgenin ihracat hissesi 10 yıl öncesine nazaran 0.42 puan artarak yüzde 1.49’a çıktı. Bu bölgenin üç vilayetinde de ihracat artış oranları, Türkiye ortalamasının pek üzerine çıktı.
Ölçü artış oranında KUZKA başkan
Ölçü olarak ihracat artışında ise birinci sırada Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) yer alıyor. Çankırı, Kastamonu ve Sinop vilayetlerini kapsayan bu bölgenin ihracatı 10 yıl öncesine göre yüzde 849 arttı. İhracatındaki bu büyük sıçramaya karşın KUZKA, 564 milyon dolar yıllık ihracat ile 26 bölge ortasında hala alt sıralarda yer alıyor.
KUZKA’yı 10 yıl öncesine bakılırsa yüzde 282 ihracat artışı ile Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat vilayetlerini kapsayan Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) izliyor. Üçüncü sırada ise ihracatını 10 yıl öncesine göre yüzde 119 artıran İpekyolu Kalkınma Ajansı bölgesi yer alıyor.
26 bölge ortasında 5 bölgenin ihracatı 10 yıl öncesinin bile altına indi. İhracattaki düşüşte birinci sırada 2010 yılına bakılırsa ihracatı yüzde 58 düşen Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) yer alıyor. DAKA’yı yüzde 39 ihracat kaybı ile Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) izliyor.
İhracat potansiyeli düşük olan bu bölgelerin yanısıra ihracatta başa güreşen Zafer ve BEBKA bölgelerinin ihracatının da 10 yıl öncesinin gerisine düşmüş olması, toplam ihracat potansiyelini olumsuz etkileyen bir faktör oluşturuyor.
Okumaya devam et...