Evvel seks doğdu.
Bir rivayete (veya bilimsel araştırmaya) bakılırsa bundan 1,2 Milyar yıl evvel?-1,8 milyar ile 800 milyon yıl öncesi ortası periyot, “fosil kalıntılarının sıkıcı olduğu” bir dönemmiş. Hatta bu periyoda “sıkıcı milyar” ismi veriliyormuş. Lakin sahne gerisinde yeni bir şeyler olmaktaymış. Bunlardan biri “seksin bu vakitte evrilmiş olması” olasılığıymış. “niçin ve ne vakit ortaya çıktığı kesin olmasa da kimi organizmalar sıradançe ikiye bölünmeyi bırakıp seks yoluyla üremeye başlamışlar. 1,2 milyar yıl evvel gerçekleştiği kesin olan şey ise kırmızı alg fosillerinde spor üzere sekse özelleşmiş hücrelerin bulunmasıymış.”
Buraya kadar her şey yolunda gidiyor -sanki. “İlerleme” vücuttan ruha hakikat genişliyor. Dış’tan içe hakikat bir evrim geçiriyor. Ortadan uzun yüzseneler, milyon yıllar geçiyor. Ne oluyorsa, nasıl oluyorsa kimi muharrirleri bu süreç pek ırgalamıyor, hatta birçoklarınca sağından solundan ıskalayıp geçiyor.
Örneğin A. Puşkin’in Zımnî Günce’si bu bahiste bizi hayli şaşırtır nitelikte. Üstelik yalnızca bir yılı kapsayan bir günce bu: 1836-1837. Birkaç minimal alıntıyla yetinelim: “Benim için bacaklarını açmaya hazır bir bayandan yoksun kalınca paniğe kapılıyorum.” Bir diğeri: “Her zamanki üzere çalışma odamda yazı yazarken tattığım vajinaların imajları aklıma geldi.” Evrim’ini tamamlayamamışlığın en görkemli anıtlarından biri Yatak Odasında İdeoloji üzere yapıtlarıyla De Sade ise oburu de Zımnî Günce’deki A. Puşkin’dir. Buna karşın Simone de Beauvoir “Sade’ı yakmalı mıyız?” diye sorma gereği duyar. Hiç kimseyi, A. Puşkin’i de yakmayalım lütfen! Ateşle oynamak tehlikelidir.
Demem odur ki “sıkıcı milyar dönem” seksle birlikte aşılınca bir öbür ve “tekinsiz” süreci doğurmuş görünüyor. Bir canlının öteki canlının vücuduna “saldırısı/şiddeti” seks olarak kayda geçmiş görünmesine karşın ivme yükseldikçe canlı âlem şenlenmeye başlamış. Dahası, ne zamanki ruha bürünmüş insan tabiat podyumlarında uzunluk göstermeye başlamış, işte o vakit seks bir hayal ortasında (aşk ile) mayalanır olmuş. Ne var ki birtakım muharrirler bunun ayırdına bir türlü varamamış görünüyorlar ya da onlara “kelime tarihi”ndeki “oyun”u bu türlü “kurgu”lamak ilgi cazip geliyor -olmalı.
daha sonra AŞK DOĞDU
Dominique Simonnet, Aşkın En Hoş Tarihi’ne yazdığı Önsöz’de “Bana nasıl sevdiğini söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim…” der ki biraz daha ileride aşkın doğuşunu meyyit gömme ritüelleriyle ilişkilendiren bir açıklamayla karşılaşırız: “… Neandertaller ölülerinin yalnızca kimilerini gömerken, Cro-Magnon’lar bu işi sistemli olarak yapardı: Erkekler, bayanlar ve çocuklar, yaşları ne olursa olsun, daima tıpkı ihtimamla toprağa verilmiştir. Ben bunda, aşkın birinci işaretini görmeye itiraz etmem.”
Bir de şu var alışılmış: Şayet meyyit gömme ritüellerinde aşkın izini görmeseydik, Rimbaud’ya uyup aşkı bir daha icat etmenin yol ve hallerini arardık zira bizi cehennemden çekip çıkaran bir varoluş öyküsünün işaret fişeğidir aşk. Tüm yapıp etmelerimize sirayet etmesi de mecburidir ayrıyeten. Platon’a kulak verelim bu noktada: “İşe aşkla başlamayan, ideolojinin ne olduğunu asla bilemez.” Aykırısından okumaya çalışalım: Aşksız ideoloji, içi boş/kuru lafız olarak kayda geçmeye değmez.
Sanırım artık hızlandırılmış bu tarihi seyahatimizi “istisnaları” gündeme taşıyarak ortasında yüzdüğümüz vakte gelebiliriz.
SEFİLLERİN AŞKI “AUT”
Ahmet Altan’ın Aldatmak isimli romanını yıllar seneler evvel okumuştum. Aklımın kıyısına ilişmiş en kıymetli sahne, densiz bir mimar (dı galiba), duştan çıkar. Kapı zili çalınınca çabucak bir havluyla (yaprakla olacak değildi ya) mahrem yerlerini örter, beline sardığı havluyla kapıyı açar. Zili çalan komşu bayandır ve kaslı üst bölge (oraları mahreme girmez, malum) seyre amadedir ve hanımın ağzı da gözleri de fal taşı üzere açılır. Ana hususumuz aldatmak olmadığından bu notu da burada kapatıyorum. Ömer Türkeş’ten bir alıntıyla devam ediyorum.
“Yoksulların, yoksulluğun, sınıf ve fırsat eşitsizliğinin edebiyatın dışına itildiği ya da marjinal kaldığı, maddi servetin ve özel mülkiyetin sorgulanamaz bir olguya dönüştüğü bir tahayyül dünyasıyla karşı karşıyayız. Ne zenginliklerinin kaynağı, ne de maddi servetlerini koruma etmek ya da artırmak üzere dünyevi sorunlar romanın ilgi alanına giriyor; artık değerli olan onların nasıl sevdikleri, nasıl kıskandıkları, ne tipten his ve fikirlerle yaşadıkları. 21. yüzyıl romanında zenginlik ve yoksulluk aksiliğinin yerini güçlü insanın ve varlıklı insani gereksinmenin aldığını görüyoruz.” Ömer Türkeş, “Öldüren Tutkular” isimli makalesinde Ahmet Altan’ın En Uzun Gece isimli romanını eleştirirken bu biçimde diyor. Genel bir olguyu olanca yakıcılığıyla ortaya koyuyor.
Romanı okumadığım için üzerine kelam söylemek benim açımdan yersiz kaçar. Lakin Ahmet Altan’ın rengini açık ettiğini söylememize bir mani yok. O, her istikametiyle “zengin”den, kelamda liberal ve burjuva kültürüyle hemhal olmuş/oluşmuş zengin’den, daha doğrusu “zenginin aşkı”ndan yana açık ve net olarak halini ortaya koyuyor. Bunda rastgele bir beis de görmüyor. Fakirin aşkını yadsıyan Altan, ne hikmetse zenginin aşkında bir keramet bulabiliyor. Her ne kadar bizler bu “aşkı” basın organlarında, televizyon dizilerinde ve daha onlarca gereçte hayli farklı izliyorsak da… Demek ki “görme açılarımız” farklı olduğundan probleme Altan üzere yaklaşamıyoruz. Örneğin zenginlerin, medyatiklerin aşklarında Altan’ın gördüğü “derinliği” bizim algılama kapasitemiz yetersiz kalıyor. Bunlar, anlaşılan o ki yalnızca Altan üzere dâhilere görünebiliyor. Bir tıp “vahiy” meselesi…
ÖTEKİ AŞKLARIN OLANAKSIZLIĞI SORUNU
“Politik edebiyat”ın, bilhassa Sol’dan, Toplum’dan yana damarı daima baltalandığı, budandığı uzun bir tarihî süreçte öteki aşkların da olabileceği akla gelebilir mi? Örneğin bir militanın vefat orucuna yatarken (bu sözden mevt oruçlarını olumladığım manası çıkmasın sakın) sevgilisini düşünmesi yahut darağacına giderken bayanlar koğuşunda yatan yoldaşına/aşkına yazdığı mektupta “emeğin ve emekçinin” bir gün kesinlikle galip geleceğine olan inancını dillendirmesi günümüz, yani yirmi birinci yüzyıl edebiyatının konusu olabilir mi?
Sevgili dostum, bunlar ziyadesiyle banal! Geç bu safra edebiyatını! Tarih dışı kalmışsın! Fakir nedir ki onun aşkı olsun? Militan kimdir ki onun aşka dair yazıya dökülecek, kurguya gelecek bir iç dünyası olsun? Hâlâ anlamamışsın, günümüzde bir tek varsıllık var, o da “metalar/mallar” dünyası!
Metaların fetişize edildiği, tüketimin ha babam de babam pompalandığı bu ucube dünyada “dostun dosta” söyleyeceği öteki ne olabilir ki? “Mal’sın sen, mal!”
“SUÇLU” ARARKEN ORTAMIZDA BULDUKLARIMIZA DAİR
Pekala fakat gökten zembille mi indi bu “ucube” dünya? Bizim bunda hiç mi katkımız olmadı? Altanlar, Pamuklar, Cihanlar, Özallar, Margretler, Reaganlar, Gorbaçevler, Yeltsinler, Truplar vd eyvallah da… Senin bunda hiç mi katkın yok? Fakirin hiç mi? Yani televizyon dizilerine boğulmuşların, “sanal” öykülerle beyinlerini bilerek ve isteyerek “uyuşturanlar”ın, yani “iğdiş edilenler”in hiç mi katkısı yok? Pekala ya şu militanın hiç mi? “Sınıf savaşımı”nda bir gün öncesine kadar omuz omuza verdiği yoldaşını, sonraki gün “ideolojik farklılaşma” mazeretiyle infaz/imha etmeyi “devrimciliğin” şayet olmazsa olmazı kabul eden anlayışın hiç mi bunda katkısı yok?
Durum vahim dostum! Bak şöyleki çevrene. Sovyetler Birliği’ne bak, Doğu Bloku’na, Arnavutluk’a, Çin’e… Niçin, kime, kaça satıldı onca emek, umut, ihtilal, utku? Onca “infaz/imha” bir deva olabildi mi? İhtilali, sosyalizmi kurtarabildi mi? Ve en değerlisi, bu kadar imhadan/infazdan daha sonra kim sattı? Pekala, onun eline ne geçti?
Eline geçenin ne olduğu belli! Afyon! Uyuşmuş beyinler, çürümüş yürekler, salya sümük gözyaşları… Uğraş azmi, direnme gücü yok. Karşı koyma, yazgısını avuçlarının içine alma yok. Bırakmış kendini diğerlerinin hayallerine, fantezilerine… Kandırılmayı meslek edinmiş; siyaseten de görünen/gözlenen o. Kedi-fare oyunu sürgit sahnede…
“12 EYLÜLÜN SONU”NA DAİR BİR ÖNGÖRÜ(SÜ OLAN) VAR MI
Geçenlerde bir arkadaş soruyordu: “12 Eylül sence hâlâ sürüyor mu?” diye. “12 Eylül her tarafıyla ve tüm haşmetiyle sürüyor” desem ne çıkar ki? 12 Eylül ile hedeflenen her ne ise artık toplumun ruhunda bir kokuşmuşluk hali olarak yer edinmiş.
Bir kere daha “Peki lakin ötesi?” diye sormayacağım. Doğrusunu söylemek gerekirse, rastgele bir “umut ticareti” yapacak değilim. Genel olarak “12 Eylül protestoları”nda gördüklerim “Umut” isimli o çocuğun doğmasına daha hayli var diyor. Sokağa çıkmayı beceremiyorsan pencerenden izleyeceksin. Yürümeyi bilmiyorsan oturacaksın. Konuşmayı bilmiyorsan susacaksın. halbuki niçinse her vakit zıddı oldu ve oluyor. Bu durumda ortaya çıkan tablo da açık ve net: “Halk Cephesi”ni içeriden dilim dilim modüllere ayırmak. “Kendinin kasapları” yürüse ne muharrir, haykırsa kaç müellif?
“Öteki cephe”deki ise oluşan bu tablo karşısında mest olup kendinden geçiyor. Hakkıdır.
ZİRVE TEPE KULLANILAN MİRAS NE OLA Kİ
Altanlar, Pamuklar vd o denli bir miras devraldılar ki birkaç ömür zirve tepe kullansalar hiç bir biçimde bitmez. Üç günde, beş günde bir roman yazsalar tükenmez. Pazar onlar ismine her vakit açık tutuluyor. Özel bir günü yok. Üstelik zenginin aşkını yoksula satmak bu ülkede öteden beri bildik öyküdür. Türk sineması bu mevzuda uzman örneklerle doludur. Lakin bu biçimdelar ortaya bir fakir sıkıştırmak modası vardı. Varlıklı kızsa erkek kesinlikle yoksul olmalıydı ya da karşıtı. Artık hiç bir şartta yoksula yer yok bu sahnede. zatenız, olmaması daha inandırıcı. Eski “melodramlar” günümüzde sahiden çoksıyla “uyduruk” kalıyor! Saftirikler bile inanmıyorlar bu biçimde şeylere. Süzmeler bile.
Gidişat aşikâr değil mi? Anlayın artık, yoksulu bu “hayat” denilen sahniçin yaka paça büsbütün indirecekler. “Az daha sonra…” Onların nasırlı ellerine de, emeklerine de, cüsselerine de, kavruk yüzlerine de muhtaçlıkları kalmayacak. “Az daha sonra…” Robotabiler/ab¬lalar onların yerini her geçen gün biraz daha, biraz daha fazla işgal etmiyorlar mı? Artık “hissedebilen yoksul robotlar” var. Gözyaşı salgılayabilirler, yalvar yakar olabilirler, her türlü işe koşulabilirler. Gerekirse sahiplerinin altına da yatabilirler, üstüne de çıkabilirler, tercihe bağlı olarak; “köleci düzen” bir diğer formatta bir daha sahneye çıkacak. Robotlar, hakları ve özgürlükleri için örgütlenmeliler natürel de…
Bu sinemanın “the end”ini gördüğümü söylesem kaç müellif, ne yazar! Tarihin, insanın vesairenin “sonu” derken, artık ilan edebiliriz: Sefilin bu dünyadaki varlığı aut! (“Varoluşu” esasen hiç bir vakit tarih sahnesinde yerini almadı/alamadı!)
ANILAR BİRİKTİRSEK NE İŞE YARAYACAK Kİ
Ahmet Telli, bir yazısında, “anılar biriktirmeliyiz” diyordu. Yanlış bir adam, aksine bakan biri yani. Günümüzün şiarlarından haberli değil anlaşılan. Anılar biriktirmek için değil, “piyasaya pompalanmak” içindir. Bunu anlamamış görünüyor. Boşuna çok yıl yazıp söylemiş olduği! “Piyasa işi” olmayan “anılar”ın, “günlük”lerin “alıcısı”/”tüketicisi” kaldı mı? Üç-beş, diyelim beş-on “tersine bakanlar”, dünyanın gerçeklerine “sırtını dönenler” haricinde…
“Hâlâ koynumda resmin” şiirindeki aşktan kime ne? Bunlar bir “eski tarih”ten kalma, “fi tarihi”nden kalma; “hükümsüzdür” damgası vurulmuş. Tahminen müzelerin camekânlı bölmelerinde “sanat eseri” olarak sergilenebilirler ya da bir oyuncağa (sit-kom oyuncağına) dönüştürülebilirler.
ÖTESİ
Doğrusu, “adımdan gayrısını bilmiyorum” deyip bir kenara çekilmek mümkün. bu biçimdece “ötesi”yle ilgili bir açıklama yapmaya da gerek kalmaz, risk büsbütün sıfırda pinekler.
halbuki bizi asıl ilgilendiren “ötesi” değil mi? Sanatta, edebiyatta, siyasette, toplumsal güzergâhta “ötesi”yle ilgili önemli tıkanmalar yaşandığı, kırk yılın malumu. Lisana kolay, kırk küsur yıl… Kangrene dönüşmüş bir biçimdeyiz. Bütün organlarımız tek tek sökülüyor. Anılar biriktirmesini arzuladığımız belleğimiz hantallıktan gebermek üzere! Geçmişe düğümlenip kaldığından bugünü ve geleceği şekillendirme işinde de son derece maharetsiz. Mecalsiz. Dirayetsiz.
Bırakalım artık epey “romantik muamma”yı, kasvetli senaryoyu!
Pekala ama…
Jacques Derrida, Marx’ın Hayaletleri isimli yapıtında Victor Hugo’nun Sefiller’inden bir alıntı yapar. Ben de bu alıntıya yer verip “peki ama”yla ilgili küçük bir açılım getirmeye çalışayım bari, kendi adıma olağan olarak…
***
Uçurumun tabanında insan konuşmaz da ne yapar?
Ayaklanmanın saklıdan kapalıya hazırlanması tam on iki yıl almıştı; 1848 Haziran’ı ayaklanma konusunda 1832 Haziranı’ndan daha epey şey bilmekteydi.
[…] Cehennemi andıran bu çabada beşerler yoktu artık. Devlerin karşısına devlerin çıkması değildi artık bu. Homeros’tan fazlaca Milton ve Dante’yi andırmaktaydı. Şeytanlar saldırmakta, hayaletler karşı koymaktaydı.
[…] Topluluğun en derinlerinden biri şöyleki bağırdı […] Yurttaşlar, cesetlerimizle karşı çıkalım.[…] bunları söyleyenin ismi öğrenilemedi hiç […] toplumun yaradılışına ve insanların yaşadığı buhranlara daima karışmış olan bu koca adamın kimliği öğrenilemedi hiç […] “Cesetlerimizle karşı koyalım” kuralını getiren kimliği belgisiz kişinin konuşup da ortak ruh tahlilini getirmesinden daha sonra, bütün ağızlardan tuhaf formda tatmin olmuş ve fecî, mana açısından uğursuz, şekil olaraksa zafer kazanmış bir çığlık yükseldi:
– Yaşasın ölüm! Burada kalalım hepimiz.
– niye hepimiz olsun ki? diye sordu Enjolras.
– Hepimiz! Hepimiz!
Alaattin Topçu
Bir rivayete (veya bilimsel araştırmaya) bakılırsa bundan 1,2 Milyar yıl evvel?-1,8 milyar ile 800 milyon yıl öncesi ortası periyot, “fosil kalıntılarının sıkıcı olduğu” bir dönemmiş. Hatta bu periyoda “sıkıcı milyar” ismi veriliyormuş. Lakin sahne gerisinde yeni bir şeyler olmaktaymış. Bunlardan biri “seksin bu vakitte evrilmiş olması” olasılığıymış. “niçin ve ne vakit ortaya çıktığı kesin olmasa da kimi organizmalar sıradançe ikiye bölünmeyi bırakıp seks yoluyla üremeye başlamışlar. 1,2 milyar yıl evvel gerçekleştiği kesin olan şey ise kırmızı alg fosillerinde spor üzere sekse özelleşmiş hücrelerin bulunmasıymış.”
Buraya kadar her şey yolunda gidiyor -sanki. “İlerleme” vücuttan ruha hakikat genişliyor. Dış’tan içe hakikat bir evrim geçiriyor. Ortadan uzun yüzseneler, milyon yıllar geçiyor. Ne oluyorsa, nasıl oluyorsa kimi muharrirleri bu süreç pek ırgalamıyor, hatta birçoklarınca sağından solundan ıskalayıp geçiyor.
Örneğin A. Puşkin’in Zımnî Günce’si bu bahiste bizi hayli şaşırtır nitelikte. Üstelik yalnızca bir yılı kapsayan bir günce bu: 1836-1837. Birkaç minimal alıntıyla yetinelim: “Benim için bacaklarını açmaya hazır bir bayandan yoksun kalınca paniğe kapılıyorum.” Bir diğeri: “Her zamanki üzere çalışma odamda yazı yazarken tattığım vajinaların imajları aklıma geldi.” Evrim’ini tamamlayamamışlığın en görkemli anıtlarından biri Yatak Odasında İdeoloji üzere yapıtlarıyla De Sade ise oburu de Zımnî Günce’deki A. Puşkin’dir. Buna karşın Simone de Beauvoir “Sade’ı yakmalı mıyız?” diye sorma gereği duyar. Hiç kimseyi, A. Puşkin’i de yakmayalım lütfen! Ateşle oynamak tehlikelidir.
Demem odur ki “sıkıcı milyar dönem” seksle birlikte aşılınca bir öbür ve “tekinsiz” süreci doğurmuş görünüyor. Bir canlının öteki canlının vücuduna “saldırısı/şiddeti” seks olarak kayda geçmiş görünmesine karşın ivme yükseldikçe canlı âlem şenlenmeye başlamış. Dahası, ne zamanki ruha bürünmüş insan tabiat podyumlarında uzunluk göstermeye başlamış, işte o vakit seks bir hayal ortasında (aşk ile) mayalanır olmuş. Ne var ki birtakım muharrirler bunun ayırdına bir türlü varamamış görünüyorlar ya da onlara “kelime tarihi”ndeki “oyun”u bu türlü “kurgu”lamak ilgi cazip geliyor -olmalı.
daha sonra AŞK DOĞDU
Dominique Simonnet, Aşkın En Hoş Tarihi’ne yazdığı Önsöz’de “Bana nasıl sevdiğini söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim…” der ki biraz daha ileride aşkın doğuşunu meyyit gömme ritüelleriyle ilişkilendiren bir açıklamayla karşılaşırız: “… Neandertaller ölülerinin yalnızca kimilerini gömerken, Cro-Magnon’lar bu işi sistemli olarak yapardı: Erkekler, bayanlar ve çocuklar, yaşları ne olursa olsun, daima tıpkı ihtimamla toprağa verilmiştir. Ben bunda, aşkın birinci işaretini görmeye itiraz etmem.”
Bir de şu var alışılmış: Şayet meyyit gömme ritüellerinde aşkın izini görmeseydik, Rimbaud’ya uyup aşkı bir daha icat etmenin yol ve hallerini arardık zira bizi cehennemden çekip çıkaran bir varoluş öyküsünün işaret fişeğidir aşk. Tüm yapıp etmelerimize sirayet etmesi de mecburidir ayrıyeten. Platon’a kulak verelim bu noktada: “İşe aşkla başlamayan, ideolojinin ne olduğunu asla bilemez.” Aykırısından okumaya çalışalım: Aşksız ideoloji, içi boş/kuru lafız olarak kayda geçmeye değmez.
Sanırım artık hızlandırılmış bu tarihi seyahatimizi “istisnaları” gündeme taşıyarak ortasında yüzdüğümüz vakte gelebiliriz.
SEFİLLERİN AŞKI “AUT”
Ahmet Altan’ın Aldatmak isimli romanını yıllar seneler evvel okumuştum. Aklımın kıyısına ilişmiş en kıymetli sahne, densiz bir mimar (dı galiba), duştan çıkar. Kapı zili çalınınca çabucak bir havluyla (yaprakla olacak değildi ya) mahrem yerlerini örter, beline sardığı havluyla kapıyı açar. Zili çalan komşu bayandır ve kaslı üst bölge (oraları mahreme girmez, malum) seyre amadedir ve hanımın ağzı da gözleri de fal taşı üzere açılır. Ana hususumuz aldatmak olmadığından bu notu da burada kapatıyorum. Ömer Türkeş’ten bir alıntıyla devam ediyorum.
“Yoksulların, yoksulluğun, sınıf ve fırsat eşitsizliğinin edebiyatın dışına itildiği ya da marjinal kaldığı, maddi servetin ve özel mülkiyetin sorgulanamaz bir olguya dönüştüğü bir tahayyül dünyasıyla karşı karşıyayız. Ne zenginliklerinin kaynağı, ne de maddi servetlerini koruma etmek ya da artırmak üzere dünyevi sorunlar romanın ilgi alanına giriyor; artık değerli olan onların nasıl sevdikleri, nasıl kıskandıkları, ne tipten his ve fikirlerle yaşadıkları. 21. yüzyıl romanında zenginlik ve yoksulluk aksiliğinin yerini güçlü insanın ve varlıklı insani gereksinmenin aldığını görüyoruz.” Ömer Türkeş, “Öldüren Tutkular” isimli makalesinde Ahmet Altan’ın En Uzun Gece isimli romanını eleştirirken bu biçimde diyor. Genel bir olguyu olanca yakıcılığıyla ortaya koyuyor.
Romanı okumadığım için üzerine kelam söylemek benim açımdan yersiz kaçar. Lakin Ahmet Altan’ın rengini açık ettiğini söylememize bir mani yok. O, her istikametiyle “zengin”den, kelamda liberal ve burjuva kültürüyle hemhal olmuş/oluşmuş zengin’den, daha doğrusu “zenginin aşkı”ndan yana açık ve net olarak halini ortaya koyuyor. Bunda rastgele bir beis de görmüyor. Fakirin aşkını yadsıyan Altan, ne hikmetse zenginin aşkında bir keramet bulabiliyor. Her ne kadar bizler bu “aşkı” basın organlarında, televizyon dizilerinde ve daha onlarca gereçte hayli farklı izliyorsak da… Demek ki “görme açılarımız” farklı olduğundan probleme Altan üzere yaklaşamıyoruz. Örneğin zenginlerin, medyatiklerin aşklarında Altan’ın gördüğü “derinliği” bizim algılama kapasitemiz yetersiz kalıyor. Bunlar, anlaşılan o ki yalnızca Altan üzere dâhilere görünebiliyor. Bir tıp “vahiy” meselesi…
ÖTEKİ AŞKLARIN OLANAKSIZLIĞI SORUNU
“Politik edebiyat”ın, bilhassa Sol’dan, Toplum’dan yana damarı daima baltalandığı, budandığı uzun bir tarihî süreçte öteki aşkların da olabileceği akla gelebilir mi? Örneğin bir militanın vefat orucuna yatarken (bu sözden mevt oruçlarını olumladığım manası çıkmasın sakın) sevgilisini düşünmesi yahut darağacına giderken bayanlar koğuşunda yatan yoldaşına/aşkına yazdığı mektupta “emeğin ve emekçinin” bir gün kesinlikle galip geleceğine olan inancını dillendirmesi günümüz, yani yirmi birinci yüzyıl edebiyatının konusu olabilir mi?
Sevgili dostum, bunlar ziyadesiyle banal! Geç bu safra edebiyatını! Tarih dışı kalmışsın! Fakir nedir ki onun aşkı olsun? Militan kimdir ki onun aşka dair yazıya dökülecek, kurguya gelecek bir iç dünyası olsun? Hâlâ anlamamışsın, günümüzde bir tek varsıllık var, o da “metalar/mallar” dünyası!
Metaların fetişize edildiği, tüketimin ha babam de babam pompalandığı bu ucube dünyada “dostun dosta” söyleyeceği öteki ne olabilir ki? “Mal’sın sen, mal!”
“SUÇLU” ARARKEN ORTAMIZDA BULDUKLARIMIZA DAİR
Pekala fakat gökten zembille mi indi bu “ucube” dünya? Bizim bunda hiç mi katkımız olmadı? Altanlar, Pamuklar, Cihanlar, Özallar, Margretler, Reaganlar, Gorbaçevler, Yeltsinler, Truplar vd eyvallah da… Senin bunda hiç mi katkın yok? Fakirin hiç mi? Yani televizyon dizilerine boğulmuşların, “sanal” öykülerle beyinlerini bilerek ve isteyerek “uyuşturanlar”ın, yani “iğdiş edilenler”in hiç mi katkısı yok? Pekala ya şu militanın hiç mi? “Sınıf savaşımı”nda bir gün öncesine kadar omuz omuza verdiği yoldaşını, sonraki gün “ideolojik farklılaşma” mazeretiyle infaz/imha etmeyi “devrimciliğin” şayet olmazsa olmazı kabul eden anlayışın hiç mi bunda katkısı yok?
Durum vahim dostum! Bak şöyleki çevrene. Sovyetler Birliği’ne bak, Doğu Bloku’na, Arnavutluk’a, Çin’e… Niçin, kime, kaça satıldı onca emek, umut, ihtilal, utku? Onca “infaz/imha” bir deva olabildi mi? İhtilali, sosyalizmi kurtarabildi mi? Ve en değerlisi, bu kadar imhadan/infazdan daha sonra kim sattı? Pekala, onun eline ne geçti?
Eline geçenin ne olduğu belli! Afyon! Uyuşmuş beyinler, çürümüş yürekler, salya sümük gözyaşları… Uğraş azmi, direnme gücü yok. Karşı koyma, yazgısını avuçlarının içine alma yok. Bırakmış kendini diğerlerinin hayallerine, fantezilerine… Kandırılmayı meslek edinmiş; siyaseten de görünen/gözlenen o. Kedi-fare oyunu sürgit sahnede…
“12 EYLÜLÜN SONU”NA DAİR BİR ÖNGÖRÜ(SÜ OLAN) VAR MI
Geçenlerde bir arkadaş soruyordu: “12 Eylül sence hâlâ sürüyor mu?” diye. “12 Eylül her tarafıyla ve tüm haşmetiyle sürüyor” desem ne çıkar ki? 12 Eylül ile hedeflenen her ne ise artık toplumun ruhunda bir kokuşmuşluk hali olarak yer edinmiş.
Bir kere daha “Peki lakin ötesi?” diye sormayacağım. Doğrusunu söylemek gerekirse, rastgele bir “umut ticareti” yapacak değilim. Genel olarak “12 Eylül protestoları”nda gördüklerim “Umut” isimli o çocuğun doğmasına daha hayli var diyor. Sokağa çıkmayı beceremiyorsan pencerenden izleyeceksin. Yürümeyi bilmiyorsan oturacaksın. Konuşmayı bilmiyorsan susacaksın. halbuki niçinse her vakit zıddı oldu ve oluyor. Bu durumda ortaya çıkan tablo da açık ve net: “Halk Cephesi”ni içeriden dilim dilim modüllere ayırmak. “Kendinin kasapları” yürüse ne muharrir, haykırsa kaç müellif?
“Öteki cephe”deki ise oluşan bu tablo karşısında mest olup kendinden geçiyor. Hakkıdır.
ZİRVE TEPE KULLANILAN MİRAS NE OLA Kİ
Altanlar, Pamuklar vd o denli bir miras devraldılar ki birkaç ömür zirve tepe kullansalar hiç bir biçimde bitmez. Üç günde, beş günde bir roman yazsalar tükenmez. Pazar onlar ismine her vakit açık tutuluyor. Özel bir günü yok. Üstelik zenginin aşkını yoksula satmak bu ülkede öteden beri bildik öyküdür. Türk sineması bu mevzuda uzman örneklerle doludur. Lakin bu biçimdelar ortaya bir fakir sıkıştırmak modası vardı. Varlıklı kızsa erkek kesinlikle yoksul olmalıydı ya da karşıtı. Artık hiç bir şartta yoksula yer yok bu sahnede. zatenız, olmaması daha inandırıcı. Eski “melodramlar” günümüzde sahiden çoksıyla “uyduruk” kalıyor! Saftirikler bile inanmıyorlar bu biçimde şeylere. Süzmeler bile.
Gidişat aşikâr değil mi? Anlayın artık, yoksulu bu “hayat” denilen sahniçin yaka paça büsbütün indirecekler. “Az daha sonra…” Onların nasırlı ellerine de, emeklerine de, cüsselerine de, kavruk yüzlerine de muhtaçlıkları kalmayacak. “Az daha sonra…” Robotabiler/ab¬lalar onların yerini her geçen gün biraz daha, biraz daha fazla işgal etmiyorlar mı? Artık “hissedebilen yoksul robotlar” var. Gözyaşı salgılayabilirler, yalvar yakar olabilirler, her türlü işe koşulabilirler. Gerekirse sahiplerinin altına da yatabilirler, üstüne de çıkabilirler, tercihe bağlı olarak; “köleci düzen” bir diğer formatta bir daha sahneye çıkacak. Robotlar, hakları ve özgürlükleri için örgütlenmeliler natürel de…
Bu sinemanın “the end”ini gördüğümü söylesem kaç müellif, ne yazar! Tarihin, insanın vesairenin “sonu” derken, artık ilan edebiliriz: Sefilin bu dünyadaki varlığı aut! (“Varoluşu” esasen hiç bir vakit tarih sahnesinde yerini almadı/alamadı!)
ANILAR BİRİKTİRSEK NE İŞE YARAYACAK Kİ
Ahmet Telli, bir yazısında, “anılar biriktirmeliyiz” diyordu. Yanlış bir adam, aksine bakan biri yani. Günümüzün şiarlarından haberli değil anlaşılan. Anılar biriktirmek için değil, “piyasaya pompalanmak” içindir. Bunu anlamamış görünüyor. Boşuna çok yıl yazıp söylemiş olduği! “Piyasa işi” olmayan “anılar”ın, “günlük”lerin “alıcısı”/”tüketicisi” kaldı mı? Üç-beş, diyelim beş-on “tersine bakanlar”, dünyanın gerçeklerine “sırtını dönenler” haricinde…
“Hâlâ koynumda resmin” şiirindeki aşktan kime ne? Bunlar bir “eski tarih”ten kalma, “fi tarihi”nden kalma; “hükümsüzdür” damgası vurulmuş. Tahminen müzelerin camekânlı bölmelerinde “sanat eseri” olarak sergilenebilirler ya da bir oyuncağa (sit-kom oyuncağına) dönüştürülebilirler.
ÖTESİ
Doğrusu, “adımdan gayrısını bilmiyorum” deyip bir kenara çekilmek mümkün. bu biçimdece “ötesi”yle ilgili bir açıklama yapmaya da gerek kalmaz, risk büsbütün sıfırda pinekler.
halbuki bizi asıl ilgilendiren “ötesi” değil mi? Sanatta, edebiyatta, siyasette, toplumsal güzergâhta “ötesi”yle ilgili önemli tıkanmalar yaşandığı, kırk yılın malumu. Lisana kolay, kırk küsur yıl… Kangrene dönüşmüş bir biçimdeyiz. Bütün organlarımız tek tek sökülüyor. Anılar biriktirmesini arzuladığımız belleğimiz hantallıktan gebermek üzere! Geçmişe düğümlenip kaldığından bugünü ve geleceği şekillendirme işinde de son derece maharetsiz. Mecalsiz. Dirayetsiz.
Bırakalım artık epey “romantik muamma”yı, kasvetli senaryoyu!
Pekala ama…
Jacques Derrida, Marx’ın Hayaletleri isimli yapıtında Victor Hugo’nun Sefiller’inden bir alıntı yapar. Ben de bu alıntıya yer verip “peki ama”yla ilgili küçük bir açılım getirmeye çalışayım bari, kendi adıma olağan olarak…
***
Uçurumun tabanında insan konuşmaz da ne yapar?
Ayaklanmanın saklıdan kapalıya hazırlanması tam on iki yıl almıştı; 1848 Haziran’ı ayaklanma konusunda 1832 Haziranı’ndan daha epey şey bilmekteydi.
[…] Cehennemi andıran bu çabada beşerler yoktu artık. Devlerin karşısına devlerin çıkması değildi artık bu. Homeros’tan fazlaca Milton ve Dante’yi andırmaktaydı. Şeytanlar saldırmakta, hayaletler karşı koymaktaydı.
[…] Topluluğun en derinlerinden biri şöyleki bağırdı […] Yurttaşlar, cesetlerimizle karşı çıkalım.[…] bunları söyleyenin ismi öğrenilemedi hiç […] toplumun yaradılışına ve insanların yaşadığı buhranlara daima karışmış olan bu koca adamın kimliği öğrenilemedi hiç […] “Cesetlerimizle karşı koyalım” kuralını getiren kimliği belgisiz kişinin konuşup da ortak ruh tahlilini getirmesinden daha sonra, bütün ağızlardan tuhaf formda tatmin olmuş ve fecî, mana açısından uğursuz, şekil olaraksa zafer kazanmış bir çığlık yükseldi:
– Yaşasın ölüm! Burada kalalım hepimiz.
– niye hepimiz olsun ki? diye sordu Enjolras.
– Hepimiz! Hepimiz!
Alaattin Topçu