Mehmet KARA
Faaliyetleri beş farklı alana yayılan Aksoy Holding, Türkiye’nin güç alanında da kelam sahibi aktörleri içinde yer alıyor. Aksoy Holding ve Turcas Petrol Operasyon Yöneticisi Arkın Akbay’la güç bölümündeki gelişmeleri, kümenin bu alandaki faaliyet ve amaçlarını konuştuk.
Türkiye’de elektrik dalı ne durumda?
Ülkemiz OECD ortasında kişi başına elektrik tüketiminde gerilerdeydi. Lakin 2000’lerin başlarında o denli bir atak yaptı ki, ticari risk alabilen yatırımcıları ülkeye çekti. Bunların başında da süratli bir biçimde kurulabilen ve kömür santrallerine nazaran nispeten daha çevreci doğalgaz çevrim santralleri oldu. Bu devir zarfında 10-11 yüksek verimli doğalgaz santrali ticari risk alarak, bir satın alma garantisi olmaksızın üretime geçtiler.
Neye güvenerek geldi bu yatırımcılar?
Yatırımcıların güvendiği şey Türkiye’nin ekonomik büyümesini sürdüreceği beklentileriydi. Yatırımcılar buna güvenerek Türkiye’ye önemli yatırımlar yaptılar. Bunlar yalnızca doğalgaz değil, linyit, ithal kömür, rüzgar ve güneş santralleri olarak karşımıza çıktı. Heyeti gücümüz süratle yükseldi, Temmuz 2021 sonu itibariyle 98 bin 200 MW’a ulaştı.
Gelişmeler beklentilerden biraz farklılaştı güya?
Arz büyürken talebin de tıpkı biçimde artacağı bekleniyordu. Bu yatırımlar bilhassa 2008 daha sonrası para bolluğuyla birlikte uygun kaldıraçlarla, akıllı borçlanmalarla bu gerçekleştirildi. Lakin iktisat bunu takip edemedi. Gaz meblağları ithal kömür meblağlarının üzerinde seyrettiği için doğalgaz çevrim santralleri 2014-2020 içinde çalışmakta kuvvetlik çektiler. Bu niçinle yeni yatırımlar yavaşladı.
Son devirde elektrik talebindeki süratli artış durumu nasıl değiştirdi?
Pandemi niçiniyle gecikmiş talep son periyotta ortaya çıkmaya başladı. Üstüne bir de kuraklık eklendi. Bunun üzerine son senelerda çalışmakta kuvvetlik çeken doğalgaz çevrim santrallerinin tamamı kapasite kullanımlarını arttırmaya başladı. Bu niçinle düzgün ki vaktinde kurulmuşlar.
Bu durum güçte dışa bağımlılığı azaltma stratejisiyle ne derece örtüşüyor?
Evet, “Doğalgaz ithal kaynaktır ve cari açık yaratır” diyebilirsiniz. Ancak olmayan güçle cari açığın daha büyüğünü yaratırsınız. Zira üretemeseniz de lakin tüketmeye gereksiniminiz olacaktır. Kıymetli olan bu talebi karşılamak için Türkiye’de üretebilmek, katma paha sağlayabilmek. Gaz santrallerinde kapasite kullanmasının artması ünite maliyetleri de azaltır. Ne kadar epey kapasite kullanırsanız bu sizi o derece daha uygun maliyetli hale getirir, rekabet gücü de sağlar. Kuraklık kalktığı vakit gaz santrallerinin kapasite kullanması bir daha düşebilir. Lakin asıl değerli olan ülkenin büyüme trendini kaybetmemesi. Büyüme trendini düzgün takip eden yatırımcılar da ülkemize hangi tip olursa olsun yeni yatırımlar getirirler.
Geçtiğimiz haftalarda yaşanan elektrik kesintisinin tek sebebi puant talep mi?
Temmuz sonu itibariyle baz yük, yani kesintisiz üretim yapabilecek 45.700 MW güce sahibiz. Bunlar genelde doğalgaz, linyit, ithal kömür üzere hidrokarbon kaynaklı tesisler olur. Artık kesintisiz, ekonomik elektrik sağlamak istersek, 98 bin MW’ınız var, puantınız 55 ve ortalamada 40-45 bin MW civarındayken niçin elektrik kesintisi olsun diyebilirsiniz? Lakin tıpkı anda birfazlaca faktör devreye girebilir. Tıpkı anda güneş olmayabilir, rüzgar olmayabilir, rüzgar olmayabilir, hidrolik kaynaklarınızı da büyük oranda tüketmiş olabilirsiniz. Hava sıcaklıklarının 49 derecelere çıktığı yerler var. İster istemez elektrik talebi artıyor. Endüstride kapasite kullanmasında şahane durumda. İnşallah daha hoş olur. Dünya çapında gecikmiş talebe karşılık veren bir düzenek var. Türkiye’de de bu biçimde. Bunlar üst üste bindi. Bunlar talep tarafında, arz ve talebin kesişmediği bir gün olmadı. Elektrik piyasası datalarından izlenebiliyor. Genelde her vakit ekstra bir kapasite kaldı. Lakin hudutlara dayandı.
Arzı arttırmaya yönelik planlar, projeler ne durumda?
Eldeki kaynaklara bakalım. Hidrolik kaynaklarımızın, bilhassa barajlı yatırımlarımızın büyük çoğunluğunu tamamladık. Hala kurulabilecekler ve inşa halindekiler var ancak sayısı yeterlice azaldı. O tarafta fazla bahtımız yok. Akarsu tarafında iklim değişikliği sebebiyle daha temkinli gitmek zorundayız. Kuraklıkların müddeti uzadı. Evvelden iki sene üst üste kuraklık görmezdik, artık onları yaşıyoruz. O yüzden hidrolik kaynaklı arza epey dikkat etmemiz lazım.
Yenilenebilir kaynaklar?
Rüzgar ve güneşte hayli şanslı ülkelerden biriyiz. Fizibıl projeler açısından önümüz açık. Lakin bunlar da dönemsel üretim yapıyorlar. Prizinize taktığınızda elektriğinizi istersiniz. Ancak rüzgar bunu size sağlayamaz. Bunu bir biçimde ya saklayacaksınız depolama sistemlerine geçireceksiniz ya da öteki kaynaklarla esneklik sağlamak durumundasınız.
Neler olabilir?
Doğalgaz marjinal, değerli, oraya gitmiyoruz. İthal kömür yahut linyite finansman bulmak sıkıntı, şu anda dünya kömürden çıkıyor. Pekala biz nereye gidiyoruz? Nükleere gidiyoruz. 2023-24 itibariyle 1200’er MW’den dört üniteyi devreye almayı başlıyoruz. Baz yüke dayanak verecek konulardan biri bu. İthal kömürde önümüzdeki beş altı yıllık dönemde bir tane tesis devreye girecek üzere görünmüyor. Bizim bunlarla bir arada baz yük muhtaçlığını karşılayıp karşılayamayacağımıza bakmamız lazım.
Baktık ve yetmiyor, bu biçimde ne yapacağız?
Bir de kapasite kullanımları düşük doğalgaz çevrim santralleri var. Şurası kapasitenin emre amadeliğini arttırmamız lazım. Oradaki ek güç talebini karşılamaya gereksinimimiz olacak. tıpkı vakitte ekonomik büyümemiz planlananın ötesine geçerse dünyadaki pazar hissemizi arttırırsak, ulusal gelirimizi öteye taşıyacak yatırımlara girişirsek bu biçimde yeni baz yük yatırımlarına gereksinimimiz olacak bunları nereden karşılayacağımızı yeterli hesaplamamız, planlamamız lazım.
Nasıl?
Bugün doğalgaz santralleri uygun değildir, ülkeye yararlı değildir deyip yarın bunlardan daha fazlasına gereksinim duyabiliriz. Hele de doğalgaz keşiflerini yaptıktan daha sonra. İnşallah keşiflerimiz artar da doğalgazı da yerli ve ulusal sınıfının içine alma bahtına sahip oluruz bundan daha sonra.
Keşfedilen gaz belirtildiğı üzere 2023’e kullanıma sunulabilir mi?
Bunun örnekleri var. Bir defa oradan başlayalım. Bilhassa Doğu Akdeniz baseninde misal projeler, birebir müddetlerde ticari üretime geçtiler. Mısır’da buna hayli gibisi bir saha var. Türkiye’de aralıklar daha da uygun, bilhassa boru sınırları açısından. Bunu başarabileceğimizi düşünüyorum, testler yapılıyor, yeni kuyular açılıyor, rezervi daha da kanıtlıyoruz. İnşallah daha büyük rezervler de bulacağız. Bilhassa söylüyorum, keşfimizi 2023 yılından itibaren birinci kere boruya verebileceğimize inancı tam olan şahıslardan biriyim. Yeterli planlandığını görüyorum.
Günde ne kadarı boruya verilebilecek, bu da değerli değil mi?
Birinci gün boruya verilebilecek ölçü istediğimiz üzere olmayacaktır. Ki esasen işin tabiatı bu biçimde, bir alandan çıkarılıp boruya verilebilecek gaz ölçüsü yavaş yavaş artar, tam yüke 2025 yılında ulaşılabilir. Bir ihtimal 2026’ya sarkarak lakin bir biçimde hayli gecikmeden Karadeniz gazının ülkenin kullanmasına sunulacağını düşünüyorum.
Yeni aramalara dair neler söylemek istersiniz?
Arama faaliyetleri ülke açısından epey değerli. Bu mevzuda hem kamu idaresini hem özel dalı destekleniyorum. Aramadan bulma bahtınız yok. Bulup da hayata geçirmeniz de epey değerli. Bunun ulusal güvenliğinize de değen bir noktası var. Doğalgaz açısından varlıklı bir coğrafyanın tam ortasındayız. Bunu fırsata dönüştürmek için de önümüzde hoş bir ortam var. Biten doğalgaz ithalat muahedeleri var. Bunları özel bölüme devrederek aslında daha büyük rekabete açıp iktisadını düzgünleştirme talihimiz var.
Kamu eliyle rekabet sağlanamıyor mu?
Aslında şu anda piyasamızın bulunduğu nokta bu fırsatı bize sunuyor. Özel bölümün sıvılaştırılmış doğalgazda (LNG) ya da boru gazında mühleti dolan tüm mutabakatlara talip olup makul ekonomik tedarik fiyatlarıyla ülkenin kullanmasına sunması büyümeyi de destekleyecektir. O yüzden hem Karadeniz alanlarının bağlanması, tıpkı vakitte piyasanın nitekim özgürleştirilmesinin ülkenin büyümesine kıymet katacağını düşünüyorum. Burada da kamu idaresinin birebir taraftaki inisiyatifini de ve sorumluluk şuurunu de görüyorum.
RWE Turcas Gaz Santrali yüzde 80 kapasiteye ulaştı
Aksoy Holding ve Turcas Petrol Operasyon Yöneticisi Arkın Akbay, kümenin iştirakleri içindeki RWE Turcas Denizli Santrali’nin durumuna dair soru üzerine “Bizim 2020’den itibaren kendimize ilişkin bir gaz tedarik stratejimiz oldu. Hem BOTAŞ’tan hem özel şirketlerin gaz tedarik imkanlarından faydalanarak kapasite kullanım oranlarımızı yüzde 80’lerin üzerine çıkartmaya başladık” dedi.
Aksoy Holding 5 alanda faaliyette
Operasyon Yöneticisi Arkın Akbay’ın verdiği bilgiye göre Aksoy Holding beş ana alanda faaliyet gösteriyor. Birincisi, Turcas Petrol AŞ’nin ortakları içinde yer aldığı Shell Turcas Petrol’ün yürüttüğü akaryakıt dağıtım ve satışı ile madeni yağ üretim ve ticareti. İkincisi, Alman RWE ile ortaklaşa işlettikleri Denizli Doğalgaz Çevrim Santrali ve Turcas Petrol AŞ’ye ilişkin 18 MW’lik Aydın Kuyucak Jeotermal Santrali ile yer aldıkları elektrik üretim bölümü. Nitelikli turizm alanında ise İstanbul’un en değerli kent otellerinden Conrad ile faaliyette. Bodrum Yalıkavak’taki 75 villadan oluşan RitzCarlton Rezidans Projesi de Aksoy Holding’in nitelikli gayrimenkul diye nitelenen dördüncü iş kolu. Beşinci faaliyet alanı ise uzun yıllardır hem bölge ülkelerinde birebir vakitte Batı Afrika’da yeni kurduğu Nijerya merkezli tertiple madeni yağ ticareti.
Okumaya devam et...
Faaliyetleri beş farklı alana yayılan Aksoy Holding, Türkiye’nin güç alanında da kelam sahibi aktörleri içinde yer alıyor. Aksoy Holding ve Turcas Petrol Operasyon Yöneticisi Arkın Akbay’la güç bölümündeki gelişmeleri, kümenin bu alandaki faaliyet ve amaçlarını konuştuk.
Türkiye’de elektrik dalı ne durumda?
Ülkemiz OECD ortasında kişi başına elektrik tüketiminde gerilerdeydi. Lakin 2000’lerin başlarında o denli bir atak yaptı ki, ticari risk alabilen yatırımcıları ülkeye çekti. Bunların başında da süratli bir biçimde kurulabilen ve kömür santrallerine nazaran nispeten daha çevreci doğalgaz çevrim santralleri oldu. Bu devir zarfında 10-11 yüksek verimli doğalgaz santrali ticari risk alarak, bir satın alma garantisi olmaksızın üretime geçtiler.
Neye güvenerek geldi bu yatırımcılar?
Yatırımcıların güvendiği şey Türkiye’nin ekonomik büyümesini sürdüreceği beklentileriydi. Yatırımcılar buna güvenerek Türkiye’ye önemli yatırımlar yaptılar. Bunlar yalnızca doğalgaz değil, linyit, ithal kömür, rüzgar ve güneş santralleri olarak karşımıza çıktı. Heyeti gücümüz süratle yükseldi, Temmuz 2021 sonu itibariyle 98 bin 200 MW’a ulaştı.
Gelişmeler beklentilerden biraz farklılaştı güya?
Arz büyürken talebin de tıpkı biçimde artacağı bekleniyordu. Bu yatırımlar bilhassa 2008 daha sonrası para bolluğuyla birlikte uygun kaldıraçlarla, akıllı borçlanmalarla bu gerçekleştirildi. Lakin iktisat bunu takip edemedi. Gaz meblağları ithal kömür meblağlarının üzerinde seyrettiği için doğalgaz çevrim santralleri 2014-2020 içinde çalışmakta kuvvetlik çektiler. Bu niçinle yeni yatırımlar yavaşladı.
Son devirde elektrik talebindeki süratli artış durumu nasıl değiştirdi?
Pandemi niçiniyle gecikmiş talep son periyotta ortaya çıkmaya başladı. Üstüne bir de kuraklık eklendi. Bunun üzerine son senelerda çalışmakta kuvvetlik çeken doğalgaz çevrim santrallerinin tamamı kapasite kullanımlarını arttırmaya başladı. Bu niçinle düzgün ki vaktinde kurulmuşlar.
Bu durum güçte dışa bağımlılığı azaltma stratejisiyle ne derece örtüşüyor?
Evet, “Doğalgaz ithal kaynaktır ve cari açık yaratır” diyebilirsiniz. Ancak olmayan güçle cari açığın daha büyüğünü yaratırsınız. Zira üretemeseniz de lakin tüketmeye gereksiniminiz olacaktır. Kıymetli olan bu talebi karşılamak için Türkiye’de üretebilmek, katma paha sağlayabilmek. Gaz santrallerinde kapasite kullanmasının artması ünite maliyetleri de azaltır. Ne kadar epey kapasite kullanırsanız bu sizi o derece daha uygun maliyetli hale getirir, rekabet gücü de sağlar. Kuraklık kalktığı vakit gaz santrallerinin kapasite kullanması bir daha düşebilir. Lakin asıl değerli olan ülkenin büyüme trendini kaybetmemesi. Büyüme trendini düzgün takip eden yatırımcılar da ülkemize hangi tip olursa olsun yeni yatırımlar getirirler.
Geçtiğimiz haftalarda yaşanan elektrik kesintisinin tek sebebi puant talep mi?
Temmuz sonu itibariyle baz yük, yani kesintisiz üretim yapabilecek 45.700 MW güce sahibiz. Bunlar genelde doğalgaz, linyit, ithal kömür üzere hidrokarbon kaynaklı tesisler olur. Artık kesintisiz, ekonomik elektrik sağlamak istersek, 98 bin MW’ınız var, puantınız 55 ve ortalamada 40-45 bin MW civarındayken niçin elektrik kesintisi olsun diyebilirsiniz? Lakin tıpkı anda birfazlaca faktör devreye girebilir. Tıpkı anda güneş olmayabilir, rüzgar olmayabilir, rüzgar olmayabilir, hidrolik kaynaklarınızı da büyük oranda tüketmiş olabilirsiniz. Hava sıcaklıklarının 49 derecelere çıktığı yerler var. İster istemez elektrik talebi artıyor. Endüstride kapasite kullanmasında şahane durumda. İnşallah daha hoş olur. Dünya çapında gecikmiş talebe karşılık veren bir düzenek var. Türkiye’de de bu biçimde. Bunlar üst üste bindi. Bunlar talep tarafında, arz ve talebin kesişmediği bir gün olmadı. Elektrik piyasası datalarından izlenebiliyor. Genelde her vakit ekstra bir kapasite kaldı. Lakin hudutlara dayandı.
Arzı arttırmaya yönelik planlar, projeler ne durumda?
Eldeki kaynaklara bakalım. Hidrolik kaynaklarımızın, bilhassa barajlı yatırımlarımızın büyük çoğunluğunu tamamladık. Hala kurulabilecekler ve inşa halindekiler var ancak sayısı yeterlice azaldı. O tarafta fazla bahtımız yok. Akarsu tarafında iklim değişikliği sebebiyle daha temkinli gitmek zorundayız. Kuraklıkların müddeti uzadı. Evvelden iki sene üst üste kuraklık görmezdik, artık onları yaşıyoruz. O yüzden hidrolik kaynaklı arza epey dikkat etmemiz lazım.
Yenilenebilir kaynaklar?
Rüzgar ve güneşte hayli şanslı ülkelerden biriyiz. Fizibıl projeler açısından önümüz açık. Lakin bunlar da dönemsel üretim yapıyorlar. Prizinize taktığınızda elektriğinizi istersiniz. Ancak rüzgar bunu size sağlayamaz. Bunu bir biçimde ya saklayacaksınız depolama sistemlerine geçireceksiniz ya da öteki kaynaklarla esneklik sağlamak durumundasınız.
Neler olabilir?
Doğalgaz marjinal, değerli, oraya gitmiyoruz. İthal kömür yahut linyite finansman bulmak sıkıntı, şu anda dünya kömürden çıkıyor. Pekala biz nereye gidiyoruz? Nükleere gidiyoruz. 2023-24 itibariyle 1200’er MW’den dört üniteyi devreye almayı başlıyoruz. Baz yüke dayanak verecek konulardan biri bu. İthal kömürde önümüzdeki beş altı yıllık dönemde bir tane tesis devreye girecek üzere görünmüyor. Bizim bunlarla bir arada baz yük muhtaçlığını karşılayıp karşılayamayacağımıza bakmamız lazım.
Baktık ve yetmiyor, bu biçimde ne yapacağız?
Bir de kapasite kullanımları düşük doğalgaz çevrim santralleri var. Şurası kapasitenin emre amadeliğini arttırmamız lazım. Oradaki ek güç talebini karşılamaya gereksinimimiz olacak. tıpkı vakitte ekonomik büyümemiz planlananın ötesine geçerse dünyadaki pazar hissemizi arttırırsak, ulusal gelirimizi öteye taşıyacak yatırımlara girişirsek bu biçimde yeni baz yük yatırımlarına gereksinimimiz olacak bunları nereden karşılayacağımızı yeterli hesaplamamız, planlamamız lazım.
Nasıl?
Bugün doğalgaz santralleri uygun değildir, ülkeye yararlı değildir deyip yarın bunlardan daha fazlasına gereksinim duyabiliriz. Hele de doğalgaz keşiflerini yaptıktan daha sonra. İnşallah keşiflerimiz artar da doğalgazı da yerli ve ulusal sınıfının içine alma bahtına sahip oluruz bundan daha sonra.
Keşfedilen gaz belirtildiğı üzere 2023’e kullanıma sunulabilir mi?
Bunun örnekleri var. Bir defa oradan başlayalım. Bilhassa Doğu Akdeniz baseninde misal projeler, birebir müddetlerde ticari üretime geçtiler. Mısır’da buna hayli gibisi bir saha var. Türkiye’de aralıklar daha da uygun, bilhassa boru sınırları açısından. Bunu başarabileceğimizi düşünüyorum, testler yapılıyor, yeni kuyular açılıyor, rezervi daha da kanıtlıyoruz. İnşallah daha büyük rezervler de bulacağız. Bilhassa söylüyorum, keşfimizi 2023 yılından itibaren birinci kere boruya verebileceğimize inancı tam olan şahıslardan biriyim. Yeterli planlandığını görüyorum.
Günde ne kadarı boruya verilebilecek, bu da değerli değil mi?
Birinci gün boruya verilebilecek ölçü istediğimiz üzere olmayacaktır. Ki esasen işin tabiatı bu biçimde, bir alandan çıkarılıp boruya verilebilecek gaz ölçüsü yavaş yavaş artar, tam yüke 2025 yılında ulaşılabilir. Bir ihtimal 2026’ya sarkarak lakin bir biçimde hayli gecikmeden Karadeniz gazının ülkenin kullanmasına sunulacağını düşünüyorum.
Yeni aramalara dair neler söylemek istersiniz?
Arama faaliyetleri ülke açısından epey değerli. Bu mevzuda hem kamu idaresini hem özel dalı destekleniyorum. Aramadan bulma bahtınız yok. Bulup da hayata geçirmeniz de epey değerli. Bunun ulusal güvenliğinize de değen bir noktası var. Doğalgaz açısından varlıklı bir coğrafyanın tam ortasındayız. Bunu fırsata dönüştürmek için de önümüzde hoş bir ortam var. Biten doğalgaz ithalat muahedeleri var. Bunları özel bölüme devrederek aslında daha büyük rekabete açıp iktisadını düzgünleştirme talihimiz var.
Kamu eliyle rekabet sağlanamıyor mu?
Aslında şu anda piyasamızın bulunduğu nokta bu fırsatı bize sunuyor. Özel bölümün sıvılaştırılmış doğalgazda (LNG) ya da boru gazında mühleti dolan tüm mutabakatlara talip olup makul ekonomik tedarik fiyatlarıyla ülkenin kullanmasına sunması büyümeyi de destekleyecektir. O yüzden hem Karadeniz alanlarının bağlanması, tıpkı vakitte piyasanın nitekim özgürleştirilmesinin ülkenin büyümesine kıymet katacağını düşünüyorum. Burada da kamu idaresinin birebir taraftaki inisiyatifini de ve sorumluluk şuurunu de görüyorum.
RWE Turcas Gaz Santrali yüzde 80 kapasiteye ulaştı
Aksoy Holding ve Turcas Petrol Operasyon Yöneticisi Arkın Akbay, kümenin iştirakleri içindeki RWE Turcas Denizli Santrali’nin durumuna dair soru üzerine “Bizim 2020’den itibaren kendimize ilişkin bir gaz tedarik stratejimiz oldu. Hem BOTAŞ’tan hem özel şirketlerin gaz tedarik imkanlarından faydalanarak kapasite kullanım oranlarımızı yüzde 80’lerin üzerine çıkartmaya başladık” dedi.
Aksoy Holding 5 alanda faaliyette
Operasyon Yöneticisi Arkın Akbay’ın verdiği bilgiye göre Aksoy Holding beş ana alanda faaliyet gösteriyor. Birincisi, Turcas Petrol AŞ’nin ortakları içinde yer aldığı Shell Turcas Petrol’ün yürüttüğü akaryakıt dağıtım ve satışı ile madeni yağ üretim ve ticareti. İkincisi, Alman RWE ile ortaklaşa işlettikleri Denizli Doğalgaz Çevrim Santrali ve Turcas Petrol AŞ’ye ilişkin 18 MW’lik Aydın Kuyucak Jeotermal Santrali ile yer aldıkları elektrik üretim bölümü. Nitelikli turizm alanında ise İstanbul’un en değerli kent otellerinden Conrad ile faaliyette. Bodrum Yalıkavak’taki 75 villadan oluşan RitzCarlton Rezidans Projesi de Aksoy Holding’in nitelikli gayrimenkul diye nitelenen dördüncü iş kolu. Beşinci faaliyet alanı ise uzun yıllardır hem bölge ülkelerinde birebir vakitte Batı Afrika’da yeni kurduğu Nijerya merkezli tertiple madeni yağ ticareti.
Okumaya devam et...