Türkiye’de yeni bitki çeşitlerine ilişkin ıslahçı haklarının korunmasına dair iş ve süreçler Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünce (BÜGEM) yürütülüyor.
Uygulamalar, 2004’te yürürlüğe giren 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine İlişkin Islahçı Haklarının Korunmasına Ait Kanun ile bağlı yönetmelik ve Memleketler arası Yeni Bitki Çeşitlerini Müdafaa Birliği (UPOV) Kontratı kararları temel alınarak yapılıyor.
Ülkede muhafaza mühleti tescil tarihinden geçerli olmak üzere patates, ağaç ve asmalarda 30 yıl, öbür bitki tiplerinde ise 25 yıl olarak uygulanıyor.
Bir çeşidin muhafaza altına alınabilmesi için farklı, yeknesak ve durulmuş olması, ayrıyeten yenilik kriterlerini taşıması gerekiyor.
Başvuru evrakları BÜGEM’e gönderilirken, bu evraklar İnceleme Komitesince kıymetlendirilerek karara bağlanıyor. Müracaat evrakında rastgele bir eksiklik olması halinde bunun giderilmesi emeliyle müracaat sahibine yazılı bildirim yapılıyor.
Başvurusu kabul edilen ve muhafaza altına alınan çeşitler Bitki Çeşitleri Bülteni’nde yayımlanıyor.
Koruma altına alınan çeşitlerin müdafaalarının devam etmesi maksadıyla her yıl ocak ayında müracaat sahiplerince yıllık süreç fiyatlarının ödenmesi gerekiyor. Yıllık süreç fiyatları ödenmeyen çeşitlerin muhafazaları sonlandırılıyor.
Bu durumda ise müracaat sahiplerinin müdafaası sonlanan çeşitlerin bültende yayımını takip eden 6 ay içerisinde zorlayıcı sebep müracaatında bulunma hakları bulunuyor. Zorlayan niçinin kabul edilmesi halinde çeşitlerin müdafaalarının tekrar geçerlilik kazanması mümkün oluyor.
3 bine yakın başvuru
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bilgilerine bakılırsa, Yeni Bitki Çeşitlerine İlişkin Islahçı Haklarının Korunmasına Ait Kanun’un yürürlüğe girdiği 2004 yılından itibaren toplam 2 bin 990 müracaat oldu, bu müracaatlardan 2 bin 187’si muhafaza altına alındı.
Bu çeşitlerden halihazırda 1684’ünün etkin müdafaası devam ediyor. Bunların 935’i tarla bitkileri, 424’ü meyve, 276’sı zerzevat, 49’u ise süs bitkileri kümesinde bulunuyor.
Başvuruların tiplere göre sınıflandırmasına bakıldığında, ülke tarımında klasik yeri ve ıslah faaliyetlerinin yoğunluğuna orantılı olarak tarla bitkileri kümesinde buğday, zerzevat kümesinde domates, meyve kümesinde şeftali ve süs bitkileri kümesinde ise karanfil en çok müracaat yapılan çeşitler olarak dikkati çekiyor.
Oransal olarak en çok tescilli küme yüzde 55,52 ile tarla bitkileri. Bunu yüzde 25,18 ile meyve kümesi, yüzde 16,39 ile zerzevat kümesi, ve yüzde 2,91 ile süs bitkileri kümesi takip ediyor.
UPOV üyeleri temsilci tayin ederek müracaat yapabiliyor
UPOV Sözleşmesi’ne ve ilgili Kanun’a göre, UPOV üyesi ülkelerin vatandaşları ülkede bir temsilci tayin etmek şartı ile müracaat yapabiliyor. Bu kapsamda ülkede yabancı asıllı gerçek ve hukuksal kişiliklerce de müracaatta bulunuluyor. Buna göre, müracaatların yüzde 47’si yerli, yüzde 53’ü ise yabancı asıllı müracaat sahipleri tarafınca gerçekleştirildi.
Yabancı uyrukluların müracaatlarında birinci sırada 429 müracaat ile Hollanda menşeli firmalar yer alıyor. Bu ülkeden gelen müracaatlar daha epey zerzevat ve patates çeşitlerinde ağırlaşıyor. Hollanda’yı 329 müracaat ile ABD ve 216 müracaat ile İspanya izliyor.
“Tarıma biroldukca mevzuat kazandırdık”
Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, tarıma son 20 yılda biroldukca mevzuat kazandırdıklarını, bunlardan birinin de ıslahçı haklarına ait düzenleme olduğunu tabir etti.
Kanun çıkmadan evvelki devirde, fide geliştiren bireylerin emeklerinin karşılığını teslim eden bir düzenleme bulunmadığına dikkati çeken Kirişci, “örneğin etrafa ve birtakım hastalıklara hassas bir çeşit geliştiriyordunuz, birisi geliyor el altından o tohumu kendine mal ediyordu ve siz hiç bir hak argümanında bulunamıyordunuz. Islahçı Hakları Kanunu ile bunun önüne geçtik.” değerlendirmesinde bulundu.
Bu Kanun’la Türkiye tarımının “çağ atladığını” vurgulayan Kirişci, artık Ar-Ge faaliyetinde bulunanların alın ve akıl terlerinin yeni birer çeşide dönüştüğünü, bu çeşitlerin sahiplerinin de bir daha bu araştırmaları yapan bireyler olduğunu bildirdi.
Kirişci, tohumların araştırmacılar ismine lisanslandırıldığına işaret ederek, “royalti” ismi verilen sistem yardımıyla, geliştirilen tohum kullanıldığı sürece araştırmacının bundan maddi kar sağladığını belirtti.
Türkiye’de 2000’li senelerda 145 bin ton civarında tohum üretildiğine, bunun bugün prestijiyle yaklaşık 10 katına çıkarak 1 milyon 400 bin tona yükseldiğine dikkati çeken Kirişci, “Tarımsal Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı Türkiye geneline yayılmış araştırma enstitülerimiz var. Ayrıyeten Bakanlığımız haricinde üniversitelerde de hayli sayıda uzman, ıslah konusunu çalışıyor. Artık ülkemizin tohumlukta dışa bağımlılığını konuşmayacağız.” değerlendirmesinde bulundu.
Okumaya devam et...
Uygulamalar, 2004’te yürürlüğe giren 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine İlişkin Islahçı Haklarının Korunmasına Ait Kanun ile bağlı yönetmelik ve Memleketler arası Yeni Bitki Çeşitlerini Müdafaa Birliği (UPOV) Kontratı kararları temel alınarak yapılıyor.
Ülkede muhafaza mühleti tescil tarihinden geçerli olmak üzere patates, ağaç ve asmalarda 30 yıl, öbür bitki tiplerinde ise 25 yıl olarak uygulanıyor.
Bir çeşidin muhafaza altına alınabilmesi için farklı, yeknesak ve durulmuş olması, ayrıyeten yenilik kriterlerini taşıması gerekiyor.
Başvuru evrakları BÜGEM’e gönderilirken, bu evraklar İnceleme Komitesince kıymetlendirilerek karara bağlanıyor. Müracaat evrakında rastgele bir eksiklik olması halinde bunun giderilmesi emeliyle müracaat sahibine yazılı bildirim yapılıyor.
Başvurusu kabul edilen ve muhafaza altına alınan çeşitler Bitki Çeşitleri Bülteni’nde yayımlanıyor.
Koruma altına alınan çeşitlerin müdafaalarının devam etmesi maksadıyla her yıl ocak ayında müracaat sahiplerince yıllık süreç fiyatlarının ödenmesi gerekiyor. Yıllık süreç fiyatları ödenmeyen çeşitlerin muhafazaları sonlandırılıyor.
Bu durumda ise müracaat sahiplerinin müdafaası sonlanan çeşitlerin bültende yayımını takip eden 6 ay içerisinde zorlayıcı sebep müracaatında bulunma hakları bulunuyor. Zorlayan niçinin kabul edilmesi halinde çeşitlerin müdafaalarının tekrar geçerlilik kazanması mümkün oluyor.
3 bine yakın başvuru
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bilgilerine bakılırsa, Yeni Bitki Çeşitlerine İlişkin Islahçı Haklarının Korunmasına Ait Kanun’un yürürlüğe girdiği 2004 yılından itibaren toplam 2 bin 990 müracaat oldu, bu müracaatlardan 2 bin 187’si muhafaza altına alındı.
Bu çeşitlerden halihazırda 1684’ünün etkin müdafaası devam ediyor. Bunların 935’i tarla bitkileri, 424’ü meyve, 276’sı zerzevat, 49’u ise süs bitkileri kümesinde bulunuyor.
Başvuruların tiplere göre sınıflandırmasına bakıldığında, ülke tarımında klasik yeri ve ıslah faaliyetlerinin yoğunluğuna orantılı olarak tarla bitkileri kümesinde buğday, zerzevat kümesinde domates, meyve kümesinde şeftali ve süs bitkileri kümesinde ise karanfil en çok müracaat yapılan çeşitler olarak dikkati çekiyor.
Oransal olarak en çok tescilli küme yüzde 55,52 ile tarla bitkileri. Bunu yüzde 25,18 ile meyve kümesi, yüzde 16,39 ile zerzevat kümesi, ve yüzde 2,91 ile süs bitkileri kümesi takip ediyor.
UPOV üyeleri temsilci tayin ederek müracaat yapabiliyor
UPOV Sözleşmesi’ne ve ilgili Kanun’a göre, UPOV üyesi ülkelerin vatandaşları ülkede bir temsilci tayin etmek şartı ile müracaat yapabiliyor. Bu kapsamda ülkede yabancı asıllı gerçek ve hukuksal kişiliklerce de müracaatta bulunuluyor. Buna göre, müracaatların yüzde 47’si yerli, yüzde 53’ü ise yabancı asıllı müracaat sahipleri tarafınca gerçekleştirildi.
Yabancı uyrukluların müracaatlarında birinci sırada 429 müracaat ile Hollanda menşeli firmalar yer alıyor. Bu ülkeden gelen müracaatlar daha epey zerzevat ve patates çeşitlerinde ağırlaşıyor. Hollanda’yı 329 müracaat ile ABD ve 216 müracaat ile İspanya izliyor.
“Tarıma biroldukca mevzuat kazandırdık”
Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, tarıma son 20 yılda biroldukca mevzuat kazandırdıklarını, bunlardan birinin de ıslahçı haklarına ait düzenleme olduğunu tabir etti.
Kanun çıkmadan evvelki devirde, fide geliştiren bireylerin emeklerinin karşılığını teslim eden bir düzenleme bulunmadığına dikkati çeken Kirişci, “örneğin etrafa ve birtakım hastalıklara hassas bir çeşit geliştiriyordunuz, birisi geliyor el altından o tohumu kendine mal ediyordu ve siz hiç bir hak argümanında bulunamıyordunuz. Islahçı Hakları Kanunu ile bunun önüne geçtik.” değerlendirmesinde bulundu.
Bu Kanun’la Türkiye tarımının “çağ atladığını” vurgulayan Kirişci, artık Ar-Ge faaliyetinde bulunanların alın ve akıl terlerinin yeni birer çeşide dönüştüğünü, bu çeşitlerin sahiplerinin de bir daha bu araştırmaları yapan bireyler olduğunu bildirdi.
Kirişci, tohumların araştırmacılar ismine lisanslandırıldığına işaret ederek, “royalti” ismi verilen sistem yardımıyla, geliştirilen tohum kullanıldığı sürece araştırmacının bundan maddi kar sağladığını belirtti.
Türkiye’de 2000’li senelerda 145 bin ton civarında tohum üretildiğine, bunun bugün prestijiyle yaklaşık 10 katına çıkarak 1 milyon 400 bin tona yükseldiğine dikkati çeken Kirişci, “Tarımsal Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğüne (TAGEM) bağlı Türkiye geneline yayılmış araştırma enstitülerimiz var. Ayrıyeten Bakanlığımız haricinde üniversitelerde de hayli sayıda uzman, ıslah konusunu çalışıyor. Artık ülkemizin tohumlukta dışa bağımlılığını konuşmayacağız.” değerlendirmesinde bulundu.
Okumaya devam et...