Bu ortada başlığı atarken bir çok bocaladım. niye “bir dostu anarken ağlamayacaksın” değil mi? Selma Ağabeyoğlu’nun birinci kitabı “İnsanı Ararken -Ağlayacaksın-“ idi. İnsanı aramak beyhude bir efor haline geldi günümüzde. Yakın bir gelecekte “robotu ararken ağlayacaksın” diye türküler gündeme gelirse şaşmayalım lütfen. İşin latifesi bir yana…
Selma Ağabeyoğlu’nun birinci kitabı 1995 doğumlu. “İnsanı Ararken -Ağlayacaksın-“ anneye ithaf edilmiş. Tırnak ortasında iki dizeyle. Kime ilişkin olduğu bilinmeyen bırakılmış, olasılıkla kendisine yahut anonimdir: “Kurmanız gereken birinci köprü / kendinize giden köprüdür.” Bu köprü, aslında hayli fazla barikatla kapandığı için öteki çıkış yolları aramak gerekti. 12 Eylül ve daha sonrası edebiyat (özelde şiir) bu köprülerden bir tanesiydi. Toplumsalın/siyasalın geri çekildiği bir devirde insan kendini edebiyatın mükemmel kanonuna saklanma gereksinimi duyar. Tarih bunun örnekleriyle ziyadesiyle doludur. Baskı devirlerinin en yeterli panzehiri: şiir’di-r –sanırım.
Evet, Selma Ağabeyoğlu yüklü olarak şiir yazdı, şiirde direndi. Yanılmıyorsam bir yapıtı, bilhassa Evrensel’de yazdıkları, denemeydi: “Hep Aklımda Kaldı”… Birçok eleştirmen şiiri hikayeyle akraba görür, bense deneme ile şiiri akraba görürüm. Hikaye romanla flört halindedir. Kurmaca boyutu daha fazla “dışsal”dır; halbuki deneme ile şiir, daha hayli içsel ve “kişi”den çıkışlıdır. Teferruatlarına girip gereksiz bir tartışmaya yol açmayalım. Bir ağacın kısımlarına tünemiş meyveler diyelim biz buna, en kestirmesi…
***
SELMA AĞABEYOĞLU DER Kİ “BÜTÜN FOTOĞRAFLARIM SİYAH ÇIKIYOR”
Bu eser, bununla birlikte benim yayıncılık serüvenimde özel bir yere sahiptir. 90’lı yıllar. Mahpustan çıkalı çabucak hemen birkaç yıl olmuş, askere gidip gelmişim ve kendi adıma bir yayınevi kurmuşum. Selma Ağabeyoğlu’nunki 26. kitap olarak görünüyor. 96 tarihindeki. Ne günlerdi lakin diyemiyorum zira “karanlık” her yerden bir sefer daha fışkırıyordu. Madımaklar, Uğur Mumcular,…
Selma Ağabeyoğlu, Bütün Fotoğraflarım Siyah Çıkıyor’a Özdemir Asaf’tan iki dizeyle giriş yapar. “Kime sorsam/evinde bir oda eksik”. Bu vurgu niçin sanki? Az ileride kendi yorumumu gizlendiği yerden çıkartacağım. Kitabın birinci kısmının ismi da “söz yangına düşer”… 90’lı yılların şiiri, Madımak niçiniyle, ister istemez ateşi, dumanı, yangını, alevi bir biçimde bağrına taşımıştır. Lakin çabucak şiir tahliline boğulmayalım, ruhumuzu estetiğin çekim alanına teslim etmeyelim -dilerseniz.
Selma Ağabeyoğlu ortamızdan ayrılalı on üç yıl olmuş. Anlaşılan o ki belleğimin düzeneğini biraz kurcalamam gerekiyor. Birtakım detayları anımsamakta zorlanıyorum.
Hüzünle karışık epey şeylerin yaşandığı bir periyottan geçiyorduk… Süratli vakit içinderdı, diyebilirim. Yoksa bir sefer daha sürate kilitlenmiş vakit içinder mıydı? Ne desek bir eksik kalacak -normal olarak. Lakin “yorumdan kaçan vakit içinder”dı dersem içinizden o günleri yaşayıp da itiraz eden çıkmaz, diye düşünüyorum. Yanılgı mı? Marx’ın hayaleti ve “Alman İdeolojisi”nin meşhur 11. Tezi garip bir biçimde “sol” kanatlıları ileri hakikat uçuruyordu. Halk içinde yahut argo raconunda buna “hızlı yaşa/genç öl/cesedin güzel yahut hoş olsun” denir. Devrim’e “inanmışlar”da bu biçimde bir atar-damar her daim vardı-r. O denli ki her türlü “yorum” bir cins vakit ziyanıydı. Lakin, bunu hisseden “yarasalar” yalnızca gece faaliyete geçmezler, beraberinde gündüzü de karanlıkla örterler.
PAYLAŞMAYI YÜZEYE MAHKUM ETMEK
Biz yorumu ıskalamak ne manaya geliyor, biraz daha irdelemeye devam edelim. En değerlisi, insani ruhu görmezden gelmek… Yani “paylaşmak” dediğimiz olguyu “yüzey”e mahkûm etmek; iki maratoncunun tesadüfen yan yana düşmesi ve son hız gayeye kilitlenmeleri sürecinde, birbirini yoklama babında bir bakış atma derece yüzey/sel yahut tam zıddı, ağırlaştırılmış an’lar toplamı bir yaşama mahkûm olmak… Gülten Akın’ın dediği şeye geliyoruz; duracak, soluklanacak ve incelikleri gün yüzüne çıkartacak vakitten mahrumluk.
Yani mi? Daima “büyük/yüce” ülkülerin tesiriyle gündelik paylaşımları hafifçesediğimizi söylemeye çalışıyorum. Ben “bile” Selma Ağabeyoğlu’nu gömdüğümüz günden daha sonra, onun için ne yaptım? diye kendime soruyorum. Bulamıyorum. Bir dostun kalbini kurcalamayı hafifçesemek ne acı. Bu başla hangi “devrim” makineleşmekten yırtabilir ki!…
Özdemir Asaf’ın dizelerine dönelim. Bu tempoyla yaşarsanız “eksik oda”da kimseyi ağırlayamazsınız. Aile fertleri bile o odada Kafkaesk boğulmaları teneffüs etmek zorunda kalabilirler.
***
Selma Ağabeyoğlu da deneme cinsinde yazdı ben de. bayağı öykülere dair iki laf ederken de kelamı bir yerde kendimize getirmekten tuhaf bir haz duyarız. Buna karşın edebiyatçı (sanatçı) kişileştirdiklerini dönüştürerek genelleştirmeye meyillidir. İnsanlık hallerini kâh kendinden çıkarak kâh dışarıdan içeriye aktararak (döngü fakat kısırından değil) etle kemikmişçesine kaynaşır onda. bir daha de sanatı bir cins “otobiyografi” sanmak külliyen yanlıştır. Bunu niye vurguladım? Şundan: “Mutluluk ucu kaçmış / bir ilmiğe (mi) benziyor / yakalamak için durmadan / söküyoruz”… bayağı bir algı, çabucak (her ne kadar şair “biz” zamirine yaslanıyorsa da) “Aa, şair mutsuz!” etiketi yapıştırır. halbuki o (şair yani), o şiiri yazarken pekâlâ “oldukca” keyifli biri de olabilir. Bir dize keşfetmenin (derinde gömülü hazineyi bilince çıkartma eylemi) tek başına bir memnunluk kaynağı olduğunu sanata yolu düşmüş herkes bilir. Dahası, gelişmiş bir algı, genel insanlık hallerinin tikel insan halleriyle katman katman iç içe geçtiğinin şuuruna varır. Estetik-us’un oluşumu… Bu niçinledir ki “ah vah”a kalkışmaz. bir daha de küçük bir ihtar: en yakınındakiler, sanatkarın daha sonraki mamüllerini de mercek altına alırlarsa güzel olur.
niye mi? Mutsuzluk aşısı derinlerinde mi yatıyor, baki bir manzara mü sergiliyor, kısacası melankolik, depresif, uyumsuz, hayat hünerini köstekleyen bir boyutta mı anlamak için alışılmış. Her şiirde, anlatıda katlanarak sürüyorsa, o ruh durumu psikiyatrik bir boyuttadır. Dış müdahale gerektirebilir.
Lakin burada bir diğer algı da devreye girmeli. Aksi biçimde dış mihrak yanlış iz sürüyor olabilir. Sanat yapıtına dikilen göz’ün, John Berger’den aşırma tabirle, “görme biçimi” üst model olmalıdır. “Estetik algı” için “estetik okulu”ndan mezuniyet diplomasına gerek yoktur lakin taban bir “ölçüt” insan şahsı kolonisine katılmak bakımından şayet olmazsa olmazlardandır. Aksi biçimde, “vahşi” canlılar üzere “saldım çayıra Mevla kayıra” muhabbetine döner iş ki gezegenimiz onların işgali altındadır. Vasatlığın yüzer-gezerliği dediğim bu olgu, Covid’ten çok daha yaygın ve öldürücüdür.
Pekala, şair/anlatıcıyı bir derdin/muammanın ortasında kaybolmuş (mu) / boğulmuş (mu) olup olmadığını “nasıl” anlayacağız? Evet, sıkıntı soru, kabul ediyorum. İzleğin (mesela mutsuzluk, mesela intihar, mesela aşk, mesela acı,… izleğinin) ortasında kayıplara (mı) karışmış yoksa onu (onları) söz oyunlarıyla, biçim/biçem denemeleriyle farklı bir mecraya (mı) taşıyor.
Anladınız sanırım: Sanat, hem de bir “oyun”dur. Hangi “aracı” seçerseniz seçin, “kurmaca” bir “oyun”dur. Bu istikametiyle, çocukluktaki “doğal/doğaçlama” oyunlardan bir ölçü ayrışır, haliyle…
***
Uzatmadan, Selma Ağabeyoğlu’nun birebir kitaptaki (BFSÇ) ikinci şiirine göz atalım. Tatlı ismi “Doyurmuyor”. Şöyle: “yalnızlığa kapanırken kapılar / kapıların gerisinde pazarlıklar / sağırları sarsmıyor (mu) bu hiçlik? // ah! silahlar doyurmuyor açları”…
Bu iki kısa şiirdeki “oyunsu hava”yı, göstere göstere sanat yapmayı fark ettiniz mi? (mi / mu) soru ekleriyle iletilmek istenen ne pekala? Üstelik şair, iki şiirde de bu soru eklerini parantez içine alıyor. Birinci şiirde “bir ilmeğe (mi) benziyor” diye soruyor mu sormuyor mu? Bence soruya dair olan her her neyse ondan ziyadesiyle emin fakat okuru da işin içine katmak hedefiyle küçük bir hileye başvuruyor. Ha keza, ikinci şiirde de o denli -değil mi? “sağırları sarsmıyor (mu) bu hiçlik?”
Benim “vasatlık” olarak düştüğüm notu, Selma Ağabeyoğlu “sağırlık” olarak ele alıyor; yanılıyor muyum? Gerçekten de silahların fecî uğultusu vicdanı avuçlarındakileri sağırlaştırabilir. Pekala, Selma Ağabeyoğlu gerçek sağırlıktan/sağırlardan mı kelam ediyor burada? Mutlaka hayır. Bir mecaza başvuruyor, kelam sanatına, metafora. “İnsanlığı” sağırlaşan vasatlığı yeriyor.
Oyunumuza dönelim. Fütüristler de Dadaistler de Rus Biçimcileri de sözlerle oynamayı sevdiler; tüm şairler üzere. Hece kalıbına başvurmak da bir oyundur, aruz ölçüsüne başvurmak da, hür vezine de… Fütüristler üzere merdiven şiirle bilimi/teknolojiyi kutsamak mümkün. Nâzım Hikmet’ten Mayakovski’ye deneyenler oldukça… Dadaistler işi biraz daha uç boyuta taşıyarak oyunu zevksizleştirmişler -sanki…
Bizde Metin Altıok’un “hesap işi şiirler”i vardır; hecelerle, sözlerle fotoğraf çizer fakat hem de o fotoğraflar epeyce daha derinlere selam gönderir; insan olmayı bir üst seviyeye taşımak… Anlamsal bakımdan da tartışmak gerekiyor. O niçinle bu sıkıntıyı öbür bir yazıya bırakalım en uygunu.
Demek istediğim, Selma Ağabeyoğlu, şiirin bu tarafını hayli güzel kavramış görünüyor ki sanat ismine şüphesiz değerli olan da budur. Pekala, başka boyut, yani izlek, toplumsal, siyasal, ruhsal boyut ıska mı geçiliyor? olağan olarak ki hayır.
Bu noktada Sennur Sezer’e başvurmak gerekiyor sanırım. Şöyle diyor: “Selma Ağabeyoğlu bir şairdi. Bir yaprağın vakitsiz düşüşünü bile duyan, bunu dizelerine yansıtan bir şair. Çağının şahidi olmayı aksatmayan bir şuur personeli. Şiirleri yanında yazılarıyla da tanıklık etmeye çalışan bir bayan müellif. Selma kadınlığın şuurunda bir insandı. Ülkemizde bayan olmanın zorluklarını da sorumluluklarını da yansıtan bir müellif. Bayan olmanın alçakgönüllülüğünü de görürsünüz dizelerinde, tutkularını, kırılganlığını, başkaldırısını da…”
Selma Ağabeyoğlu da kendi şiiri için şu biçimde bir cümle kurmuş: “Şiirimi inceliklerle, imgelerle kurarken estetik korkularımdan ödünsüz yazmaya çalışırken onu besleyen kaynaklara gözlerimi kapatıp, kulaklarımı tıkarsam namuslu ve onurlu bir müellif olmanın vicdani hesaplaşmasında başımı yere eğmek istemiyorum üzere ahlak penceresinden de bakmam epey doğaldır.”
Bir öteki denemesinde (Aforizmalar, “Hep Aklımda Kaldı” arasında) ise daha net bir duruşu söz eder: “Ne vakit derin bir acıyla sarsılsa yüreğim, ne vakit hak etmediğim bir fırtına gönül bahçemdeki umudun kollarını kırsa, ne vakit ömrün boşluklarına sığmasa gövdem, ideolojiye ya da sınıf şuuruna yaslanırım…”
***
Bitirirken yeniden ediyorum: Dostları anarken ağlamayacaksınız…
Alaattin Topçu
Selma Ağabeyoğlu’nun birinci kitabı 1995 doğumlu. “İnsanı Ararken -Ağlayacaksın-“ anneye ithaf edilmiş. Tırnak ortasında iki dizeyle. Kime ilişkin olduğu bilinmeyen bırakılmış, olasılıkla kendisine yahut anonimdir: “Kurmanız gereken birinci köprü / kendinize giden köprüdür.” Bu köprü, aslında hayli fazla barikatla kapandığı için öteki çıkış yolları aramak gerekti. 12 Eylül ve daha sonrası edebiyat (özelde şiir) bu köprülerden bir tanesiydi. Toplumsalın/siyasalın geri çekildiği bir devirde insan kendini edebiyatın mükemmel kanonuna saklanma gereksinimi duyar. Tarih bunun örnekleriyle ziyadesiyle doludur. Baskı devirlerinin en yeterli panzehiri: şiir’di-r –sanırım.
Evet, Selma Ağabeyoğlu yüklü olarak şiir yazdı, şiirde direndi. Yanılmıyorsam bir yapıtı, bilhassa Evrensel’de yazdıkları, denemeydi: “Hep Aklımda Kaldı”… Birçok eleştirmen şiiri hikayeyle akraba görür, bense deneme ile şiiri akraba görürüm. Hikaye romanla flört halindedir. Kurmaca boyutu daha fazla “dışsal”dır; halbuki deneme ile şiir, daha hayli içsel ve “kişi”den çıkışlıdır. Teferruatlarına girip gereksiz bir tartışmaya yol açmayalım. Bir ağacın kısımlarına tünemiş meyveler diyelim biz buna, en kestirmesi…
***
SELMA AĞABEYOĞLU DER Kİ “BÜTÜN FOTOĞRAFLARIM SİYAH ÇIKIYOR”
Bu eser, bununla birlikte benim yayıncılık serüvenimde özel bir yere sahiptir. 90’lı yıllar. Mahpustan çıkalı çabucak hemen birkaç yıl olmuş, askere gidip gelmişim ve kendi adıma bir yayınevi kurmuşum. Selma Ağabeyoğlu’nunki 26. kitap olarak görünüyor. 96 tarihindeki. Ne günlerdi lakin diyemiyorum zira “karanlık” her yerden bir sefer daha fışkırıyordu. Madımaklar, Uğur Mumcular,…
Selma Ağabeyoğlu, Bütün Fotoğraflarım Siyah Çıkıyor’a Özdemir Asaf’tan iki dizeyle giriş yapar. “Kime sorsam/evinde bir oda eksik”. Bu vurgu niçin sanki? Az ileride kendi yorumumu gizlendiği yerden çıkartacağım. Kitabın birinci kısmının ismi da “söz yangına düşer”… 90’lı yılların şiiri, Madımak niçiniyle, ister istemez ateşi, dumanı, yangını, alevi bir biçimde bağrına taşımıştır. Lakin çabucak şiir tahliline boğulmayalım, ruhumuzu estetiğin çekim alanına teslim etmeyelim -dilerseniz.
Selma Ağabeyoğlu ortamızdan ayrılalı on üç yıl olmuş. Anlaşılan o ki belleğimin düzeneğini biraz kurcalamam gerekiyor. Birtakım detayları anımsamakta zorlanıyorum.
Hüzünle karışık epey şeylerin yaşandığı bir periyottan geçiyorduk… Süratli vakit içinderdı, diyebilirim. Yoksa bir sefer daha sürate kilitlenmiş vakit içinder mıydı? Ne desek bir eksik kalacak -normal olarak. Lakin “yorumdan kaçan vakit içinder”dı dersem içinizden o günleri yaşayıp da itiraz eden çıkmaz, diye düşünüyorum. Yanılgı mı? Marx’ın hayaleti ve “Alman İdeolojisi”nin meşhur 11. Tezi garip bir biçimde “sol” kanatlıları ileri hakikat uçuruyordu. Halk içinde yahut argo raconunda buna “hızlı yaşa/genç öl/cesedin güzel yahut hoş olsun” denir. Devrim’e “inanmışlar”da bu biçimde bir atar-damar her daim vardı-r. O denli ki her türlü “yorum” bir cins vakit ziyanıydı. Lakin, bunu hisseden “yarasalar” yalnızca gece faaliyete geçmezler, beraberinde gündüzü de karanlıkla örterler.
PAYLAŞMAYI YÜZEYE MAHKUM ETMEK
Biz yorumu ıskalamak ne manaya geliyor, biraz daha irdelemeye devam edelim. En değerlisi, insani ruhu görmezden gelmek… Yani “paylaşmak” dediğimiz olguyu “yüzey”e mahkûm etmek; iki maratoncunun tesadüfen yan yana düşmesi ve son hız gayeye kilitlenmeleri sürecinde, birbirini yoklama babında bir bakış atma derece yüzey/sel yahut tam zıddı, ağırlaştırılmış an’lar toplamı bir yaşama mahkûm olmak… Gülten Akın’ın dediği şeye geliyoruz; duracak, soluklanacak ve incelikleri gün yüzüne çıkartacak vakitten mahrumluk.
Yani mi? Daima “büyük/yüce” ülkülerin tesiriyle gündelik paylaşımları hafifçesediğimizi söylemeye çalışıyorum. Ben “bile” Selma Ağabeyoğlu’nu gömdüğümüz günden daha sonra, onun için ne yaptım? diye kendime soruyorum. Bulamıyorum. Bir dostun kalbini kurcalamayı hafifçesemek ne acı. Bu başla hangi “devrim” makineleşmekten yırtabilir ki!…
Özdemir Asaf’ın dizelerine dönelim. Bu tempoyla yaşarsanız “eksik oda”da kimseyi ağırlayamazsınız. Aile fertleri bile o odada Kafkaesk boğulmaları teneffüs etmek zorunda kalabilirler.
***
Selma Ağabeyoğlu da deneme cinsinde yazdı ben de. bayağı öykülere dair iki laf ederken de kelamı bir yerde kendimize getirmekten tuhaf bir haz duyarız. Buna karşın edebiyatçı (sanatçı) kişileştirdiklerini dönüştürerek genelleştirmeye meyillidir. İnsanlık hallerini kâh kendinden çıkarak kâh dışarıdan içeriye aktararak (döngü fakat kısırından değil) etle kemikmişçesine kaynaşır onda. bir daha de sanatı bir cins “otobiyografi” sanmak külliyen yanlıştır. Bunu niye vurguladım? Şundan: “Mutluluk ucu kaçmış / bir ilmiğe (mi) benziyor / yakalamak için durmadan / söküyoruz”… bayağı bir algı, çabucak (her ne kadar şair “biz” zamirine yaslanıyorsa da) “Aa, şair mutsuz!” etiketi yapıştırır. halbuki o (şair yani), o şiiri yazarken pekâlâ “oldukca” keyifli biri de olabilir. Bir dize keşfetmenin (derinde gömülü hazineyi bilince çıkartma eylemi) tek başına bir memnunluk kaynağı olduğunu sanata yolu düşmüş herkes bilir. Dahası, gelişmiş bir algı, genel insanlık hallerinin tikel insan halleriyle katman katman iç içe geçtiğinin şuuruna varır. Estetik-us’un oluşumu… Bu niçinledir ki “ah vah”a kalkışmaz. bir daha de küçük bir ihtar: en yakınındakiler, sanatkarın daha sonraki mamüllerini de mercek altına alırlarsa güzel olur.
niye mi? Mutsuzluk aşısı derinlerinde mi yatıyor, baki bir manzara mü sergiliyor, kısacası melankolik, depresif, uyumsuz, hayat hünerini köstekleyen bir boyutta mı anlamak için alışılmış. Her şiirde, anlatıda katlanarak sürüyorsa, o ruh durumu psikiyatrik bir boyuttadır. Dış müdahale gerektirebilir.
Lakin burada bir diğer algı da devreye girmeli. Aksi biçimde dış mihrak yanlış iz sürüyor olabilir. Sanat yapıtına dikilen göz’ün, John Berger’den aşırma tabirle, “görme biçimi” üst model olmalıdır. “Estetik algı” için “estetik okulu”ndan mezuniyet diplomasına gerek yoktur lakin taban bir “ölçüt” insan şahsı kolonisine katılmak bakımından şayet olmazsa olmazlardandır. Aksi biçimde, “vahşi” canlılar üzere “saldım çayıra Mevla kayıra” muhabbetine döner iş ki gezegenimiz onların işgali altındadır. Vasatlığın yüzer-gezerliği dediğim bu olgu, Covid’ten çok daha yaygın ve öldürücüdür.
Pekala, şair/anlatıcıyı bir derdin/muammanın ortasında kaybolmuş (mu) / boğulmuş (mu) olup olmadığını “nasıl” anlayacağız? Evet, sıkıntı soru, kabul ediyorum. İzleğin (mesela mutsuzluk, mesela intihar, mesela aşk, mesela acı,… izleğinin) ortasında kayıplara (mı) karışmış yoksa onu (onları) söz oyunlarıyla, biçim/biçem denemeleriyle farklı bir mecraya (mı) taşıyor.
Anladınız sanırım: Sanat, hem de bir “oyun”dur. Hangi “aracı” seçerseniz seçin, “kurmaca” bir “oyun”dur. Bu istikametiyle, çocukluktaki “doğal/doğaçlama” oyunlardan bir ölçü ayrışır, haliyle…
***
Uzatmadan, Selma Ağabeyoğlu’nun birebir kitaptaki (BFSÇ) ikinci şiirine göz atalım. Tatlı ismi “Doyurmuyor”. Şöyle: “yalnızlığa kapanırken kapılar / kapıların gerisinde pazarlıklar / sağırları sarsmıyor (mu) bu hiçlik? // ah! silahlar doyurmuyor açları”…
Bu iki kısa şiirdeki “oyunsu hava”yı, göstere göstere sanat yapmayı fark ettiniz mi? (mi / mu) soru ekleriyle iletilmek istenen ne pekala? Üstelik şair, iki şiirde de bu soru eklerini parantez içine alıyor. Birinci şiirde “bir ilmeğe (mi) benziyor” diye soruyor mu sormuyor mu? Bence soruya dair olan her her neyse ondan ziyadesiyle emin fakat okuru da işin içine katmak hedefiyle küçük bir hileye başvuruyor. Ha keza, ikinci şiirde de o denli -değil mi? “sağırları sarsmıyor (mu) bu hiçlik?”
Benim “vasatlık” olarak düştüğüm notu, Selma Ağabeyoğlu “sağırlık” olarak ele alıyor; yanılıyor muyum? Gerçekten de silahların fecî uğultusu vicdanı avuçlarındakileri sağırlaştırabilir. Pekala, Selma Ağabeyoğlu gerçek sağırlıktan/sağırlardan mı kelam ediyor burada? Mutlaka hayır. Bir mecaza başvuruyor, kelam sanatına, metafora. “İnsanlığı” sağırlaşan vasatlığı yeriyor.
Oyunumuza dönelim. Fütüristler de Dadaistler de Rus Biçimcileri de sözlerle oynamayı sevdiler; tüm şairler üzere. Hece kalıbına başvurmak da bir oyundur, aruz ölçüsüne başvurmak da, hür vezine de… Fütüristler üzere merdiven şiirle bilimi/teknolojiyi kutsamak mümkün. Nâzım Hikmet’ten Mayakovski’ye deneyenler oldukça… Dadaistler işi biraz daha uç boyuta taşıyarak oyunu zevksizleştirmişler -sanki…
Bizde Metin Altıok’un “hesap işi şiirler”i vardır; hecelerle, sözlerle fotoğraf çizer fakat hem de o fotoğraflar epeyce daha derinlere selam gönderir; insan olmayı bir üst seviyeye taşımak… Anlamsal bakımdan da tartışmak gerekiyor. O niçinle bu sıkıntıyı öbür bir yazıya bırakalım en uygunu.
Demek istediğim, Selma Ağabeyoğlu, şiirin bu tarafını hayli güzel kavramış görünüyor ki sanat ismine şüphesiz değerli olan da budur. Pekala, başka boyut, yani izlek, toplumsal, siyasal, ruhsal boyut ıska mı geçiliyor? olağan olarak ki hayır.
Bu noktada Sennur Sezer’e başvurmak gerekiyor sanırım. Şöyle diyor: “Selma Ağabeyoğlu bir şairdi. Bir yaprağın vakitsiz düşüşünü bile duyan, bunu dizelerine yansıtan bir şair. Çağının şahidi olmayı aksatmayan bir şuur personeli. Şiirleri yanında yazılarıyla da tanıklık etmeye çalışan bir bayan müellif. Selma kadınlığın şuurunda bir insandı. Ülkemizde bayan olmanın zorluklarını da sorumluluklarını da yansıtan bir müellif. Bayan olmanın alçakgönüllülüğünü de görürsünüz dizelerinde, tutkularını, kırılganlığını, başkaldırısını da…”
Selma Ağabeyoğlu da kendi şiiri için şu biçimde bir cümle kurmuş: “Şiirimi inceliklerle, imgelerle kurarken estetik korkularımdan ödünsüz yazmaya çalışırken onu besleyen kaynaklara gözlerimi kapatıp, kulaklarımı tıkarsam namuslu ve onurlu bir müellif olmanın vicdani hesaplaşmasında başımı yere eğmek istemiyorum üzere ahlak penceresinden de bakmam epey doğaldır.”
Bir öteki denemesinde (Aforizmalar, “Hep Aklımda Kaldı” arasında) ise daha net bir duruşu söz eder: “Ne vakit derin bir acıyla sarsılsa yüreğim, ne vakit hak etmediğim bir fırtına gönül bahçemdeki umudun kollarını kırsa, ne vakit ömrün boşluklarına sığmasa gövdem, ideolojiye ya da sınıf şuuruna yaslanırım…”
***
Bitirirken yeniden ediyorum: Dostları anarken ağlamayacaksınız…
Alaattin Topçu